«Υστερα από έλεγχο για ασφαλιστικές και φορολογικές παραβάσεις που διενήργησε κλιμάκιο το οποίο μετέβη στο νησί, φέρεται να διαπίστωσε ότι δεν είχαν εκδοθεί στο νυχτερινό κέντρο αποδείξεις προς τους πελάτες, συνολικής αξίας 11.225 ευρώ». Η είδηση δημοσιεύτηκε τον Αύγουστο του 2014 και το νησί είναι η Μύκονος. Την αναφέρουμε ενδεικτικά. Δεν είναι, ασφαλώς, μοναδική ούτε η Μύκονος αποτελεί εξαίρεση σ’ ένα τοπίο φορολογικής ομαλότητας.
Πολλά τα ρεπορτάζ και τα σχόλια, τα τελευταία χρόνια της κρίσης, με αντικείμενο τη φοροδιαφυγή. Πρωτοσέλιδα εφημερίδων, εκτεταμένα αφιερώματα στα δελτία ειδήσεων για τις αποκαλύψεις των ελέγχων του ΣΔΟΕ αλλά και απηνής διωγμός ελεγκτών από καταστηματάρχες και κατοίκους σε δημοφιλείς προορισμούς (Υδρα, Κρήτη, κ.α.). Επιπλέον, η παραβατικότητα απέκτησε ιδεολογικό πρόσημο και μια ιδιότυπη νομιμοποίηση, καθώς αρκετοί δήμαρχοι υποστήριζαν ότι ορισμένα νησιά υποφέρουν, άρα, ούτε λίγο ούτε πολύ, κακώς τα επισκέπτεται το ΣΔΟΕ.
Στη συνοπτική αυτή αναδρομή στο πρόσφατο παρελθόν, δεν πρέπει να παραλείψουμε και το γεγονός ότι η μείωση του ΦΠΑ στην εστίαση από 23% σε 13% δεν έφερε αναμενόμενα αποτελέσματα, ούτε στα ταμεία του κράτους αλλά ούτε και στο πορτοφόλι των καταναλωτών. Δεν θα έπρεπε, για παράδειγμα, να μειωθούν οι τιμές, να συνοδεύεται ο λογαριασμός από τη νόμιμη απόδειξη και όχι με το (συνηθέστατο) δελτίο παραγγελίας; Καμιά τέτοια πρόθεση δεν εκδηλώθηκε.
Είχαμε επισημάνει και στο παρελθόν (08/2013) ότι «δεκαετίες τώρα το πελατειακό κράτος εκπαίδευε τους πολίτες σε έναν συγκεκριμένο τρόπο συναλλαγής και τώρα που υποχρεούται να κάνει τη στροφή βρίσκεται μπροστά σε ανακλαστικά σφυρηλατημένα επί χρόνια. Η ανομία επιβραβευόταν, ο πλουτισμός από τη φοροδιαφυγή δεν ήταν μια ανεπιβεβαίωτη επιθυμία αλλά μια επιβεβαιωμένη πραγματικότητα».
Στην αρχή της εβδομάδος, η αναπληρώτρια υπουργός Οικονομικών, Νάντια Βαλαβάνη, δήλωσε ότι υπάρχουν σκέψεις στην κυβέρνηση για αύξηση του υπερ-μειωμένου ΦΠΑ σε νησιά που αποτελούν δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, όπως π.χ. η Μύκονος, ώστε να προφυλαχθούν άλλα νησιά των άγονων γραμμών.
Αμεση ήταν η αντίδραση στο Μαξίμου: απόγευμα της Τρίτης «κυβερνητικές πηγές ανέφεραν ότι αποτελούν προσωπικές σκέψεις της αναπληρώτριας υπουργού Οικονομικών, κυρίας Νάντιας Βαλαβάνη, τα περί εξέτασης αύξησης του ΦΠΑ σε “δημοφιλή” νησιά της χώρας μας».
Το περιστατικό δεν είναι αποκαλυπτικό μόνο των αντιφάσεων στο εσωτερικό της κυβέρνησης –που οδηγούν σε ακινησία και αδυναμία λήψης αποφάσεων– αλλά και άρνησης –καταστροφικής αν συνεχιστεί– να θιγούν συμφέροντα κυρίως συντεχνιακά. Γιατί ακόμη κι αν η επιφύλαξη στην αύξηση του ΦΠΑ που επεξεργαζόταν η κ. Βαλαβάνη είναι ότι δεν θα αποδιδόταν από τους επαγγελματίες του κλάδου, θα φοροδιέφευγαν και πάλι, δηλαδή, αυτό δεν μπορεί να συνιστά λόγο για τη μη εφαρμογή ενός μέτρου. Γιατί η φοροδιαφυγή αποδείχτηκε ότι δεν θεραπεύεται ούτε από τη μείωση του ΦΠΑ. Αρα;
Η νομιμότητα είναι αμφίδρομη· αφορά και το κράτος και τους πολίτες. Προϋποθέτει νόμους που να αποδίδουν τα δίκαια εξαλείφοντας την ευνοιοκρατία. Οι συνήθειες δεν εγκαταλείπονται ούτε διά της επιβολής (ανιχνεύονται αμέσως παράδρομοι), ούτε με φωνές και ξόρκια. Πόσο μάλλον όταν η αντίληψη του «δεν πληρώνω» αποτελεί ισχυρή κυβερνητική συνιστώσα. Οι μετατοπίσεις είναι αργές και, ως εκ τούτου, ο κίνδυνος να συμβούν στη διαδρομή ατυχήματα αυξημένος. Ειδικά σε μια χώρα, στην οποία για να εφαρμοστεί ένα μέτρο πρέπει να πειστούν εξίσου και οι μεν (το κράτος) και οι δε (οι πολίτες) να κάνουν το αυτονόητο. Ενα «αυτονόητο» πολιτικά αποχρωματισμένο και κοινωνικά αποδεκτό.