«Σημάδια των καιρών», και για την ακρίβεια των καιρών της ψηφιακής τεχνολογίας, θα μπορούσε να πει κανείς για τα όσα συμβαίνουν τελευταία στις ΗΠΑ. Μια κυρίως ψυχαγωγικού περιεχομένου εφαρμογή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, μια από τις δημοφιλέστερες γενικώς αλλά και ειδικότερα μεταξύ των νέων Αμερικανών, ανάγεται σε θέμα μείζονος εθνικής σημασίας για τις ΗΠΑ αλλά και σε αντικείμενο διενέξεων στο εσωτερικό της υπερδύναμης. Και όχι μόνο επειδή ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν, επικαλούμενος την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, υπέγραψε νομοσχέδιο που απαιτεί από την κινεζική ByteDance να πουλήσει τη θυγατρική του TikTok σε αμερικανική εταιρεία, ειδάλλως θα απαγορευθεί η εφαρμογή εντός των ΗΠΑ.
Δεν είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά που η αμερικανική κυβέρνηση δρομολογεί την απαγόρευση της επίμαχης εφαρμογής. Το ίδιο είχε επιχειρήσει το 2020 και ο προκάτοχος του Τζο Μπάιντεν, Ντόναλντ Τραμπ, με το ίδιο επιχείρημα πάντα, δηλαδή ότι απειλείται η εθνική ασφάλεια της υπερδύναμης επειδή ο αλγόριθμος του TikTok υποκλέπτει δεδομένα των Αμερικανών πολιτών, τα θέτει στη διάθεση του Πεκίνου και αυτό κατασκοπεύει τις ΗΠΑ. Τον εμπόδισαν, πάντως, τότε δικαστήρια των ΗΠΑ που επικαλέστηκαν την ελευθερία του λόγου και τα δικαιώματα των Αμερικανών και μπλόκαραν την απαγόρευση.
Ούτε και είναι η πρώτη φορά που προσλαμβάνει τέτοιες διαστάσεις παροξυσμού η καχυποψία για τη λειτουργία μιας κινεζικής εταιρείας τεχνολογίας. Οσα λέγονται τώρα για το TikTok ακούγονται εξαιρετικά οικεία σε όσους θυμούνται όσα έγιναν προ ολίγων ετών με τον κολοσσό των τηλεπικοινωνιών, την κινεζική Huawei και τη στάση της Ουάσιγκτον απέναντί της. Ο νόμος που υπέγραψε ο Τζο Μπάιντεν δίνει στην ByteDance προθεσμία 270 ημερών, δηλαδή εννέα μηνών, για να πουλήσει την αμερικανική θυγατρική της. Η προθεσμία εκπνέει, όμως, στις 19 Ιανουαρίου του επόμενου έτους, όταν θα ορκίζεται ο νέος πρόεδρος της υπερδύναμης που ενδέχεται να είναι ο Ντόναλντ Τραμπ. Και τότε θα είναι αυτός που θα αποφασίσει για την τύχη του TikTok.
Την απαγόρευση της επίμαχης εφαρμογής είχε επιχειρήσει το 2020 και ο προκάτοχος του Τζο Μπάιντεν, Ντόναλντ Τραμπ.
Στην περίπτωση του TikTok το θέμα ενδιαφέρει τα 170 εκατ. Αμερικανών που χρησιμοποιούν ενθουσιωδώς την εφαρμογή, θεωρητικά ενημερώνονται για την επικαιρότητα από αυτήν, αλλά περισσότερο διασκεδάζουν με βίντεο ψυχαγωγικού περιεχομένου. Αφορά, όμως, πρωτίστως τον επίμαχο αλγόριθμο του TikTok. Η ByteDance έχει ήδη αποκλείσει την πώληση της αμερικανικής θυγατρικής της, καθώς κάτι τέτοιο θα συνεπαγόταν και τη μεταβίβαση του αλγορίθμου της, που η εταιρεία αντιμετωπίζει ως καίριο περιουσιακό στοιχείο της. Γενικότερα οι αλγόριθμοι της ByteDance θεωρούνται σαφώς ανώτεροι από τους αλγορίθμους των ανταγωνιστριών της, Tencent και Xiaohongshu.
