Τα σωσίβια του θανάτου στο Αιγαίο

Τα σωσίβια του θανάτου στο Αιγαίο

6' 58" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

 
Οι κραυγές των ναυαγών έφταναν μέχρι τη στεριά. Ηταν ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου, όταν το διασωστικό PV281 της φινλανδικής ακτοφυλακής εντόπισε το αναποδογυρισμένο πολυεστερικό σκάφος έξω από την παραλία Ψαλίδι της Κω. Οσοι πρόσφυγες δεν είχαν χαθεί στη θάλασσα ήταν γαντζωμένοι με τα χέρια από το ημιβυθισμένο σκαρί. Οι καιρικές συνθήκες όμως δεν επέτρεπαν στο διασωστικό να πλησιάσει πιο κοντά για να βοηθήσει. Κάποιος έπρεπε να κολυμπήσει προς το μέρος τους.
 
«Πήρα το σωσίβιο ενός άντρα που είχαμε ήδη περισυλλέξει, αλλά δεν είχε τα απαραίτητα πλαστικά κομμάτια για να ασφαλίσει», δήλωσε Φινλανδός λιμενικός κατά την προανάκριση της υπόθεσης. «Το έδεσα πάνω μου με κόμπους και πήδηξα στη θάλασσα».
 
Από τους 17 επιβαίνοντες του σκάφους εννέα πνίγηκαν εκείνο το βράδυ, εκ των οποίων οι τέσσερις ήταν ανήλικοι. Ο οδηγός της βάρκας ήταν μηχανικός αυτοκινήτων με καταγωγή από το Ταρτούς της Συρίας. Η έλλειψη γνώσεων ναυσιπλοΐας εκ μέρους του φαίνεται πάντως ότι δεν ήταν η μόνη αιτία των θανάτων.
 
«Καθώς έκανα ερωτήσεις σε δύο αγόρια, είπαν ότι οι γονείς τους είχαν πνιγεί και γι’ αυτό έφταιγαν τα χαλασμένα σωσίβια που τους είχε δώσει ο οδηγός του σκάφους να φορέσουν», ανέφερε ο Φινλανδός λιμενικός, σύμφωνα με τη δικογραφία που είναι σε γνώση της «Κ». «Από τις κινήσεις που έκαναν με τα χέρια τους κατάλαβα ότι άνοιξαν οι ασφάλειες και έφυγαν τα σωσίβια», πρόσθεσε.

 
Αυτό δεν είναι το μοναδικό συμβάν στο οποίο πρόσφυγες χρησιμοποιούν ελαττωματικά σωσίβια που προμηθεύονται από τουρκικές πόλεις. Μαρτυρίες Ελλήνων λιμενικών, απεσταλμένων του Frontex στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, αλλά και εθελοντών ναυαγοσωστών, καθώς και στοιχεία των τουρκικών αρχών που είναι στη διάθεση της «Κ», δείχνουν ότι τους τελευταίους μήνες δραστηριοποιείται στα τουρκικά παράλια «η μαφία των σωσιβίων». Κρυφά εργαστήρια που άλλοτε παρασκεύαζαν παπούτσια και τσάντες με βασική έδρα τη Σμύρνη, φτιάχνουν πλέον απομιμήσεις σωσιβίων από φτηνά υλικά που απορροφούν νερό και μετατρέπονται σε βαρίδια. Οποιος τα φοράει, με δυσκολία κρατιέται στην επιφάνεια της θάλασσας.

 

Ελεγχοι στην Τουρκία

Επειτα από πολύνεκρα ναυάγια στο Αιγαίο, οι τουρκικές αρχές πραγματοποίησαν εκτεταμένους ελέγχους σε βιοτεχνίες και καταστήματα της χώρας. Τον περασμένο Οκτώβριο κατάσχεσαν περισσότερα από 1.300 σωσίβια και προσήγαγαν 11 άτομα στη Σμύρνη. Τα παράθυρα ενός παράνομου εργαστηρίου είχαν καλυφθεί με εφημερίδες ώστε να μη φαίνεται από τον δρόμο η δραστηριότητα στο εσωτερικό. Στις αρχές Ιανουαρίου στην ίδια πόλη εντόπισαν σε παρόμοιο εργαστήριο τέσσερις εργάτες εκ των οποίων οι δύο ήταν πρόσφυγες από τη Συρία. Πρόσφατα σε αντίστοιχες έρευνες σε δεκάδες σημεία πώλησης ή παρασκευής στην Κωνσταντινούπολη, τη Μερσίνα, το Τσανάκαλε και άλλες περιοχές κατάσχεσαν τουλάχιστον 2.500 ελαττωματικά σωσίβια.

 
«Εδώ και δέκα χρόνια παρακολουθούμε την αγορά και κάνουμε ελέγχους, τα τελευταία δύο χρόνια όμως οι έρευνες αυτές έχουν ενταθεί κυρίως λόγω των Σύρων προσφύγων. Πριν ξεσπάσει η προσφυγική κρίση είχαμε λίγους παραγωγούς σωσιβίων στη χώρα, ενώ πλέον είναι δεκάδες», αναφέρει στην «Κ» εκπρόσωπος του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης της Τουρκίας, το οποίο είναι αρμόδιο για τη διενέργεια των ελέγχων στα σωσίβια.
 
