Πριν από λίγες μέρες εγκαινιάστηκε στην Αθήνα, στο πάρκο του πρώην ΚAΠΑΨ, νυν μετονομασμένο από τον Δήμο Αθηναίων Πάρκο για το Παιδί και τον Πολιτισμό, το πρώτο «Μεγάλο μας Σπίτι». Βασισμένο στην ιδέα του «Πράσινου Σπιτιού» της σημαντικής Γαλλίδας ψυχαναλύτριας Φρανσουάζ Ντολτό, Ελληνες ψυχολόγοι και παιδαγωγοί με ψυχαναλυτική εκπαίδευση υλοποίησαν μια επιθυμία ετών. Να φτιάξουν έναν χώρο φιλοξενίας και κυρίως ομαλής θεραπευτικής αλλαγής για γονείς και παιδιά 0 έως 3 ετών. Η «Κ» επισκέφθηκε το «Μεγάλο μας Σπίτι» στην Αθήνα και συνομίλησε για το πολύ σημαντικό αυτό εγχείρημα με δύο ψυχαναλυτές εκ των ιδρυτών του, τη στενή συνεργάτιδα της Φ. Ντολτό και μεταφράστριά της στα ελληνικά Ελισάβετ Κούκη και τον Νίκο Παυλάτο.
– Μιλήστε μου για το «Πράσινο Σπίτι» που εγκαινιάζεται πρώτη φορά στην Αθήνα.
– Η δημιουργία του πρώτου «Πράσινου Σπιτιού» (Π.Σ.) στην Αθήνα, με την επωνυμία το «Μεγάλο μας Σπίτι» (ΜμΣ) σηματοδοτείται από μια σειρά ευτυχών συγκυριών. Τον Μάιο 2013, συναντήθηκα με μια ομάδα νέων που προέρχονται όλοι από τον ευρύτερο χώρο της ψυχικής υγείας του παιδιού, που πίστεψαν ότι θα είναι εφικτό να γίνει στην Ελλάδα μια δομή τύπου «Π.Σ.». Μου προτάθηκε να συμμετάσχω στο εγχείρημα. Το 2014 ιδρύσαμε ένα μη κερδοσκοπικό σωματείο. Η Μαρία Ηλιοπούλου, πρόεδρος τότε του Βρεφοκομείου και από τη θέση της πλέον ως αντιδημάρχου Αθηναίων για το Παιδί, ενσωμάτωσε το αίτημά μας στο όραμά της για ένα συνολικό σχέδιο Πάρκου για το Παιδί και τον Πολιτισμό στα (με ευρωπαϊκούς πόρους) ανακαινισμένα κτίρια του Πάρκου ΚΑΠΑΨ. Με την αμέριστη συμπαράσταση του δημάρχου κ. Καμίνη, τον Ιούνιο 2015 μας παραχωρήθηκε ένα από τα κτίρια του εν λόγω πάρκου και ο Δήμος Αθηναίων ανέλαβε τα λειτουργικά μας έξοδα. Από τον Ιανουάριο που ανοίξαμε, προοδευτικά, ο αριθμός των μικρών επισκεπτών μας αυξάνεται συνεχώς.
– Πότε ξεκίνησαν στη Γαλλία;
– Το πρώτο «Π.Σ.» δημιουργήθηκε στο Παρίσι το 1979. Εκτοτε, χωρίς να υπάρχει επίσημη καταμέτρηση, υπολογίζονται σε περίπου 3.000 στη Γαλλία, εκτός από τις πολυάριθμες που λειτουργούν στις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης, στη Λατινική Αμερική, τη Β. Αμερική και τον Καναδά, στη Ρωσία, την Αρμενία, στο Βιετνάμ, την Κίνα, την Ιαπωνία. Οπως αναφέρεται και στον ιστότοπο του (http://www.lamaisonverte.asso.fr/), ο στόχος του «Π.Σ.» είναι τριπλός:
Κοινωνικοποίηση, Προετοιμασία για τους μελλοντικούς αποχωρισμούς και Πρόληψη.
– Η ιδέα στην Ντολτό πώς προέκυψε;
– Είναι αποτέλεσμα μιας μακράς «κυοφορίας» στο μυαλό της Φ. Ντολτό, έχοντας ακούσει ως ψυχαναλύτρια χιλιάδες παιδιά που υπέφεραν από σοβαρές ψυχικές παθήσεις. Τη δεκαετία του 1970 είχε πια σταματήσει την ψυχαναλυτική πρακτική και άρχιζε να εκδίδει το έργο της και από το ’76 ώς το ’78 να μοιράζεται την εμπειρία της με το ευρύ κοινό στην εκπομπή της στο εθνικό γαλλικό ραδιόφωνο.
Τότε, στις αρχές της δεκαετίας του 1970 άρχισε να μιλά και για την ιδέα του «Π.Σ.». Η ιδέα να δημιουργηθεί ένας χώρος κοινωνικοποίησης του πολύ μικρού παιδιού παρουσία αυτών που του εξασφαλίζουν την ασφάλεια της ψυχικής του ταυτότητας. Η Φρ. Ντολτό και οι συνεργάτες της προσθέτουν κάτι αρκετά ανατρεπτικό: οραματίζονται να στελεχώνεται ο χώρος από πρόσωπα με ψυχαναλυτική εμπειρία ή ευαίσθητα στους μηχανισμούς του ασυνειδήτου. Παιδιά και γονείς θα μπορούν να συνδιαλέγονται μαζί τους κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού ή μιας απλής κουβέντας και να ανακαλύπτουν από κοινού, με τον ρυθμό τους, τους όρους της σταδιακής αμοιβαίας τους απόστασης και αυτονομίας.
