Με την πρωτοφανή κίνησή του να ολοκληρώσει τη σύνοδό του εκδίδοντας κοινό ανακοινωθέν χωρίς καμία αναφορά σε όρια παραγωγής, ο ΟΠΕΚ οδήγησε το πετρέλαιο σε νέα πτώση και παράλληλα κατέστησε σαφές ότι οι αντιπαλότητες στους κόλπους του είναι τόσο ισχυρές ώστε μπορούν και να υπονομεύσουν τη δυνατότητά του να επηρεάζει την αγορά. Εν ολίγοις, να ακυρώσουν τον λόγο για τον οποίο δημιουργήθηκε πριν από 55 χρόνια.
Η ελεύθερη πτώση του 6% που σημείωσε ο «μαύρος χρυσός» στην πρώτη συνεδρίαση μετά τη σύνοδο του ΟΠΕΚ ανεκόπη, προσωρινά τουλάχιστον, από την είδηση ότι σημείωσαν σημαντική αύξηση οι εισαγωγές πετρελαίου, μετάλλων και πρώτων υλών από την Κίνα. Πρόλαβε, όμως, να θυμίσει σε αναλυτές του κλάδου την κατάρρευση του «μαύρου χρυσού» στα 10 δολάρια το βαρέλι στα τέλη της δεκαετίας του 1990, όταν το καρτέλ του πετρελαίου έχασε τον έλεγχο της αγοράς.
O ρόλος του Ριάντ
Πηγές του ίδιου του ΟΠΕΚ αναφέρουν πως και πάλι η στάση του υπαγορεύτηκε από την ντε φάκτο ηγέτιδα δύναμη, τη Σαουδική Αραβία, που εμμένει στην πολιτική διεκδίκησης του μερίδιου αγοράς της με τίμημα τις επικίνδυνα χαμηλές τιμές ακόμη και για την ίδια. Δεδομένης της μείωσης των εσόδων της, το ΔΝΤ έχει προειδοποιήσει το Ριάντ ότι κινδυνεύει να μείνει με άδεια ταμεία σε λίγα χρόνια. Σε ό,τι αφορά, όμως, την πλήρη απουσία ορίων παραγωγής στο κοινό ανακοινωθέν, αυτή αποδίδεται από τις ίδιες πηγές στην πρόθεση του Ριάντ να απαντήσει δυναμικά στις επίμονες πιέσεις του κύριου οικονομικού, πολιτικού και θρησκευτικού του αντιπάλου, του Ιράν. Προεξοφλώντας άρση των εναντίον της κυρώσεων, η Τεχεράνη έχει καταστήσει σαφές ότι προτίθεται να πενταπλασιάσει μεσοπρόθεσμα την παραγωγή της και να ανακτήσει το μερίδιο αγοράς της, που έχασε στα χρόνια των κυρώσεων. Παράλληλα, όμως, στη σύνοδο του ΟΠΕΚ το Ιράν υποστήριξε επίμονα τη μείωση της παραγωγής, με σκοπό τη στήριξη των τιμών, ενώ μέχρι προσφάτως ζητούσε μείωση της παραγωγής της Σαουδικής Αραβίας, την οποία και έχει κατηγορήσει ότι υφάρπαξε το δικό της μερίδιο.
Παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν ότι τα όρια που έθετε το καρτέλ για την παραγωγή των μελών του είχαν πλέον συμβολική σημασία, καθώς παραβιάζονται συστηματικά από όλες τις χώρες ανεξαιρέτως. Αυτή τη φορά, όμως, κι ενώ όλες οι πετρελαιοπαραγωγοί χώρες, τόσο εντός όσο και εκτός ΟΠΕΚ, εξαντλούν τα όρια των δυνατοτήτων τους, καθώς ανταγωνίζονται για να διασφαλίσουν μερίδιο αγοράς, η παραγωγή του ΟΠΕΚ θα αυξηθεί και όχι μόνον εξαιτίας του Ιράν. Στους κόλπους του καρτέλ πετρελαίου επέστρεψε η Ινδονησία, που είχε μείνει εκτός ΟΠΕΚ από το 2009, οπότε αναγκάστηκε να εισάγει πετρέλαιο. Αυτό σημαίνει ότι θα προσθέσει τη δική της παραγωγή στα περισσότερα από 30 εκατ. βαρέλια την ημέρα, στα οποία ανέρχεται συνολικά η παραγωγή του, η οποία ήδη υπερβαίνει την παγκόσμια ζήτηση κατά δύο εκατ. βαρέλια την ημέρα.
Οι προβλέψεις
Η στάση του ΟΠΕΚ έπεισε, άλλωστε, την Goldman Sachs πως οι τιμές του πετρελαίου «θα παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα για παρατεταμένο χρονικό διάστημα» . Η διεθνής επενδυτική τράπεζα εκτιμά τώρα πως η τιμή του «μαύρου χρυσού» μπορεί να υποχωρήσει κάτω και από τα 20 δολάρια το βαρέλι, καθώς εξακολουθεί να πιέζεται από «τον ήπιο χειμώνα, την επιβράδυνση των αναδυόμενων αγορών και την ενδεχόμενη άρση των κυρώσεων που θα οδηγήσουν σε μεγαλύτερη συσσώρευση αποθεμάτων πετρελαίου».