Πηγές προσκείμενες στην εταιρεία επιμένουν πως δεν μπορεί να πουληθεί το TikTok με τον αλγόριθμό του, καθώς αυτός αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία της μητρικής εταιρείας, έχει εγγραφεί στα μητρώα της Κίνας με αυτή την ιδιότητα και δεν μπορεί να ανεξαρτητοποιηθεί από τη μητρική εταιρεία. Πριν από ένα χρόνο περίπου, το κινεζικό υπουργείο Εμπορίου ανακοίνωσε ότι «η πώληση του TikTok συνεπάγεται την πώληση τεχνολογίας, γι’ αυτό και πρέπει να περάσει μέσα από τις διοικητικές διαδικασίες έγκρισης που προβλέπει η νομοθεσία και το ρυθμιστικό πλαίσιο της Κίνας».
Εσοδα 22 δισ. δολ. από διαφημίσεις
Ο αλγόριθμος του TikTok ενδέχεται να είναι το διακύβευμα σε περίπτωση πώλησης της δημοφιλούς εφαρμογής. Σύμφωνα με μερίδα επενδυτών, η ByteDance εκτιμά ότι ο συγκεκριμένος αλγόριθμος είναι αυτός που καθιστά εθιστικό και διασκεδαστικό το TikTok και έχει προκαλέσει αυτό το είδος φρενίτιδας ανάμεσα στους νεαρούς Αμερικανούς. Οπως επισημαίνει η Wall Street Journal, εφόσον η Ουάσιγκτον απαιτεί την πώληση του TikTok τίθεται το ερώτημα ποια θα ήταν η σωστή τιμή για την αγορά του, αλλά το θέμα είναι τι ακριβώς θα πωλείται μαζί με την επωνυμία της εταιρείας. Θα πωλούνται μαζί και οι διεθνείς υπηρεσίες του TikTok και οι τουλάχιστον ένα δισ. χρήστες του ή μόνον οι αμερικανικές με τα 170 εκατ. χρήστες; Ή μήπως και ο αλγόριθμος που η Κίνα θεωρεί θέσφατο και αποκλείει την πώλησή του;
Γρίφος η αποτίμηση της αξίας των αμερικανικών υπηρεσιών της πλατφόρμας, που κυμαίνεται από 20 δισ. μέχρι και πάνω από 110 δισ. δολ.
Μέχρι στιγμής οι εκτιμήσεις ποικίλλουν για το ύψος της τιμής από 20 δισ. δολ. που αναφέρεται ως αρχική τιμή αποκλειστικά και μόνο για την αμερικανική επιχείρηση. Στελέχη της μητρικής της, ByteDance, αποτιμούν συνολικά τις διεθνείς επιχειρήσεις του TikTok σε λίγο λιγότερο από το ήμισυ της δικής της αξίας: γύρω στα 100 δισ. δολ. δηλαδή, αν η τιμή της ByteDance οριστεί στα περίπου 215 δισ. δολ., με τη μετοχή της στα 130 δολ. όπως είναι στην αγορά. Αν, όμως, υπολογιστεί η αξία της βάσει των 160 δολ. ανά μετοχή, δηλαδή βάσει της τιμής με την οποία έγινε η επαναγορά μετοχών της από μετόχους και υπαλλήλους της τον περασμένο Δεκέμβριο, τότε η αξία της ByteDance υπερβαίνει τα 268 δισ. δολ. και μαζί της ανεβαίνει και η τιμή του TikTok. Ορισμένες επενδυτικές τράπεζες και επενδυτές υπολογίζουν την αξία του TikTok έως τέσσερις φορές τα έσοδά του από τη διαφήμιση και τις υπηρεσίες livestreaming, που πέρυσι έφτασαν περίπου στα 22 δισ. δολ., οπότε η αξία του θα έφτανε στα 110 δισ. δολ.