Τα σωσίβια του θανάτου στο Αιγαίο-1
Λιμενικοί σε παραλία της Τουρκίας καταστρέφουν ελαττωματικά σωσίβια. (AP Photo/ Sait Serkan Gurbuz)
 
Σε μία από τις πιο εκτεταμένες έρευνες, στις 18 Ιανουαρίου, 27 επιθεωρητές του υπουργείου συνοδευόμενοι από αστυνομικούς και εφοριακούς απέσυραν 1.369 σωσίβια από την αγορά και κατέστρεψαν 652. «Δεν μπορούμε ούτε να επιβεβαιώσουμε, αλλά ούτε να διαψεύσουμε ότι η παραγωγή των ψεύτικων σωσιβίων γίνεται οργανωμένα από κάποιο κύκλωμα», λέει ο εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εργασίας. «Σε έναν προμηθευτή όμως βρήκαμε σωσίβια που είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί και ήταν βρεγμένα».

 
Η τιμή ενός ψεύτικου σωσιβίου φτάνει τα δέκα ευρώ στην αγορά, ενώ ένα αυθεντικό μπορεί να ξεπεράσει και τα 30 ευρώ. Οι τουρκικές αρχές επιβάλλουν πρόστιμο εκατοντάδων ευρώ ανά ελαττωματικό σωσίβιο καθώς ο νόμος 4703 δεν επιτρέπει τη σύλληψη παραγωγών επικίνδυνων προϊόντων. 
 
Τα σωσίβια του θανάτου στο Αιγαίο-2
Σωσίβια πωλούνται σε δρόμο της Αλικαρνασσού (AP Photo/ Lefteris Pitarakis)
 
Bάσει διεθνών κανονισμών τα σωσίβια πρέπει να έχουν πορτοκαλί χρώμα και να είναι εξοπλισμένα με σφυρίχτρα. «Αρκετά συχνά όμως οι πρόσφυγες προμηθεύονται μπλε ή κόκκινα σωσίβια τύπου τζάκετ, τα οποία χρησιμοποιούνται για θαλάσσια σπορ. Αν κάποιος μείνει αναίσθητος, αυτά δεν έχουν τις προδιαγραφές για να κρατήσουν το πρόσωπό του έξω από νερό», λέει στην «Κ» Ελληνας λιμενικός, κυβερνήτης διασωστικού σκάφους στη Λέσβο, που μίλησε με τον όρο της ανωνυμίας.

 
«Στο εσωτερικό τους περιέχουν λεπτές στρώσεις από αφρολέξ και συχνά είναι απομιμήσεις γνωστής μάρκας. Σε κάποιες περιπτώσεις διαπιστώσαμε ότι στα παιδιά πουλάνε μπρατσάκια που είναι ακατάλληλα για ένα ταξίδι σαν κι αυτό σε ανοιχτή θάλασσα», τονίζει σε τηλεφωνική μας συνομιλία ο Γουίλ Στίβενς, εθελοντής ναυαγοσώστης που βρέθηκε για μεγάλο διάστημα στη Λέσβο με τη βρετανική μη κυβερνητική οργάνωση Royal National Lifeboat Institution.
 
Τα σωσίβια του θανάτου στο Αιγαίο-3
Το εσωτερικό σωσιβίων που φόρεσαν πρόσφυγες για να φτάσουν στη Λέσβο. (Φωτογραφία: Γουίλ Στίβενς)
 
Τον περασμένο Ιούνιο η «Κ» κατέγραψε τη δράση των κυκλωμάτων διακίνησης στις γειτονιές της Σμύρνης και διαπίστωσε πόσο απροκάλυπτα πωλούνται τα σωσίβια στις γειτονιές της πόλης. Κατά μήκος της λεωφόρου Fevzipasa και διασκορπισμένοι στα γύρω στενά, ιδιοκτήτες καταστημάτων ρούχων, πλανόδιοι έμποροι, ακόμα κι ένας κουρέας πουλούσαν σε πρόσφυγες σωσίβια και σαμπρέλες.

 
Λίγους μήνες αργότερα, οι συναλλαγές γίνονταν τόσο εμφανώς που κάποιοι μαγαζάτορες είχαν βγάλει στους δρόμους ντελάληδες με σωσίβια στα χέρια. Ακόμη κι ένα κατάστημα ανδρικών ρούχων στη Σμύρνη χώρισε τη βιτρίνα του τοποθετώντας στη μια πλευρά κοστούμια και στην άλλη σωσίβια και σαμπρέλες. Οι επιθεωρητές του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης έχουν εντοπίσει μεσίτες, οδηγούς ταξί, ιδιοκτήτες βενζινάδικων, μπακάλικων και καταστημάτων κινητής τηλεφωνίας που πωλούν σωσίβια χωρίς άδεια.