Η πρόβλεψή της συνέπεσε με μια περαιτέρω υποχώρηση των τιμών σε επίπεδα το αργό ΗΠΑ κάτω από τα 38 δολάρια το βαρέλι και το Brent κάτω από τα 40 δολάρια το βαρέλι.
Την ίδια στιγμή η Μισέλ Πατρόν, πρώην σύμβουλος του Μπαράκ Ομπάμα επί θεμάτων Ενέργειας και Κλίματος, εκτιμά πως δεν είναι ρεαλιστικές οι προβλέψεις περί επαναφοράς της τιμής του «μαύρου χρυσού» στα επίπεδα των 100 δολαρίων το βαρέλι το 2020. Οπως επισημαίνει, η εφαρμογή μέτρων για την προστασία του περιβάλλοντος θα μειώσει περαιτέρω τη ζήτηση για πετρέλαιο κίνησης σε μια διεθνή αγορά που ήδη κατακλύζεται από πλεόνασμα προσφοράς.
Αναλυτές της Commerzbank εκτιμούν πως τυχόν ανάκαμψη των τιμών στο μέλλον δεν θα οφείλεται πλέον σε παρεμβάσεις του ΟΠΕΚ, αλλά σε αύξηση της ζήτησης ή σε πτώση της παραγωγής εκτός του καρτέλ. Παράλληλα, το Reuters υπογραμμίζει ότι οι επενδυτές αρχίζουν να χάνουν την εμπιστοσύνη τους στη δυνατότητα του ΟΠΕΚ να επηρεάσει τις τιμές.
Το πάθημα του 1997
Ομοίως ο Χαβιέ Μπλας, αναλυτής του Bloomberg, υπενθυμίζει πως οι συνθήκες ήταν παρεμφερείς το 1997. Τότε το καρτέλ του πετρελαίου ουσιαστικά εξώθησε πτωτικά τις τιμές του «μαύρου χρυσού», που κατρακύλησαν στα 10 δολάρια το βαρέλι όταν η Σαουδική Αραβία αύξησε την παραγωγή της για να ανταγωνιστεί τη Βενεζουέλα, όπως ακριβώς τώρα έχει αυξήσει την παραγωγή της για να ανταγωνιστεί τις αμερικανικές εταιρείες σχιστολιθικών υδρογονανθράκων.
Οσο παράτολμες κι αν είναι οι αναλογίες σε αυτές τις περιπτώσεις, ο ίδιος αναλυτής επισημαίνει πως τότε η πολιτική αυτή του ΟΠΕΚ συνέπεσε με την κρίση των ασιατικών οικονομιών, όπως και τώρα συμπίπτει με την επιβράδυνση της Κίνας και των αναδυόμενων αγορών.
Κραδασμοί στα χρηματιστήρια
Σύμφωνα με αναλυτές του Reuters, η περαιτέρω πτώση του «μαύρου χρυσού» θα αποτελέσει μεγάλο σοκ στην παγκόσμια αγορά. Από τα μέσα του περασμένου έτους, οπότε άρχισε η κατακόρυφη πτώση του πετρελαίου, έχει εξανεμισθεί αξία τουλάχιστον ενός τρισ. δολαρίων από τις μετοχές των πετρελαϊκών. Παράλληλα, έχουν περιοριστεί δραματικά οι επενδύσεις των κρατικών επενδυτικών ταμείων σε μετοχές, ομόλογα και ακίνητα, καθώς χώρες που εξάγουν πετρέλαιο καλύπτουν τη μείωση των εσόδων τους αποσύροντας πολλά δισ. δολάρια από τις εταιρείες διαχείρισης κεφαλαίων. Την ίδια στιγμή, ομόλογα που έχουν εκδώσει εταιρείες ενέργειας ή ορυχείων από το 2010 συνολικής αξίας 2 τρισ. δολαρίων ενδέχεται να υποβαθμισθούν άμεσα από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης και να ακολουθήσει νέο κύμα πτωχεύσεων.
Προεξοφλώντας αυτό το νέο κύμα πτωχεύσεων, ο οίκος Moody’s επισημαίνει πως οι παράγοντες που το καθυστέρησαν και δεν σημειώθηκε μέσα στο 2015 ήταν ορισμένα προγράμματα ασφάλισης των πετρελαϊκών, κάποια συμβόλαια πώλησης και αγοράς πετρελαίου που είχαν κλείσει σε καλές τιμές, αλλά και η εξάντληση των αποθεμάτων ρευστότητας των εταιρειών. Η Moody’s τονίζει, πάντως, πως το 2016 μπορεί να μην ισχύει πια τίποτε από όλα αυτά αν δεν ανακάμψουν οι τιμές του πετρελαίου ή συνεχίσουν την ελεύθερη πτώση τους.