Στο μεταξύ, όμως, η αμερικανική αγορά είναι η μεγαλύτερη για το TikTok και καθοριστική για την ανάπτυξή του. Οπως τονίζει, όμως, η WSJ, τα έσοδά της από τη διαφήμιση στις ΗΠΑ έχουν φτάσει στους στόχους που έχει θέσει η εταιρεία, ενώ επιβραδύνεται η αύξηση των χρηστών της εφαρμογής και ιδιαιτέρως στις αρκετά νεαρές ηλικίες: τη διετία 2022-2023 οι χρήστες ηλικίας από 18 έως 24 ετών μειώθηκαν κατά σχεδόν 19%, σύμφωνα με την εταιρεία αναλύσεων Data.ai. Παράλληλα, η εταιρεία αναλύσεων Sensor Tower υπολογίζει πως ο χρόνος που κατανάλωσαν οι νέοι Αμερικανοί στο Instagram αυξήθηκε κατά 10% στη διάρκεια του περασμένου έτους, ενώ στο ίδιο διάστημα αυξήθηκε μόνο κατά 1% στο TikTok, το οποίο παραμένει ωστόσο πρώτο και κυρίαρχο.
Στις δικαστικές αίθουσες μεταφέρεται η αντιπαράθεση
Η πρόθεση της Ουάσιγκτον να εκβιάσει την πώληση του TikTok και την πλήρη απόσχισή του από την κινεζική ByteDance οδηγεί σε έναν δικαστικό αγώνα. Η αμερικανική αγορά αντιπροσωπεύει περίπου το 25% του συνόλου των εσόδων του TikTok και οι χρήστες της εφαρμογής στις ΗΠΑ αντιπροσωπεύουν το 14% του συνόλου των χρηστών της. Ωστόσο, η εταιρεία κατέστησε ευθύς εξαρχής σαφές ότι θα προτιμήσει την κατάργηση της εφαρμογής εντός ΗΠΑ εάν και εφόσον έχουν εξαντληθεί τα νομικά μέσα για τη δικαίωσή της. Εν ολίγοις απέκλεισε την πώλησή της. Την Τετάρτη, μόλις ο πρόεδρος Μπάιντεν υπέγραψε τον επίμαχο νόμο που απαιτεί την πώληση του TikTok, ο Σου Σι Τσου, διευθύνων σύμβουλός του, έσπευσε να δηλώσει αισιόδοξος πως η εταιρεία του θα δικαιωθεί νομικώς. «Τα γεγονότα και το σύνταγμα των ΗΠΑ είναι με το μέρος μας και εκτιμούμε πως θα επικρατήσει η θέση μας και πάλι», τόνισε ο Σου Σι Τσου σε μια έμμεση αναφορά στην πρώτη απόπειρα της Ουάσιγκτον, επί Ντόναλντ Τραμπ, να απαγορεύσει τη λειτουργία της εφαρμογής, η οποία προσέκρουσε στην αντίδραση ορισμένων αμερικανικών δικαστηρίων.
Τα περί αντισυνταγματικότητας της απαγόρευσης και οι πιθανές παρενέργειες στον χώρο των ΜΜΕ.
Από αμερικανικής πλευράς, άλλωστε, δεν είναι λίγοι οι νομικοί που θεωρούν πως η απαγόρευση του TikTok θα είναι αντισυνταγματική γιατί παραβιάζει τα δικαιώματα των Αμερικανών που απορρέουν από την πρώτη τροποποίηση του συντάγματος των ΗΠΑ που κατοχυρώνει την ελευθερία του λόγου, του Τύπου και του συναθροίζεσθαι. Παράλληλα, οι νομικοί επισημαίνουν πως μια τέτοια απαγόρευση θα θέσει νομικό προηγούμενο και θα έχει παρενέργειες και επιπτώσεις για όλο τον χώρο των ΜΜΕ στις ΗΠΑ.
