Οταν κάποτε ρωτήθηκε πόσα παιδιά έχει, ο Φιντέλ απάντησε: «Σχεδόν μια φυλή». Εχει έναν γιο από τον πρώτο του γάμο, πέντε από τον δεύτερο και (τουλάχιστον) άλλους τρεις και δύο κόρες από άλλες σχέσεις του. Ο Ραούλ απ’ τη μεριά του έχει τέσσερα παιδιά και οκτώ εγγόνια. Αν προσθέσουμε και τις οικογένειες των επτά ακόμη αδελφών του Φιντέλ και του Ραούλ, το γενεαλογικό δέντρο των Κάστρο θυμίζει τη δαιδαλώδη οικογένεια Μπουενδία από τα «Εκατό χρόνια μοναξιά» του Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες. Η ιστορία θα δείξει αν τα «χρόνια μοναξιάς» της Κούβας ολοκληρώθηκαν με τη χειραψία του Μπαράκ Ομπάμα με τον Ραούλ Κάστρο, τον Απρίλιο, και την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων των δύο χωρών που ακολούθησε.
Η ιστορία της ανόδου των Κάστρο είναι γνωστή. Ο Φιντέλ πρωτοστάτησε στην επανάσταση και στο διωγμό του Φουλχένσιο Μπατίστα και κατέλαβε την εξουσία έχοντας στο πλευρό του τον αδελφό του Ραούλ. Ενα κεφάλι πιο κοντός, με σχιστά μάτια, ελάχιστα επικοινωνιακός, κρυμμένος στη σκιά του πληθωρικού Φιντέλ. Στην πραγματικότητα ήταν αυτός που, αν και πέντε χρόνια μικρότερος, ασπάστηκε πρώτος τις μαρξιστικές και λενινιστικές θεωρίες, ήταν αυτός που έφερε σε επαφή τον αδελφό του με τον Τσε Γκεβάρα, ήταν αυτός που με κυνισμό επέβλεπε τις εκτελέσεις των πολιτικών τους αντιπάλων και αυτός που αργότερα θεμελίωσε τις σχέσεις της χώρας του με τη Σοβιετική Ενωση. Ενας μεθοδικός, ρεαλιστής, λογικός, λιγότερο χαρισματικός από τον αδελφό του, αλλά απαραίτητος για να εξισορροπεί το θερμό ταμπεραμέντο του. «Αλληλοσυμπληρώνονται με έναν ουσιώδη τρόπο», σχολίασε στο βιβλίο «After Fidel» (2005) ο Μπράιαν Λάτελ, αναλυτής της CIA στην Κούβα από τη δεκαετία του ’60. «Ο Φιντέλ είναι ο οραματιστής, αλλά τίποτα δεν θα είχε επιτευχθεί χωρίς τις οργανωτικές ικανότητες του Ραούλ».
Μεγαλώνοντας στη φυτεία
Τα δύο αδέλφια είναι πολύ διαφορετικοί χαρακτήρες, που έχουν και πολλά κοινά. Οπως το αντιαμερικανικό μένος που τους εμφύσησε ο πατέρας τους, Ανχελ Κάστρο, οικονομικός μετανάστης από την Ισπανία που ασχολήθηκε με το εμπόριο της ζάχαρης και υπέφερε από το αμερικανικό μονοπώλιο. Η οικογενειακή φυτεία βρισκόταν στο χωριό Μπιράν στα νοτιοανατολικά της χώρας – «μεγαλώσαμε έχοντας άμεση επαφή με τη φύση και ήμασταν αρκετά ελεύθεροι εκείνα τα χρόνια», θα πει για εκείνη την εποχή ο Φιντέλ Κάστρο. Προερχόμενοι από μια σχετικά εύπορη οικογένεια, οι δυο τους φοίτησαν σε ιδιωτικό σχολείο στην Αβάνα, το καθολικό «Κολέγιο της Βηθλεέμ», ένα αυστηρό ίδρυμα που σταμάτησε να λειτουργεί -καθόλου τυχαία- όταν ο Φιντέλ ανέλαβε την εξουσία. Εκεί, περιθωριοποιήθηκαν ως χωριατόπαιδα που δεν ήξεραν από καλούς τρόπους και που είχαν γεννηθεί εκτός γάμου, γεγονός επιλήψιμο για τους συντηρητικούς κύκλους της καλής κοινωνίας – ο πατέρας τους παντρεύτηκε αργότερα τη μητέρα τους Λίνα Γκονσάλες, υπηρέτρια της πρώτης του γυναίκας.
