Οδηγώντας βλέπω το παλιό αεροδρόμιο του Ελληνικού να έχει μετατραπεί σε καταυλισμό. Η εικόνα έχει κάτι το αποκαλυπτικό, και αν αποστασιοποιηθεί κανείς, μπορεί να κάνει συνειρμούς, έστω και ασεβείς, για το δράμα των προσφύγων και να φέρει στον νου τη «Μέδουσα» του Ζερικό. Είναι ίσως τα παραπετάσματα που ανεμίζουν ανάμεσα στις σκηνές, τα απλωμένα ρούχα, τα τυλιγμένα με πανιά και πολύχρωμα σεντόνια κάγκελα που θυμίζουν πλέον κατάρτια της ξηράς.
Αντικειμενικά, οι εικόνες είναι σοκαριστικές. Προσπαθώ να φανταστώ τις αίθουσες του παλιού αεροδρομίου της Ολυμπιακής, γιατί αυτό βλέπω από την παραλιακή λεωφόρο, αυτό το επί 15 χρόνια εγκαταλελειμμένο παράπηγμα, που, όμως, παρά τις τραγικές ελλείψεις του, όταν λειτουργούσε, ανακαλεί μνήμες και αυτομάτως συνδέεται με έναν χάρτη αναχωρήσεων και αφίξεων. Αποκτά συμβολισμό το πέρασμα τράνζιτ των προσφύγων. Ο πληθυσμός τους μέσα στις αχανείς εκτάσεις αποκόπτει, εφήμερα, το Ελληνικό από το παρελθόν και το μέλλον του και δημιουργεί ένα ρευστό παρόν. Προσπαθώ να σκεφτώ ποια κατάσταση θα επικρατεί στα ενδότερα και ποια θα είναι η σημερινή όψη της κορωνίδας των κτιρίων του Ανατολικού Αερολιμένος. Οι εξελίξεις για την αξιοποίηση της έκτασης αυτής θα ωθήσουν κάποια στιγμή το κεφάλαιο «πρόσφυγες στο Ελληνικό» στο παρελθόν και θα ενταχθεί και αυτό σε μια μακρά σειρά εικόνων, βιωμάτων και συναισθήματος. Είναι εντυπωσιακό πώς τα αεροδρόμια, αν και κορυφαία δείγματα τεχνικού πολιτισμού, συμπυκνώνουν και προκαλούν πλήθος συναισθημάτων που πηγάζουν από την κίνηση των ταξιδιωτών, όπως ακριβώς και οι σιδηροδρομικοί σταθμοί έως τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Αλλά το Ελληνικό είναι για τους Ελληνες πολλά πράγματα μαζί. Γι’ αυτό και η όψη του αυτήν την περίοδο προκαλεί, θλίβει, εξοργίζει, σοκάρει. Για την Αθήνα, η νέα εικόνα της, όπως σταδιακά άρχισε να κατασκευάζεται μετά το 1950, περνάει και ορίζεται από το ανοικτό «εργαστήρι» του Ελληνικού, που ως διεθνής πύλη, παρά το μικρό μέγεθος και τις υποτυπώδεις εγκαταστάσεις, είχε αποκτήσει τεράστιο συμβολισμό. Η ίδρυση της Ολυμπιακής και η αναπτυξιακή τροχιά της εποχής έθεσαν τις βάσεις για τις νέες εγκαταστάσεις, και το κτίριο του Ανατολικού Αεροσταθμού, με την υπογραφή του Φινλανδού, αλλά με καριέρα στις ΗΠΑ, κορυφαίου αρχιτέκτονα Εερο Σααρίνεν ήταν ένα επίτευγμα για την Αθήνα. Καθιστούσε επίσημο το πέρασμά της σε άλλη κατηγορία πόλεων και συμπύκνωνε με τον αιθέριο μοντερνισμό του τον νέο κοσμοπολιτισμό. Ατυχώς, παρότι το κτίριο σχεδιάστηκε γύρω στο 1960, από τα τελευταία έργα του Σααρίνεν (όπως και η Αμερικανική Πρεσβεία ήταν την ίδια περίοδο από τα τελευταία έργα του Βάλτερ Γκρόπιους), εγκαινιάστηκε πολύ αργότερα και η πρώτη του περίοδος συμπίπτει με τη δικτατορία, που δεν εκτιμούσε, ούτε καταλάβαινε τον ιδεολογικό και αισθητικό κοσμοπολιτισμό.
Οι κύκλοι ζωής στο Ελληνικό, καθώς συνδέθηκαν με την ατυχέστατη διαχείριση των Ολυμπιακών Ακινήτων και ακολούθως με την κρίση, υπενθυμίζουν καθημερινά ένα κλίμα αποτυχίας και απογοήτευσης. Οι εικόνες των προσφύγων επιτείνουν την πικρή γεύση και συμβολίζουν όλες τις πτυχές, πρακτικές, ιδεολογικές, αισθητικές, του αποτυχημένου κράτους. Κι όμως, μέσα σε αυτήν την έκταση, στο Ελληνικό, είχε υπάρξει κάτι φωτεινό. Και δυναμικό. Που πρέπει να επιστρέψει.