 
Στη Σμύρνη, τουλάχιστον από το 1996, λειτουργεί μία μεγάλη βιοτεχνία παρασκευής σωσιβίων. Η «Κ» επιχείρησε να επικοινωνήσει με τον ιδιοκτήτη Σαΐτ Γκουντέρογλου, ο οποίος όμως βρισκόταν για επιχειρηματικούς λόγους στη Δανία. Οι συνεργάτες του παρέπεμψαν σε πρόσφατες δηλώσεις του στον τουρκικό Τύπο όπου μιλούσε εναντίον των παράνομων εργαστηρίων και τόνιζε ότι τα ψεύτικα σωσίβια είναι γεμισμένα με σφουγγάρια που «βυθίζουν όποιον τα φοράει και προκαλούν πνιγμό».

 

«Κλώτσησε τον γιο μου στη θάλασσα»

Για τους επιβάτες του μοιραίου σκάφους που βυθίστηκε τον Νοέμβριο έξω από την παραλία Ψαλίδι της Κω, το ταξίδι προς τη Δύση είχε ξεκινήσει με υποσχέσεις για ασφαλές πέρασμα. Περίμεναν ότι θα ανέβαιναν σε πολυτελές γιοτ, ώσπου συνάντησαν στην παραλία ένα λευκό σκάφος μήκους έξι μέτρων. Οι περισσότεροι είχαν φτάσει αρχικά στη Σμύρνη και στη συνέχεια μετέβησαν στην Αλικαρνασσό. Διανυκτέρευσαν στα ξενοδοχεία Costa και Kabtan και έκλεισαν μία θέση στη βάρκα πληρώνοντας μέχρι και 1.500 ευρώ έκαστος. Οταν ήρθε η ώρα της επιβίβασης στο σκάφος δεν πρόλαβαν όλοι να φορέσουν –ακόμη και τα ελαττωματικά– σωσίβια.
 
Ο 56χρονος Σύρος Yousef H., ένας εκ των διασωθέντων του ναυαγίου, δήλωσε ότι κάποιος του έκλεψε λίγο πριν από την αναχώρηση τα σωσίβια που είχε αγοράσει για την οικογένειά του. «Πήραμε ύστερα τηλέφωνο τον διακινητή και τα έφερε πίσω», είπε. Οι διακινητές τους απαγόρευσαν να τα φορέσουν στην παραλία. Φοβήθηκαν ότι θα καθυστερούσαν και θα τους έπιανε η αστυνομία. Βλέποντας ότι ο καιρός δεν ήταν καλός κάποιοι πρόσφυγες ζήτησαν να αναβληθεί το ταξίδι, ο καπετάνιος όμως τους διαβεβαίωσε ότι θα ήταν ασφαλείς.
 
«Στο σκάφος ήμασταν τόσο στριμωγμένοι που δεν μπορούσαμε να κουνηθούμε, ούτε να βάλουμε τα σωσίβια. Αναγκαζόμασταν να καθίσουμε ο ένας πάνω στον άλλο», είπε ο Yousef. «Με το που ξεκινήσαμε προσπάθησε να βάλει βενζίνη στη μηχανή αλλά ήταν αδύνατον καθώς ήμασταν πάρα πολλά άτομα και με την παραμικρή κίνηση το σκάφος κινδύνευε να ανατραπεί. Μετά περίπου ένα τέταρτο η μηχανή σταμάτησε να λειτουργεί και τότε η μύτη του σκάφους βυθίστηκε με αποτέλεσμα να μπει νερό στο σκάφος».
 
Τα σωσίβια του θανάτου στο Αιγαίο-4
 
Οπως φαίνεται από τη δικογραφία, αυτός ήταν ο άντρας που τράβηξαν πρώτο από τη θάλασσα οι λιμενικοί του Frontex. Το σωσίβιο που βρήκε και φόρεσε μέσα στον πανικό ήταν χαλασμένο και δεν ασφάλιζε γύρω από τη μέση του. «Υπήρχαν κάποιες μεγάλες πλαστικές σακούλες στα πόδια μας και η κόρη μου άρχισε να ψάχνει μήπως έχουν σωσίβια. Τράβηξε ένα και μου το έδωσε. Το έβαλα στον ώμο μου. Η κόρη μου έπιασε ένα στο χέρι, αλλά δεν πρόλαβε να το βάλει. Το σωσίβιο γέμισε νερό, ήρθε στον λαιμό μου και με γύρισε ανάσκελα. Τότε είδα το σκάφος αναποδογυρισμένο», κατέθεσε.
 
Για μισή ώρα άκουγε τις φωνές των παιδιών και των γυναικών. «Μετά δεν άκουγα τίποτα. Εβλεπα μόνο τον ουρανό και όλα γύρω ήταν σκοτεινά», είπε. Στο ναυάγιο έχασε τη σύζυγό του, την 22χρονη κόρη του και δύο γιους του.
 
«Από έναν συνεπιβάτη έμαθα ότι ο καπετάνιος πέταξε τον γιο μου, A., στη θάλασσα κλωτσώντας τον», δήλωσε αργότερα στην Εισαγγελία της Κω.

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή