Στα τέλη Οκτωβρίου 2016, ενώ η Δύση άλλαζε τα ρολόγια της στη χειμερινή ώρα, η Τουρκία αποφάσιζε να παραμείνει στη θερινή, όπως κάνουν οι χώρες της Ασίας, της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής. Η φαινομενικά ανώδυνη αυτή απόφαση είναι ωστόσο ενδεικτική των μεγάλων και εις βάθος αλλαγών που συντελούνται στη γείτονα χώρα, γυρίζοντας, θα έλεγε κανείς, τον χρόνο πίσω σε άλλες εποχές.
Ετσι η Τουρκάλα εικαστικός Αρντάν Οζμένογλου αναγκάστηκε να γκουγκλάρει τη σωστή ώρα όταν επέστρεψε στην πατρίδα της από ένα ταξίδι της στην Ευρώπη και σήμερα θέτει το συμβολικό ερώτημα: «Τι ώρα είναι στην Κωνσταντινούπολη» (What is the time in Istanbul) στην γκαλερί Nitra της Αθήνας. «Είναι η λάθος (ώρα). Τα πράγματα στην Κωνσταντινούπολη είναι χαοτικά. Εχω χάσει την ελπίδα μου», λέει στην «Κ» και μας δείχνει την απάντηση – εγκατάσταση που έφτιαξε ειδικά για την έκθεση, με τη λέξη «error» σχηματισμένη με γράμματα και αριθμούς σε κόκκινο νέον που αντανακλούν σε έναν καθρέφτη και επεκτείνονται στο διηνεκές.
Γεννημένη στην Αγκυρα το 1979, η Αρντάν Οζμένογλου ανήκει στη σύγχρονη γενιά των Τούρκων καλλιτεχνών με έντονη δραστηριότητα στο εξωτερικό και εκθέσεις στο Βερολίνο, στη Βιέννη και στις ΗΠΑ. Η πρώτη της ατομική έκθεση στην Ελλάδα εγκαινιάζει παράλληλα τη λειτουργία της Nitra στην Αθήνα έπειτα από την πολυετή παρουσία της γκαλερί στη Θεσσαλονίκη, η οποία και συνεχίζεται.
Η κ. Οζμένογλου παρουσιάζει έργα με αναφορές στην τουρκική ταυτότητα και στα στερεότυπα, όπως η ισλαμική μαντίλα, με την οποία ντύνει τη βασίλισσα Ελισάβετ στο έργο «Turkish queen Elisabeth», και το «Meet the Turks», που βασίζεται σε αμερικανική διαφημιστική καμπάνια του ’70 για την προώθηση γνωστής μάρκας τσιγάρων. Τα έργα της είναι μια σύνθεση από εκατοντάδες post-it στα οποία εφαρμόζει ζωγραφική και την τεχνική της μεταξοτυπίας, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα τρισδιάστατο αποτέλεσμα με ποπ στοιχεία. Αρχισε να χρησιμοποιεί τα αυτοκόλλητα χαρτιά το 2007 και, πλέον, είναι η καλλιτεχνική της υπογραφή. «Συνδυάζω ένα σύγχρονο μέσο με μια παραδοσιακή τεχνική. Το τελικό αποτέλεσμα της δουλειάς μου αποτελείται από πολλά και διαφορετικά στρώματα», λέει και μας κερνάει νοστιμότατα λουκούμια με ρόδι και φιστίκι.
Με φόντο το επικείμενο δημοψήφισμα που –αν επικρατήσει η φιλοκυβερνητική πλευρά– θα παραχωρήσει υπερεξουσίες στον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η ίδια νιώθει μεγάλη θλίψη για την κατάσταση στη χώρα της. «Αισθάνομαι πολύ λυπημένη για όλα αυτά που συμβαίνουν. Δεν είμαι φοβισμένη, αλλά νιώθω μια βαθιά λύπη. Δεν μπορώ να το περιγράψω με λόγια. Αν ήταν κάτι που συνέβαινε μόνο στην Τουρκία θα μπορούσα να το δεχτώ, αλλά κοιτάξτε τον Τραμπ στην Αμερική, τον Πούτιν στη Ρωσία. Ο κόσμος έχει γίνει πολύ δύσκολος», σημειώνει η κ. Οζμένογλου. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του περυσινού καλοκαιριού, χιλιάδες δημόσιοι υπάλληλοι και ακαδημαϊκοί εκδιώχθηκαν από τις θέσεις τους, μέσα ενημέρωσης και δημοσιογράφοι κυνηγήθηκαν και φυλακίστηκαν. Σε ορισμένους από τους συναδέλφους της καλλιτέχνες έχει απαγορευθεί η έξοδος από τη χώρα. Πόσο εύκολο είναι να είσαι καλλιτέχνης στην Τουρκία; «Δεν υπάρχει πια η ελευθερία να δημιουργήσεις, να σκεφτείς, ακόμη και να αστειευτείς. Εχουμε χάσει την αίσθηση του χιούμορ. Οταν δεν μπορείς να αστειευτείς για κάτι, υποδηλώνει μια έλλειψη. Δεν είμαστε οι πιο ευτυχισμένοι καλλιτέχνες του κόσμου, αλλά συνεχίζουμε να δημιουργούμε», τονίζει και συμπληρώνει ότι έχει επικρατήσει το φαινόμενο της αυτολογοκρισίας:
«Κανείς δεν σου λέει να κάνεις ή να μην κάνεις κάτι, όμως υπάρχει η αυτολογοκρισία ως μέσο αυτοπροστασίας». Μετά την πολύνεκρη επίθεση στο κλαμπ Ρέινα την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, η Κωνσταντινούπολη, μας λέει, έχασε κάτι από τη λάμψη της. «Ολα είναι πιο “ήσυχα” τώρα. Οι άνθρωποι χαίρονταν τη ζωή, το φαγητό, τη διασκέδαση, και αυτές οι επιθέσεις μάς στέρησαν τη χαρά της ζωής».
Nitra Gallery, Αλωπεκής 34, εγκαίνια Πέμπτη 26/1, 8 μ.μ.