Στο βιβλίο «Fidel Castro’s Childhood: The Untold Story» ο Στίβεν Γουόκερ περιγράφει τον Φιντέλ ως ένα «εύθραυστο και ευάλωτο αγόρι» που παγιδεύτηκε στο κλειστοφοβικό περιβάλλον του καθολικού σχολείου και βρήκε παρηγοριά στα σπορ (η αγάπη του για το μπέιζμπολ είναι θρυλική) και αργότερα στην πολιτική. Τον περιγράφει ως «αμήχανο κοινωνικά, ειδικά στις σχέσεις του με τα κορίτσια». Το 1948, πάντως, ερωτεύτηκε τη Μίρτα Ντίας Μπαλάρτ, από την ανώτερη κοινωνική τάξη της Αβάνας. Η οικογένειά της δεν έβλεπε με καλό μάτι τη σχέση τους, αλλά αυτό δεν τους εμπόδισε να παντρευτούν. Πήγαν μάλιστα τρίμηνο ταξίδι του μέλιτος στη Νέα Υόρκη, ξοδεύοντας τα 1.000 δολάρια που τους έδωσε ως γαμήλιο δώρο ένας οικογενειακός φίλος των Μπαλάρτ, ο Φουλχένσιο Μπατίστα.
Ο Ραούλ και το αλκοόλ
Ο Φιντέλ αποφοίτησε από τη Νομική της Αβάνας, κάτι που δεν συνέβη με τον Ραούλ, ο οποίος περιγράφεται ως κακός φοιτητής που απορροφήθηκε νωρίς στις τάξεις της σοσιαλιστικής νεολαίας και προτιμούσε να περνάει τις ημέρες του κουβεντιάζοντας και πίνοντας ρούμι. Αλλωστε, αν και σε όλη του τη ζωή ο Ραούλ υπήρξε η ήρεμη δύναμη πίσω από τον Φιντέλ, ο ψύχραιμος άνθρωπος που είχε πάντα τη λύση, λέγεται ότι αντιμετώπιζε συχνά προβλήματα με το αλκοόλ, ειδικά όταν βρισκόταν υπό πίεση. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα το συναντά κανείς στην υπόθεση του στρατηγού Αρνάλντο Οτσόα, προσωπικού φίλου των Κάστρο και εμβληματικού προσώπου της επανάστασης, ο οποίος το 1989 συνελήφθη για διακίνηση ναρκωτικών και εκτελέστηκε. Ο Ραούλ ήξερε ότι, ως υπουργός Αμυνας εκείνη την εποχή, έφερε ευθύνη και φοβόταν για τη δική του τιμωρία. Επί μέρες κυκλοφορούσε μεθυσμένος – τόσο πολύ, που η σύζυγός του, Βίλμα Εσπίν, πίστεψε ότι τελικά θα αυτοκτονούσε. Οταν τα δύο αδέλφια συναντήθηκαν (σύμφωνα με τη μαρτυρία ενός μέλους της φρουράς του «Κομαντάντε»), ο Φιντέλ τού είπε ότι θα τον ενοχοποιούσε μόνο αν συνέχιζε να έχει αυτήν τη συμπεριφορά. Ο Ραούλ υποσχέθηκε ότι θα κόψει το ποτό αμέσως.
