Λίγο γάλα εβαπορέ, ένα γυάλινο μπολ και ένας φακός. Αυτά χρειάζονται είτε για να κάνουμε χάλια την κουζίνα είτε για να καταλάβουμε γιατί ο ουρανός προχθές έγινε κόκκινος με ένα απλό πείραμα φυσικής, όπως εξήγησε η δρ Τίνα Νάντσου, επιστημονική συνεργάτις του Τμήματος Φυσικής ΕΚΠΑ, σε ένα χρήσιμο βίντεο του Mathesis των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (ITE). Ας πούμε ότι ο φακός είναι ο ήλιος. Αν ο ήλιος μας φωτίζει το μπολ από κάτω βλέπουμε το φως του καθαρά – γαλανός ουρανός. Αν προσθέσουμε λίγο γαλατάκι, ο «ουρανός» μας αρχίζει και παίρνει ένα βαθύ πορτοκαλί χρώμα. Γιατί; Επειδή το εβαπορέ λειτουργεί όπως η ατμόσφαιρα, λέει η φυσικός.
Μα τι σχέση έχει το εβαπορέ με τον ουρανό; Μήπως τελικά μας ψεκάζουν; Αυτό υποστήριξαν οι εθνικοί μας αρνητές, αλλά ας προσπαθήσουμε να το εξηγήσουμε με τη φυσική.
Το φως του ηλίου είναι ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία – στην πραγματικότητα, ένα «μπουκέτο» από διαφορετικά μήκη κύματος. Τα μάτια μας αναγνωρίζουν τα διαφορετικά μήκη κύματος ως χρώματα. Οταν έρχονται από τον ήλιο στη Γη κάνουν «γκελ» πάνω στα μόρια της ατμόσφαιρας του πλανήτη και αλλάζουν κατεύθυνση. Προσέξτε αυτό: όσο πιο μικρό το μήκος κύματος, τόσο πιο έντονη η σκέδασή του. Το γαλάζιο, για παράδειγμα, λέει η δρ Τίνα Νάντσου, έχει μικρότερο μήκος κύματος από το κόκκινο και γι’ αυτό όταν οι ακτίνες γαλάζιου φωτός φεύγουν από τον ήλιο το πρωί σκεδάζονται σε κάθε κατεύθυνση και «χρωματίζουν» γαλάζιο τον ουρανό.
Οταν ο ήλιος δύει, το φως του πρέπει να διανύσει μεγαλύτερη απόσταση μέσα στην ατμόσφαιρα μέχρι να φτάσει στα μάτια μας και γι’ αυτό διακρίνεται ελάχιστο γαλάζιο χρώμα. Το κόκκινο, όμως, δεν… κολλάει πουθενά και γι’ αυτό βλέπουμε τον ήλιο να κοκκινίζει όσο βασιλεύει. Η σκόνη της Σαχάρας που κάλυψε τον ουρανό έκανε απλώς ακόμη πιο δύσκολη τη διαδρομή του φωτός και οι κόκκινες πλέον ακτίνες του ηλίου που έδυε σκεδάζονταν παντού χρωματίζοντας όλο τον ουρανό με αυτό το απόκοσμο φως, θυμίζοντας το περιβάλλον του «Dune» και του «Mad Max». Η σύγκριση με την ατμόσφαιρα του πλανήτη Αρη ήταν πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα.
Ενα κριτήριο, λοιπόν, για να καταλαβαίνουμε αν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή από σκόνη είναι να κοιτάζουμε το χρώμα της μέσα στην ημέρα. Γαλάζιος ουρανός, καθαρή ατμόσφαιρα. Γκριζωπός, σημαίνει σκόνη και ρύποι.
Αυτό που συνέβη ήταν ένα φυσικό φαινόμενο. Οχι ευχάριστο, ούτε καλό για τη δημόσια υγεία, αλλά φαινόμενο. Συνδέεται με την κλιματική κρίση, αλλά όχι με ψεκασμούς με βαρέα μέταλλα, δηλητήρια ή άλλα ευφάνταστα που διακινήθηκαν τις τελευταίες ημέρες. Η σκόνη θολώνει την ατμόσφαιρα. Δεν χρειάζεται να θολώνει και την κρίση μας.