Σε καθεστώς πλήρους απομόνωσης έχουν θέσει τις ελληνικές τράπεζες οι αρχές της Αλβανίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας, Σερβίας, Κύπρου, Σκοπίων και Τουρκίας, προκειμένου να διασφαλίσουν τον περιορισμό των επιπτώσεων στα τραπεζικά τους συστήματα σε περίπτωση ενός ελληνικού «ατυχήματος». Οι Κεντρικές Τράπεζες όλων των παραπάνω χωρών υποχρέωσαν τις θυγατρικές των ελληνικών τραπεζών που λειτουργούν στις χώρες της περιοχής να μηδενίσουν την έκθεσή τους σε ελληνικό κίνδυνο (ομόλογα, έντοκα του Δημοσίου, καταθέσεις σε ελληνικές τράπεζες, δανειοδοτήσεις κ.λπ.), προκειμένου να τις «στεγανοποιήσουν» και να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο μετάδοσης της κρίσης σε περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις κυβέρνησης – Ε.Ε. δεν οδηγήσουν σε θετικό αποτέλεσμα.
Η απομόνωση των ελληνικών τραπεζών αποτυπώνει με ακρίβεια τη γενικότερη κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι εγχώριες τράπεζες. Εξωτερικά όλα μοιάζουν φυσιολογικά. Οι τράπεζες τηρούν ευλαβικά το ωράριο λειτουργίας, οι πελάτες εξυπηρετούνται κανονικά, τα ATMs λειτουργούν χωρίς προβλήματα. Πίσω όμως από αυτή τη φυσιολογική εικόνα η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική. Οπως σημειώνουν στελέχη τραπεζών, οι περισσότεροι πελάτες στα καταστήματα των τραπεζών είτε πληρώνουν λογαριασμούς και άλλες υποχρεώσεις, είτε ρωτούν τις διαδικασίες για τη μεταφορά των καταθέσεών τους σε ξένες τράπεζες ή σε εναλλακτικές επενδυτικές επιλογές.
Καταστολή
Η βασική τραπεζική λειτουργία, δηλαδή η χρηματοδότηση νοικοκυριών και επιχειρήσεων, βρίσκεται σε κατάσταση καταστολής. Τους τελευταίους μήνες οι εκροές καταθέσεων έχουν ξεπεράσει τα 25 δισ. ευρώ, ενώ οι τράπεζες παραμένουν σε λειτουργία με τη βοήθεια της παροχής έκτακτης ρευστότητας από την ΕΚΤ: από 5,2 δισ. ευρώ που ήταν ο ELA τον περασμένο Ιανουάριο σήμερα ξεπερνά τα 70 δισ. ευρώ. Ωστόσο η φθίνουσα πορεία των καταθέσεων καθιστά απαγορευτική τη χορήγηση νέων δανείων. «Αυτό που προσπαθούμε», τονίζει επιτελικό στέλεχος τράπεζας, «είναι να παρέχουμε την απαραίτητη ρευστότητα για τη λειτουργία των επιχειρήσεων – πελατών μας».
Πέραν της αδυναμίας των τραπεζών να ανταποκριθούν στις ανάγκες χρηματοδότησης της οικονομίας σε ιστορικά χαμηλά βρίσκεται και η ζήτηση για νέα δάνεια. Τα νοικοκυριά είτε δεν έχουν τα απαραίτητα εισοδήματα είτε φοβούνται να ανοίξουν νέα μέτωπα, ενώ και οι επιχειρήσεις έχουν παγώσει -πέραν των απολύτως απαραίτητων λειτουργικών αναγκών- κάθε άλλο σχέδιο μέχρι να ξεκαθαρίσει η κατάσταση.