– Ησασταν εκ των στενών συνεργατιδών της Ντολτό. Πώς ξεκίνησε η γνωριμία σας;
– Χάρη στη Φρόσω Καραπάνου (1909-2002), που ανήκε στην πρώτη γενιά ψυχαναλυτών στην Ελλάδα και με την οποία ήταν φίλες από το 1947, η προσωπική γνωριμία μου με τη Φ. Ντολτό, σε φιλικό επίπεδο, χρονολογείται από τα τέλη της δεκαετίας του ’70. Αργότερα, στις αρχές του 1986, βρισκόμουν στην Αθήνα και με την ευκαιρία του ταξιδιού της εδώ για μια διάλεξη στο Γαλλικό Ινστιτούτο, συνδεθήκαμε πολύ πιο στενά, μου πρότεινε και έκτοτε συμμετείχα στις ψυχαναλυτικές θεραπείες της με βρέφη από το Βρεφοκομείο του Αντονί. Μου πρότεινε επίσης να αναλάβω την απόδοση των βιβλίων της στα ελληνικά· μέχρι τώρα, προσωπικά, έχω μεταφράσει 9 βιβλία της και ετοιμάζω ένα άλλο για το τέλος του χρόνου.
– Πείτε μας μερικά πράγματα για την Ντολτό που δεν γνωρίζουμε για την ίδια ως άνθρωπο;
– Η Φ. Ντολτό, αφότου σταμάτησε ως αναλύτρια, δεν έπαψε ποτέ να «αυτοβιογραφείται». Ωστόσο, θα σταματούσα στις καλλιτεχνικές ενασχολήσεις των νεανικών της χρόνων, την κεραμική, το σχέδιο και τη μουσική. Θα ανέφερα κυρίως τα ρεσιτάλ μουσικής δωματίου με τους γονείς και τα αδέλφια της (η ίδια έπαιζε βιολί) και τη συμμετοχή της σε μια συμφωνική ορχήστρα τις Κυριακές. Η μουσική συγκεκριμένα επανέρχεται στο προσκήνιο της μνήμης της, σε ένα από τα τελευταία βιβλία της όπου, παροτρύνει όσους θέλουν να μάθουν κάτι για τη μοναξιά, να αφεθούν στην ακρόαση του απαράμιλλου αντάτζιο του κουιντέτου για έγχορδα op.163 του Σούμπερτ. Θα ανέφερα επίσης, πάλι στα τελευταία χρόνια της ζωής της, την αγάπη της για το τάι τσι χάρη στο οποίο ανακάλυπτε, όπως λέει, όψεις της ψυχαναλυτικής της εμπειρίας που, άθελά της, παραγκώνιζε.
Και κάτι τελευταίο. Στην αλληλογραφία της, σε ένα γράμμα του Σεπτεμβρίου1938, μετά μια κρουαζιέρα στις Κυκλάδες, λέει: « Κι όμως, έχω την εντύπωση ότι αληθινή πατρίδα μου είναι η Ελλάδα. (…) Με φαντάζομαι κάλλιστα να ζω στην Ελλάδα, για πάντα. (…) Πότε θα ξαναρθώ;». Οταν ήρθε πάλι στην Αθήνα, το 1986, μου εκμυστηρεύτηκε ότι τότε, το 1938, επέστρεφε στο Παρίσι για να υποστηρίξει τη διατριβή της τον Ιούλιο του ’39. Κι ότι πρόθεσή της ήταν να έρθει πίσω να ζήσει στην Ελλάδα και συγκεκριμένα ως παθολόγος στη Μύκονο, όπου είχε φιλοξενηθεί λίγες μέρες από την Ελλη Πολυμεροπούλου και είχε εξετάσει τις γυναίκες του νησιού οι οποίες αρνούνταν κατηγορηματικά να τις εξετάσει άνδρας γιατρός. Ξέσπασε όμως ο πόλεμος, το 1941 γνώρισε τον Μπορίς Ντολτό, παντρεύτηκαν και η συνέχεια είναι γνωστή… Κι εγώ της απάντησα «ευτυχώς, γιατί ίσως να μη γινόσουν αυτή που έγινες»!
«Αναγνωρίζουμε την επιθυμία»
Στο «ΜμΣ» η θεραπευτική αλλαγή έρχεται επειδή απευθυνόμαστε στα παιδιά ως υποκείμενα που έχουν τη δική τους επιθυμία. Την αναγνωρίζουμε και έμπρακτα την κάνουμε κάτι, τους επιτρέπουμε να τη ζήσουν όσο γίνεται πιο καλά, σε μια διαφοροποίηση από τον γονιό. Το δικό μας σπίτι ονομάστηκε «Το Μεγάλο μας Σπίτι», πάλι σύμφωνα με τις επιθυμίες της Ντολτό, που ήθελε το κάθε Σπίτι να έχει τη δική του προσωπικότητα. Η διαφορά με τους παιδικούς σταθμούς είναι ότι οι γονείς εδώ μένουν με τα παιδιά και δεύτερον η εκπαίδευση των ανθρώπων που ασχολούνται είναι ψυχαναλυτική. Δεν κάνουμε ερμηνείες φυσικά, αφήνουμε μερικά πράγματα να λειτουργούν αβίαστα και ομαλά.
Το «ΜμΣ» βρίσκεται στο Πάρκο για το Παιδί και τον Πολιτισμό (Περιοχή Πανόρμου – Γηροκομείο). Η συζήτηση έγινε στο καφέ «Μύρτιλλο» εντός του πάρκου, ένα εξαιρετικό καφενείο, όπου οι εργαζόμενοι είναι όλοι άτομα με ειδικές δεξιότητες.