Ωστόσο είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ποια θα είναι η έκβαση ενός τέτοιου δικαστικού αγώνα που μπορεί να διαρκέσει ακόμη και χρόνια, στη διάρκεια των οποίων η εφαρμογή θα είναι στη διάθεση των Αμερικανών. Στο μεταξύ, η απαγόρευση της λειτουργίας της εφαρμογής έχει αντίκτυπο και πολύ πέραν των ΗΠΑ. Μόλις έγινε γνωστή η είδηση ότι ο Αμερικανός πρόεδρος υπέγραψε τον επίμαχο νόμο, η εφαρμογή έσπευσε να κοινοποιήσει την ανησυχία των βρετανικών επιχειρήσεων. Το TikTok ανέφερε συγκεκριμένα πως δραστηριοποιούνται στην εφαρμογή κάπου 1,5 εκατ. βρετανικές επιχειρήσεις. Διαφημίζονται μέσω του TikTok και πραγματοποιούν πωλήσεις μέσω του TikTok.
Αν πάντως μπορεί κανείς να πει με βεβαιότητα ότι ευσταθεί μία από τις κατηγορίες εναντίον του TikTok, αυτή αφορά τη διάχυση ψευδών ειδήσεων και παραληρηματικών φόβων, όπως, άλλωστε, συμβαίνει συχνά με τις ψηφιακές πλατφόρμες. Μέσω της επίμαχης εφαρμογής έχουν κυκλοφορήσει οι πλέον εξωφρενικές θεωρίες συνωμοσίας περί επικείμενης συντέλειας, περί αστεροειδών που κατευθύνονται προς τη Γη και η αμερικανική κυβέρνηση το αποκρύπτει, περί τεράτων και βρικολάκων.
Κατασκοπεύουν
Ο επικεφαλής του FBI Κρίστοφερ Ρέι έχει υποστηρίξει ότι η ByteDance, κινεζική μητρική του TikTok, «ελέγχεται από την ηγεσία της Κίνας» και έχει προειδοποιήσει ότι «οι κινεζικές Αρχές μπορούν να επηρεάσουν τον κόσμο με τον κατάλληλο χειρισμό του αλγορίθμου που κινεί όσα βλέπουν οι άνθρωποι στο TikTok, αλλά και να συγκεντρώσουν δεδομένα των χρηστών με τις συνήθεις δραστηριότητες της κατασκοπείας».
170 εκατ.
άτομα, περίπου ο μισός πληθυσμός της υπερδύναμης, είναι οι χρήστες του TikTok.
Το Πεκίνο
Σχολιάζοντας τις πιέσεις για πώληση του TikTok, η ηγεσία της Κίνας προειδοποίησε την Ουάσιγκτον ότι κάτι τέτοιο «θα υπονόμευε σοβαρά την εμπιστοσύνη των επενδυτών από διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Κίνας, ως προς τη σκοπιμότητα του να επενδύσουν στις ΗΠΑ».
280 δισ.
δολ. η αξία της ByteDance, κινεζικής μητρικής του TikTok, βάσει της τιμής στην οποία αγόρασαν πέρυσι τις μετοχές της υπάλληλοί της.
Κίνδυνοι
Ο Τζαμέλ Τζάφεερ, διευθυντής του Αμερικανικού Ινστιτούτου Πρώτης Τροποποίησης στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια, τόνισε προ ημερών πως «υπάρχει σε μεγάλο βαθμό παραπληροφόρηση στο TikTok, όπως συμβαίνει και με όλες τις πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αλλά μέρος αυτής της παραπληροφόρησης εγκυμονεί κινδύνους».