Αν κάνω λάθος, παρακαλώ διορθώστε με: Επισκέφθηκε τους τελευταίους μήνες ο πρωθυπουργός της χώρας, ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κάποιος από τους προβεβλημένους πολιτικούς, που εμφανίζονται συχνά πυκνά σε τηλεοπτικές εκπομπές, ένα (1) από τα μουσεία της χώρας;
Το διάστημα των γιορτών που το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, για παράδειγμα, αποχαιρετώντας το επετειακό έτος 2016 –συμπλήρωσε τα 150 χρόνια από τη θεμελίωσή του– φιλοξένησε μουσικές εκδηλώσεις και εκπαιδευτικές δράσεις για ενήλικες, οικογένειες και παιδιά, μήπως είδατε τον κ. Τσίπρα ή τον κ. Μητσοτάκη να αφιερώνουν λίγο –ελάχιστο– από τον χρόνο τους; Να περνούν, έστω, από το πωλητήριο για να προμηθευθούν τα δώρα των γιορτών; Να φωτογραφίζονται μόνοι ή με τις οικογένειές τους στην είσοδο, στις αίθουσες, στο καφέ; Συμβολική η σημασία μιας παρόμοιας κίνησης. Συμβολική και ουσιαστική, γιατί στέλνει, επιπλέον, κι ένα «μήνυμα» από το πρώτο μουσείο της χώρας, που βρίσκεται σε μια διακεκαυμένη ζώνη, δίπλα από το Πολυτεχνείο, από τα Εξάρχεια, από μια Αθήνα-ναρκοπέδιο. Προφανώς το Μουσείο της Ακρόπολης είναι –και δικαίως– προνομιούχο, προσελκύει δημοσιότητα και υψηλούς προσκεκλημένους. Ομως υπάρχει και το Εθνικό Αρχαιολογικό, με τις δικές του «Οδύσσειες», πραγματικές και μεταφορικές.
Τι προκάλεσε τα ερωτήματα χωρίς απάντηση; Ενα προχθεσινό δημοσίευμα (της Γιώτας Συκκά) που αναφερόταν στην πτώση επισκεψιμότητας κοινού στα μουσεία, από τον Ιανουάριο έως και τον Αύγουστο του 2016. Στο ίδιο ρεπορτάζ επισημαινόταν και μία ακόμη παράμετρος που αφορούσε τα μικρά έσοδα από τα πωλητέα είδη στα δημόσια μουσεία. Και δικαίως, αφού τα περισσότερα είναι από αδιάφορα έως και απωθητικά για τον επισκέπτη.
Στο θέμα αυτό, όμως, έδωσε τη δική του σαφή και αξιόπιστη ερμηνεία ο αρχαιολόγος Χρίστος Ντούμας στο κυριακάτικο «Γεύμα» του με την «Κ» (8/01): «Δεν το επιτρέπουν η γραφειοκρατία και οι αγκυλώσεις. Ολα τα μουσεία του κόσμου καλύπτουν το μεγαλύτερο μέρος των λειτουργικών εξόδων τους από τα καταστήματά τους. Στην Ελλάδα αυτό φαίνεται αδιανόητο. “Mπίζνες θα κάνουμε; Εμείς είμαστε επιστήμονες”, λένε οι περισσότεροι συνάδελφοί μου. Οχι, δεν θα κάνουμε εμείς μπίζνες, αλλά θα βάλουμε ανθρώπους που ξέρουν από μπίζνες στη θέση των διοικητικών διευθυντών των μουσείων μας, ώστε με μεθόδους του μάρκετινγκ να βρουν τρόπους να αυξήσουν τα έσοδά τους. Αλλά τίποτα δεν γίνεται. Δείτε πώς είναι ακόμη το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων: ένα βαρέλι χωρίς πάτο».
Η παρεμβολή, για την πτώση των εισιτηρίων και την κατάπτωση των πωλητηρίων (αρκεί και μόνο να μπει κανείς στο site του ΤΑΠ για να δικαιώσει πολλαπλώς τον κ. Ντούμα), δεν είναι ανεξάρτητη από την εν Ελλάδι σχέση της πολιτικής εξουσίας με τον πολιτισμό. Εστιάζουμε στα μουσεία, όμως το διαζύγιο τέχνης και πολιτικής μετρά δεκαετίες (με εξαίρεση, ίσως, τον Κώστα Σημίτη).
Θαυμάζουμε συχνά, εξυμνούμε και ίσως και να ζηλεύουμε την, εν τω βάθει, καλλιέργεια ορισμένων ξένων ηγετών, το «γούστο του ηγεμόνος», που προσανατολίζει, αν δεν συνδιαμορφώνει, την άποψη και αισθητική των πολιτών της χώρας. Κι αν δεν είναι καθοριστική η επίδραση, είναι σίγουρα βαρύνουσα, αποτελεί πρώτη ύλη για ζυμώσεις σε παρόντα χρόνο αλλά και υποθήκη για το μέλλον.
Οι μεταρρυθμίσεις, σε όποιον τομέα του δημόσιου βίου, δεν εδραιώνονται χωρίς μετατοπίσεις στη νοοτροπία, που συμπεριλαμβάνουν από την πολιτική ηγεσία ώς τους διευθυντές των μουσείων. Αλλιώς αναπαράγεται αενάως ο φαύλος κύκλος αδιαφορίας – εγκατάλειψης, η πιο αρραγής συνέχεια στη χώρα του ασυνεχούς.