«Δε σ’ το ’πα, χαλασιά μου / στα ξένα να μην πας, χαλασιά μου…». Από χθες το πρωί, που έγινε γνωστός ο θάνατος του Νίκου Χουλιαρά, στ’ αυτιά μου φέρνω τη βραχνή του φωνή να τραγουδάει με την Πόπη Αστεριάδη τη διασκευή που ο ίδιος έκανε σ’ αυτό το παλιό δημοτικό τραγούδι. Οπως φέρνω στον νου εκείνες τις μοναδικά τρομακτικές φιγούρες που κυριαρχούσαν στα έργα του, στη μεγάλη αναδρομική έκθεση που οργάνωσε το 2011 το Μουσείο Μπενάκη.
Γιατί ο Νίκος Χουλιαράς συνέδεσε το όνομά του με πολλές τέχνες: με τη ζωγραφική, με τη λογοτεχνία, με τον στίχο… Και σε όλες τις περιπτώσεις, σε όλες τις μορφές τέχνης, ο Νίκος Χουλιαράς άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του. Χθες, ο Νίκος Χουλιαράς άφησε την τελευταία του πνοή, έπειτα από σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια. Ηταν 75 χρόνων.
Γεννήθηκε στα Ιωάννινα το 1940. Σπούδασε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, στην Αθήνα, γλυπτική με τον Γιάννη Παππά και σκηνογραφία με τον Β. Βασιλειάδη. Τον κέρδισε η ζωγραφική. Και για τη δουλειά του στη ζωγραφική τιμήθηκε, το 1969, με το Βραβείο Παρθένη, και τότε ήταν που παρουσίασε την πρώτη ατομική του έκθεση. Εκείνα τα έργα του χαρακτηρίζονται αφαιρετικά, με ακαθόριστες φόρμες.
Στη δεκαετία του ’70 είχε ήδη δώσει πολλά τραγούδια, τα οποία τραγουδήθηκαν και αγαπήθηκαν, παρακολουθώντας το Νέο Κύμα κυρίως. Συνολικά, έχει κυκλοφορήσει επτά δίσκους. Στο μεταξύ, την ίδια περίοδο, στη ζωγραφική αρχίζουν και απεικονίζονται, με τον δικό του πάντα τρόπο, μνήμες της ιδιαίτερης πατρίδας του. Δημιουργεί πίνακες που απεικονίζουν έρημους χώρους, με τονισμένη τη γραμμή του ορίζοντα και υποβλητική ατμόσφαιρα. Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, πηγαίνει ακόμη πιο πέρα τη ζωγραφική του και αποκτά το ξεχωριστό δικό του στυλ, εντάσσοντας την εικονιστική αφήγηση σε πρώτο πρόσωπο. Από τότε στα έργα του εμφανίζονται φιγούρες που περιγράφουν ανθρώπινες ιστορίες, διηγούνται αναμνήσεις, παραμύθια ή όνειρα. Στα περισσότερα έργα επαναλαμβάνεται η φιγούρα του ζωγράφου, για να τονίσει ακόμη πιο πολύ την αυτοβιογραφική διάσταση της αφήγησής του. Και πολλά από αυτά τα έργα συνοδεύονται από χειρόγραφα κείμενα, που συμπληρώνουν το περιεχόμενο του έργου.
Βιβλία και βραβεία
Πέρα από τη ζωγραφική όμως, καταπιάστηκε, με μεγάλη επιτυχία, με τη λογοτεχνία. Δεκατέσσερα βιβλία του έχουν κυκλοφορήσει (τα περισσότερα από τις εκδόσεις «Νεφέλη»), με τον ίδιο πάντα να επιμελείται τα εξώφυλλα των εκδόσεων. Το πιο γνωστό είναι «Ο Λούσιας» (1979), που έγινε και τηλεοπτική σειρά και μεταδόθηκε το 1989 από την ΕΤ1. Ανάμεσά τους δύο εκδόσεις που βραβεύτηκαν στη Διεθνή Εκθεση της Λειψίας ως τα καλύτερα σχεδιασμένα βιβλία στον κόσμο. Πρόκειται τα για βιβλία «Ζωγραφική-Κείμενα» (1978) και «Το χιόνι που ήξερα» (1983). Αλλοι τίτλοι λογοτεχνικών έργων του είναι: «Το άλλο μισό», «Ο χρόνος είναι πάντα με το μέρος του», «Μια ιστορία του μακρύ χειμώνα», «Οι λεπτομέρειες του μαύρου», «Οι ζωγραφιές του νυχτερινού χάρτη», «Στο σπίτι του εχθρού μου», «Το εργαστήρι του ύπνου», «Νερό στο πρόσωπο», και το τελευταίο που κυκλοφόρησε, το 2006, με τίτλο «Οι μαύρες ζωγραφιές».
Ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης δήλωσε ότι «ο Νίκος Χουλιαράς είχε πάντοτε πολλούς τρόπους να αφηγείται τις νεανικές αναμνήσεις του από την ιδιαίτερη πατρίδα του, τα Γιάννενα. Κι ακόμα περισσότερους, ώστε αυτές οι αναμνήσεις, καθώς και τα νεότερα ερεθίσματά του, να συναντώνται σε ένα έργο που περιέχει την παράδοση και την πρωτοπορία, που αποθησαυρίζει την κοινή μας μνήμη και συνεγείρει την κοινή μας προσδοκία. Την ανθρώπινη θέρμη, το χιούμορ, την αίσθηση του οικείου και ταυτόχρονα του μαγικού που χαίρονταν οι φίλοι του, χαίρονταν παράλληλα και οι αναγνώστες και οι φίλοι της ζωγραφικής και των τραγουδιών του».
Σήμερα στις 4 το απόγευμα, στο Α΄ Νεκροταφείο, όλοι οι φίλοι του θα είναι λυπημένοι.