Οσο παρακολουθούσα τις εξελίξεις από τις Βρυξέλλες, μου ήρθε στο μυαλό ξανά η σκέψη σχετικά με τον δημόσιο λόγο, που με τριβελίζει εδώ και πολύ καιρό: μας έχουν τελειώσει οι λέξεις ― ή μας λείπουν λέξεις για να ορίσουμε το ραγδαία εξελισσόμενο παρόν. Μας ικανοποιούν οι ετεροκαθορισμοί και ένα βαρύγδουπο, ωστόσο κενό νοήματος, «αντι-».
Ο δημόσιος λόγος ανασταίνει λέξεις για καιρό ξεχασμένες· όπως, επίσης, προσπαθεί να περιγράψει το παρόν με αναφορές στο παρελθόν ή να αντιπολιτευτεί, γενικά αλλά όχι αόριστα, με παρομοιώσεις με ιστορικά γεγονότα. Από την άλλη, υπάρχει και η επαναχρησιμοποίηση όρων με τρόπο που η ίδια η Ιστορία έχει ξεπεράσει. Και το γεγονός αυτό συμπαρασύρει και τις πράξεις μας.
Τόσα χρόνια κρίσης, και δεν έχουμε παραγάγει ούτε μία καινούργια έννοια, μία καινούργια ιδέα ή λέξη στον δημόσιο λόγο μας ― δεν έχουμε καταφέρει να περιγράψουμε το παρόν αποδίδοντάς του τη σημασία που του αναλογεί. Δεν έχουμε κατορθώσει να μεταβάλουμε την καθημερινότητά μας. Εχουμε ανασύρει μια ορολογία από το βαθύ παρελθόν. Ο καθημερινός μας πολιτισμός βγάζει από κάποιον ανενεργό εγκεφαλικό λοβό λέξεις και έννοιες που ξέφτισαν μες στον χρόνο ή, στην καλύτερη περίπτωση, δημιουργεί συνθέτες από ήδη λησμονημένες και σίγουρα πολυφορεμένες λέξεις· όταν, βέβαια, δεν αναλώνεται σε χαριεντισμούς και ανταλλαγή εξυπνακισμών.
Παρατηρώ την προσπάθεια να ξαναδοθούν ορισμοί, εν μέσω φόβων (ή ευχών) για κάποιο «ατύχημα», σε λέξεις που αποχρωματίστηκαν με το πέρασμα των ετών: Ευρώπη, ευρωπαϊκή ενότητα και αλληλεγγύη, για παράδειγμα. Από την άλλη, ανασύρονται λέξεις άλλων εποχών και χρονικών συγκειμένων, προκειμένου να χρεωθεί εθνική μειοδοσία και γερμανοτσολιαδισμός στους «άλλους» ― όταν, βέβαια, δεν μετονομάζεται η τρόικα σε θεσμούς και το Μνημόνιο σε συμφωνία ή συμφωνία-γέφυρα· οι εξυπνακισμοί και οι χαριεντισμοί που λέγαμε παραπάνω.
Αυτή ίσως είναι μια απλοϊκή σκιαγράφηση του παρόντος. Ομως, ο πραγματικός όλεθρος κρύβεται στο γεγονός ότι, έναντι της επιτακτικής πολιτισμικής ανάγκης για μια νέα αφήγηση του ιστορικού παρόντος, η μόνη απάντηση είναι ένα αναστημένο λεξιλόγιο από τα βάθη των πιο φρικιαστικών και «στεγνών» στιγμών της ελληνικής Ιστορίας ή, στην καλύτερη περίπτωση, μια πάλη να ανανοηματοδοτηθούν έννοιες που, σημασιολογικά, μας έχουν ήδη αφήσει πίσω. Τα ίδια και οι πράξεις μας. Κι έτσι, επιτείνεται το θολό τοπίο ετεροκαθορισμών, η λογική του «αντι-».
Η Ευρώπη είναι, πλέον, κάτι πέρα απ’ όσα έχουμε κατά νουν. Οπως και η αλληλεγγύη της· δεν είναι πια πακέτα Ντελόρ και αλεξίπτωτα της UNRRA. Το ίδιο φυσικά και η ρήξη· είναι πλέον κάτι άλλο πέρα από τα ταρατατζούμ της όποιας δήθεν –σίγουρα δήθεν– επανάστασης.
Η Ευρώπη, όμως, είναι ο μόνος μας δρόμος. Και «μένουμε Ευρώπη», ακόμη κι αν ωθούμαστε να χρησιμοποιούμε ξεπερασμένες λέξεις. Και πράξεις.