Πονοκέφαλος
Ενας ακόμα σοβαρός πονοκέφαλος για τις διοικήσεις των τραπεζών αποτελούν οι εποπτικές απαιτήσεις. «Εχουμε μετατραπεί σε μηχανισμούς παραγωγής ενημερωτικών δελτίων, δραστηριότητα που απορροφά πολύ χρόνο και ανθρώπινη ενέργεια» τονίζουν στελέχη τραπεζών. Οπως σημειώνουν οι τράπεζες, ποτέ στο παρελθόν δεν βρίσκονταν σε τόσο εκτεταμένο έλεγχο από τον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Εκτός του ότι από τον περασμένο Νοέμβριο βρίσκονται υπό ευρωπαϊκή εποπτεία, το ελληνικό Δημόσιο και ο ευρύτερος δημόσιος τομέας (Κομισιόν) έχουν άμεση εμπλοκή με τη διοίκηση και τη λειτουργία των τραπεζών. Οι τράπεζες παρέχουν πλήθος στοιχείων για όλο το φάσμα των δραστηριοτήτων τους: από την πορεία των καταθέσεων και της ρευστότητας μέχρι τον βαθμό έκθεσης σε έντοκα γραμμάτια και άλλα ανοίγματα προς το Δημόσιο. Τους τελευταίους μήνες αντιμετωπίζουν πολλές πρόσθετες -σε σχέση με τις άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες- εποπτικές απαιτήσεις και «σκανάρονται» σε καθημερινή βάση από την ΕΚΤ, καθώς λαμβάνουν έκτακτη χρηματοδότηση (ELA). Εκτός της ΕΚΤ, οι τράπεζες πρέπει να υπακούουν στο ειδικό καθεστώς και στις διαδικασίες του ΤΧΣ, το οποίο ενημερώνεται και κατά περίπτωση πρέπει να εγκρίνει διοικητικές αποφάσεις, ενώ επιπλέον αναλυτική ενημέρωση σε μηνιαία βάση αποστέλλουν ανεξάρτητοι σύμβουλοι (monitoring trustees) στην Κομισιόν εξαιτίας των υποχρεώσεων που δημιουργεί το γεγονός ότι οι τράπεζες έχουν λάβει κρατική βοήθεια. Επιπλέον, το ελληνικό Δημόσιο έχει τοποθετήσει εκπροσώπους του στα διοικητικά συμβούλια των τεσσάρων συστημικών τραπεζών – Εθνική Τράπεζα, Alpha Bank, Τράπεζα Πειραιώς και Eurobank.
Υποχρεωτική ενημέρωση του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού
Πέραν των περιοδικών αναφορών που ετοιμάζουν σχετικά με τις εποπτικές τους υποχρεώσεις στο πλαίσιο του ευρωσυστήματος, οι τέσσερις συστημικές τράπεζες είναι υποχρεωμένες να παρέχουν πρόσθετη πληροφόρηση στον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό (Single Supervisory Mechanism – SSM) λόγω του ELA. Αναλυτικότερα, αποστέλλουν στις αρχές:
• Ημερήσια απεικόνιση της κατάστασης ρευστότητας της τράπεζας, με πλήρη ανάλυση ανά πηγή χρηματοδότησης και πλήρη ανάλυση των ρευστών διαθεσίμων.
• Ημερήσια απεικόνιση των θέσεων της τράπεζας σε έντοκα γραμμάτια έκδοσης ελληνικού Δημοσίου ανά τίτλο.
• Ημερήσια απεικόνιση των ρευστών διαθεσίμων για την άντληση ρευστότητας μέσω του έκτακτου μηχανισμού ρευστότητας (ELA) με ανάλυση ανά τίτλο.
• Ημερήσια απεικόνιση όλων των διατραπεζικών συναλλαγών, ως στοιχεία ενεργητικού και παθητικού, με χρήση ή μη εξασφαλίσεων.
• Εβδομαδιαία πλήρη απεικόνιση των ανοιγμάτων προς το ελληνικό Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα (έντοκα γραμμάτια, ομόλογα, δάνεια, εγγυήσεις δοθείσες, παράγωγα, δάνεια σε τρίτους με την εγγύηση του ελληνικού Δημοσίου, πιστωτικές γραμμές κ.λπ.).
• Εβδομαδιαία απεικόνιση της κατάστασης ρευστότητας των θυγατρικών των τραπεζών, με πλήρη ανάλυση ανά πηγή χρηματοδότησης και πλήρη ανάλυση των διαθέσιμων ρευστών διαθεσίμων.