Η σχέση τους, πάντως, περιγράφεται πάντα ως άριστη, τόσο σε προσωπικό επίπεδο όσο και σε πολιτικό. Υποθέτουμε ότι δεν θα χαλάσει τώρα, με τα νέα δεδομένα που φέρνει ο Ραούλ στη χώρα. Ούτε φυσικά λόγω του χιουμοριστικού σχολίου του μικρού αδελφού για τον μεγάλο -για να σπάσει ο πάγος- στην τηλεφωνική του συνομιλία με τον Ομπάμα τον περασμένο Δεκέμβριο. Ο Αμερικανός πρόεδρος απολογήθηκε αρχικά για μια μακροσκελή δήλωση που διάβασε και ο Ραούλ απάντησε: «Μη σας νοιάζει. Είστε ακόμα νέος και θα έχετε την ευκαιρία να σπάσετε ακόμη και το ρεκόρ του Φιντέλ. Μια φορά μιλούσε για επτά συνεχόμενες ώρες». Οι δημόσιες ομιλίες είναι ένα θέμα στο οποίο γίνεται φανερή η διαφορά των χαρακτήρων των δύο αδελφών. Οταν εμφανίζεται δημόσια, ο Ραούλ μιλάει για λιγότερο από δέκα λεπτά, διαβάζοντας από σημειώσεις, είναι λιτός και περιεκτικός. Οι θερμοί και χειμαρρώδεις λόγοι του Φιντέλ διαρκούσαν ώρες. Ενας από τους διασημότερους εκφωνήθηκε ενώπιον του δικαστηρίου, το 1953, όταν ο Κάστρο βρέθηκε κατηγορούμενος για την επίθεση στο στρατώνα Μονκάδα. Η μαραθώνια απολογία του τελείωνε ως εξής: «Καταδικάστε με λοιπόν, δεν με πειράζει. Θα με απαλλάξει η Ιστορία».
Τρεις στιγμές αλλάζουν την ιστορία
11 Απριλίου 2015
Ιστορική χειραψία ανάμεσα στον πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα και τον πρόεδρο πλέον της Κούβας Ραούλ Κάστρο, στο πλαίσιο διάσκεψης για την Αμερική.
20 Ιουλίου 2015
Η σημαία της Κούβας κυματίζει στην πρεσβεία της στην Ουάσιγκτον.
14 Αυγούστου 2015
Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τζον Κέρι επισκέπτεται την Αβάνα για να παραστεί στην επίσημη επανέναρξη της λειτουργίας της αμερικανικής πρεσβείας στο νησί.
Οι άλλοι Κάστρο
Ο μοναδικός απόγονος της οικογένειας που ασχολείται ουσιαστικά με την πολιτική είναι ο μοναχογιός του Ραούλ, ο συνταγματάρχης.
Αλεχάντρο Κάστρο Εσπίν. Ο «μονόφθαλμος», όπως είναι γνωστός, έχοντας χάσει το ένα του μάτι (από ατύχημα) στον εμφύλιο πόλεμο της Ανγκόλα, βρίσκεται συνεχώς στο πλευρό του πατέρα του και, όπως δειλά γράφεται στον Τύπο της Κούβας, αναμένεται τα επόμενα χρόνια να αναρριχηθεί στην ιεραρχία. Από τους υπολοίπους αξίζει να αναφέρουμε τον πρωτότοκο γιο του Φιντέλ, τον «Φιντελίτο» Κάστρο Ντίας Μπαλάρτ, ο οποίος κάποτε ανέλαβε το πρόγραμμα ατομικής ενέργειας της χώρας, αλλά τελικά απολύθηκε από τον ίδιο του τον πατέρα «λόγω ανικανότητας». Αλλα μέλη της οικογένειας έχουν εκφράσει δημόσια την πολιτική αντίθεσή τους στα δύο αδέρφια.
Η κόρη του Φιντέλ, Αλίνα Φερνάντεθ, διέφυγε από την Κούβα και ζήτησε άσυλο στις ΗΠΑ. Το 2002 σε συνέντευξή της στους New York Times υποστήριξε ότι ο πατέρας της «χρεοκόπησε τη χώρα και έσφαξε τους ανθρώπους της». Αντίστοιχη στάση τήρησαν και οι δύο ανιψιοί του, ο Λίνκολν και ο Μάριο Ντίας Μπαλάρτ, οι οποίοι είναι εκλεγμένοι βουλευτές των Ρεπουμπλικανών στη Φλόριντα. Η πιο ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι η Χουανίτα Κάστρο, 81 ετών σήμερα, αδελφή του Φιντέλ και του Ραούλ, η οποία, αν και συμμετείχε στην επανάσταση κατά του Μπατίστα, διαφοροποίησε τη θέση της. «Τα αδέλφια μου έχουν μετατρέψει τη χώρα σε μια τεράστια φυλακή περικυκλωμένη από τη θάλασσα», δήλωσε το 1964 όταν διέφυγε στο Μεξικό.