Η Κεντρική Σκηνή της Στέγης Γραμμμάτων, το απόγευμα της περασμένης Τετάρτης, ήταν σκοτεινή αλλά όχι άδεια. Κάποιοι κινούνται στην πλατεία, κάποιοι πάνω στη σκηνή. Ηταν όλοι οι άνθρωποι του Νίκου Καραθάνου, που ετοιμάζονται εντατικά για την πρεμιέρα της παράστασης «Βυσσινόκηπος», την Τετάρτη 22 Απριλίου. Του τσεχοφικού «Βυσσινόκηπου», του τελευταίου έργου που έγραψε ο Ρώσος κλασικός, το 1904, στο οποίο αναμετριέται με τα μεταίχμια, με τις εποχές που φεύγουν και τις εποχές που έρχονται· μ’ αυτά που χάνονται, μ’ αυτά που διασώζονται, με τα καινούργια που θα έρθουν. Τα άγνωστα καινούργια, τα καλά και τα κακά…
Στο κομμάτι της πρόβας που παρακολουθήσαμε ήταν η Λένα Κιτσοπούλου στη σκηνή και μπροστά της καθισμένοι ο Αγγελος Παπαδημητρίου, ο Γιώργος Μπινιάρης και η Αναστασία Κονίδη, φορώντας τα γνωστά και αγαπημένα αυτιά του Μίκυ Μάους. «Νίκο (σ.σ.: Καραθάνο), πότε γεννήθηκε ο Μίκυ;» ρωτάει ο Αγγελος Παπαδημητρίου. Αναλαμβάνει να του απαντήσει ο Θανάσης Αλευράς, που κάθεται εκείνη τη στιγμή στην πλατεία και ταξιδεύει με το τάμπλετ του: «Το 1928». Ακούγεται η ηχογραφημένη φωνή ενός τηλεφωνικού μηνύματος. Η φωνή μιας μητέρας που ρωτάει με αγωνία «Εφτασες; Εφτασες;». Ο τηλεφωνητής διακόπτεται. Και αμέσως μετά, από το βάθος της σκηνής ακούγεται μια φωνή ιδιαίτερη, που χρειάζεται προσπάθεια για να καταλάβεις ότι προέρχεται από τον Χρήστο Λούλη. Μια φωνή που τραγουδάει «Μαζί, αυτή την όμορφη βραδιά…», διασκευασμένο από τον Αγγελο Τριανταφύλλου. Του κάνει σεγόντο ο Μιχάλης Σαράντης και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό, παρότι η Λένα Κιτσοπούλου μονολογεί: «Μα, γιατί τραγουδάνε οι φάλτσοι άνθρωποι;»… Το παλεύουν πολλή ώρα αυτό το δίφωνο, το ξανακάνουν στη σκηνή, το ξανακάνουν στο διάλειμμα. Στους ρυθμούς του μάμπο που ακούμε από τους δύο ηθοποιούς χορεύει η Εμιλυ Κολιανδρή, η μία από τις δύο ηθοποιούς της παράστασης που παίζουν σε προχωρημένη εγκυμοσύνη (η άλλη είναι η Γαλήνη Χατζηπασχάλη). Η αφίσα της παράστασης, άλλωστε, είναι η Μίνι Μάους σε ενδιαφέρουσα –μία ακόμη παραπομπή στο καινούργιο που έρχεται…
Ολα αυτά συμβαίνουν σ’ ένα εντυπωσιακό σκηνικό (Ελλη Παπαγεωργακοπούλου): είναι το γκρίζο εσωτερικό ενός βορειοευρωπαϊκού κτιρίου, που θα μπορούσε να είναι κι ένας γοτθικός ναός. Ενας χώρος που εκπέμπει αυστηρότητα και όρια, με μικρά μόνο ανοίγματα φωτός. Στο βάθος της σκηνής, το μόνο χρώμα προέρχεται από το εμπριμέ τραπεζομάντιλο που καλύπτει το τραπέζι-εστία. Εκεί στριμώχνονται όλα τα πρόσωπα της οικογένειας του Βυσσινόκηπου, δημιουργώντας διάφορες συνθέσεις.
Απ’ όσα είδαμε, μια μικρή γεύση μόνο, ένα είναι σίγουρο. Οτι ο Νίκος Καραθάνος, μετά την «Γκόλφω» και το «Δεκαήμερο», κάπως αλλιώς θα προσεγγίσει και τον «Βυσσινόκηπο». Θα αφηγηθεί την ιστορία των ανθρώπων που αναγκάζονται να βγάλουν στο σφυρί τον Βυσσινόκηπό τους, θα παρακολουθήσει με την ευαισθησία που τον διακρίνει τις μεταπτώσεις, τις εμμονές τους, τα όνειρά τους, τις διαφορετικές τους προσεγγίσεις.
Τον «κλέψαμε», κυριολεκτικά, σ’ ένα διάλειμμα της πρόβας. Γιατί η παράσταση χαρακτηρίζεται «αιρετική κωμωδία μέσα σ’ ένα υπέροχο δράμα;» τον ρωτάω. «Κάπου είχα διαβάσει ότι “το δράμα και η τραγωδία ανήκουν στον άνθρωπο και η κωμωδία στον Θεό”. Οντως, η κωμωδία ανήκει στον Θεό, όλα τα πάθη και οι δυστυχίες ανήκουν σε μας». Είναι παρόντα τα μεταφυσικά στοιχεία του έργου στην παράσταση; «Το μεταφυσικό στον Τσέχοφ γίνεται φυσικό. Ο Τσέχοφ ανέβηκε σ’ έναν πύργο που κανείς δεν ξέρει πού είναι και είδε τη ζωή από ψηλά μ’ έναν μοναδικό τρόπο. Οταν μιλάμε για τον “Βυσσινόκηπο”, μιλάμε για ένα από τα ωραιότερα έργα που έχουν γραφτεί στον κόσμο. Αισθάνεσαι λύπη για την ανικανότητά σου να το συλλάβεις και ενθουσιασμό όταν καταπιάνεσαι μ’ αυτό».
Πόσο ακουμπάει η μεταιχμιακή εποχή του «Βυσσινόκηπου» στη σημερινή; «Το να εμπλέκεις κάτι με το σήμερα, καμιά φορά βάζοντάς το στο τώρα θυμίζει διαμαρτυρία. Σου μιλάω σήμερα, τώρα, μπροστά σου, γι’ αυτά που μας απασχολούν. Εχω ανάγκη από λεφτά σε όλες τις εποχές». Και προτού ξαναπάει στην πρόβα, μας κάνει δώρο μια φράση του έργου, που αγαπάει: «Κοιτάξτε πώς έχουμε ζήσει, τι έχει δει αυτός ο κήπος; Δεν καθορίσαμε τη στάση μας απέναντι στο παρελθόν. Γίναμε όλοι μας άλλοι άνθρωποι»…