Διαβάζοντας, χθες, το κείμενο της Γιούλης Επτακοίλη στην «Κ» («Σκοτώνοντας το παρελθόν»), περί των αποκεφαλισμών αγαλμάτων από το ISIS, αναλογίστηκα, συνειρμικά, τους δικούς μας πολιτισμικούς αποκεφαλισμούς. Αναλογίστηκα τι μας έχει μείνει από το παρελθόν που τόσο εκθειάζουμε («όταν εμείς…, οι άλλοι έτρωγαν βελανίδια»). Δεν μας έχει μείνει τίποτα ολοκληρωμένο. Δεν αναπτύξαμε καμία κοινωνική, συλλογική ή άλλη συνείδηση σε καμία στιγμή της νεότερης Ιστορίας μας. Επενδύσαμε στην προσωπική ευημερία, δίχως να καταστρώσουμε ένα σχέδιο μιας κάποιας κοινής ευτυχίας. Δεν αναζητήσαμε καμία κοινή «αξιοπρέπεια». Μάθαμε, όμως, πολύ καλά να συμμετέχουμε στον κοινό θρήνο, στην κοινή αποτυχία. Ο Παναγιώτης Κονδύλης το είχε πει σοφά: «Οταν πετυχαίνουμε, αισθανόμαστε πάνω από το ανθρώπινο μέτρο. Οταν αποτυγχάνουμε, αναλογιζόμαστε την κοινή ανθρώπινη μοίρα».
Η τελευταία εικοσαετία μάς έκανε να νιώθουμε ότι μπορούμε να κερδίσουμε τη ζωή που μας «αξίζει», πέρα από τις δυνάμεις μας – δίχως όμως καμία πρεμούρα για το κοινωνικό σύνολο, για το οποίο, σήμερα, κοπτόμαστε τόσο πολύ. Οταν η κρίση έφτασε κι εδώ, με τον πιο βίαιο τρόπο, αυτομάτως ενεργοποιήθηκαν τα κοινωνικά ανακλαστικά, μόνο και μόνο για να ανήκουμε σ’ αυτήν τη ρημάδα την κοινή ανθρώπινη μοίρα. Ωστόσο, δίχως συλλογική συνείδηση, ποια κοινή ανθρώπινη μοίρα θα ανατρέψουμε; Και, τώρα, ξάφνου, γίναμε μία κοινωνία που της έλειψε η «αξιοπρέπεια», μεταμορφωθήκαμε σε μία υπερομάδα που της διέκοψαν την πορεία. Οι κοινωνίες, όμως, δεν φτιάχνονται από σκέτη «αξιοπρέπεια»· η κοινή ανθρώπινη μοίρα είχε ανέκαθεν ανάγκη από κοινωνική συνείδηση και όχι από πρόσκαιρες λυκοσυμμαχίες που εξυπηρετούν κοντόφθαλμα έναν κοινό σκοπό που αποβλέπει στο χάος, ξεχνώντας πώς χτίζονται τα σύγχρονα κράτη και πώς κερδίζουν όσα τους αναλογούν. Αλλά, ξέχασα, όλα αυτά απαιτούν πολιτισμική προεργασία και όχι «αποκεφαλισμένα αγάλματα» φτιαγμένα από «αξιοπρέπεια». Σήμερα, όλα αυτά καλούμαστε να τα μετρήσουμε και να αναμετρηθούμε μαζί τους, με το εκβιαστικό δίλημμα ευρώ ή δραχμή, με μία κοινωνία υπό πρωτόγνωρο φόβο. Χωρίς σχέδιο πάλι για την «επόμενη μέρα». Γεμάτοι όνειρα έμπλεα αξιοπρέπειας (sic). Διότι καμία κοινωνία δεν ενώνεται δημιουργικά υπό τον φόβο της έλλειψης των προσωπικών αγαθών, δίχως ένα στίγμα για το «αύριο». Καμία. Την Κυριακή 5 Ιουλίου, το «Ναι» είναι ο αναπόφευκτος δρόμος για την κοινή ευημερία, που θα έρθει αργά, με θυσίες. Θα μείνουμε Ευρώπη. Πρέπει, έστω την ύστατη στιγμή, να αναλογιστούμε την κοινή ανθρώπινη μοίρα που διψάει να γίνει κοινή ανθρώπινη ευτυχία. «Ναι», λοιπόν.