Αντιμέτωπη με τη διπλή πρόκληση της εκκίνησης μιας νέας γενιάς αποκρατικοποιήσεων και της σύστασης ενός νέου υπερταμείου που θα αποκόψει από την επιρροή της εκάστοτε κρατικής εξουσίας δεκάδες ΔΕΚΟ βρίσκεται η κυβέρνηση. Μια ξεκάθαρα ξένη γι’ αυτή πολιτική, που δεν συγκεντρώνει καν τη συναίνεση της κοινοβουλευτικής της πλειοψηφίας, πόσο μάλλον της κομματικής της βάσης.
Χωρίς τη δικαιολογία πως ολοκληρώνει διαγωνισμούς που άρχισαν άλλoι και άρα είναι υποχρεωμένη να προχωρήσει, θα εκπλήξει για τις ικανότητές της, εάν καταφέρει έστω και μέρος όσων εμφανίζεται έτοιμη να δεχθεί στο πλαίσιο της συμφωνίας της δεύτερης αξιολόγησης.
Ομως με την οικονομία να διψά από καιρό για εισροές κεφαλαίων και νέες επενδύσεις για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τη χρηματοδοτική δυνατότητα του τραπεζικού συστήματος πεπερασμένη, οι αποκρατικοποιήσεις και οι μακροχρόνιες παραχωρήσεις εμφανίζονται πρακτικά μονόδρομος για την επανεκκίνηση της οικονομίας, εκτιμούν ολοένα και περισσότεροι οικονομολόγοι. Και αυτό, διότι η δεύτερη οδός από την οποία θα μπορούσαν να εισέλθουν ξένες επενδύσεις, αυτή της αναδιάρθρωσης των βιώσιμων προβληματικών επιχειρήσεων στο πλαίσιο της διαχείρισης των «κόκκινων» δανείων των τραπεζών, εκτιμάται ότι μπορεί να απαιτήσει περισσότερο χρόνο.
Ωστόσο, οι μέχρι στιγμής επιδόσεις των ελληνικών κυβερνήσεων στο μέτωπο των αποκρατικοποιήσεων είναι απογοητευτικές: ο μέσος χρόνος ολοκλήρωσης μιας αποκρατικοποίησης, από την προκήρυξη του διαγωνισμού έως το οικονομικό κλείσιμο της συναλλαγής, υπερβαίνει τα τέσσερα χρόνια ή ακόμα και τα πέντε.
Τώρα η κυβέρνηση καλείται να προχωρήσει σε μία σειρά αποκρατικοποιήσεων που περιλαμβάνει κρίσιμες συμμετοχές σε επιχειρήσεις όπως τα ΕΛΠΕ, ο ΟΤΕ, η ΔΕΠΑ, ο ΔΕΣΦΑ, η ΔΕΗ, ο ΔΑΑ, η ΕΥΔΑΠ, η ΕΥΑΘ και παραχωρήσεις, όπως της Εγνατίας οδού. Ολα δηλαδή τα περιουσιακά στοιχεία που βρίσκονται στο χαρτοφυλάκιο του ΤΑΙΠΕΔ. Μάλιστα, τις τελευταίες ημέρες προχώρησε στην προκήρυξη διεθνών διαγωνισμών για την πρόσληψη συμβούλων για όλες σχεδόν αυτές τις συμμετοχές, προφανώς κατόπιν αδείας από τον βασικό του μέτοχο, δηλαδή την Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε. (Hellenic Company of Assets and Participations – HCAP), με άλλα λόγια το υπερταμείο που «ακούει» στο υπουργείο Οικονομικών.
Βέβαια, η πρόσληψη συμβούλων δεν αποτελεί παρά ένα τυπικό βήμα για να φανεί ότι «κάτι κάνουμε», όπως έχει παραδεχθεί off the record κορυφαίος υπουργός. Εξάλλου, οι προθεσμίες γι’ αυτές τις αποκρατικοποιήσεις, σύμφωνα με τις ενδείξεις από τις προκηρύξεις για τη διάρκεια των συμβάσεων των συμβούλων, δείχνουν πως εκτείνονται βαθιά, ακόμα και μετά τα μέσα του 2018. Προφανώς, υπό την πολιτική εκτίμηση πως όσο πιο αργά γίνουν οι αποκρατικοποιήσεις αυτές, τόσο μικρότερη η «βλάβη» της κυβέρνησης από τις αντιδράσεις του κομματικού της ακροατηρίου αλλά και των εκάστοτε συμφερόντων που θίγονται σε κάθε ιδιωτικοποίηση.
Αλλά αυτή η τακτική, που είναι πλέον εμφανής σε όλους ένθεν κακείθεν των συνόρων, ακυρώνει ένα από τα βασικά οφέλη των αποκρατικοποιήσεων, εξηγούν παράγοντες της αγοράς και επενδυτικοί τραπεζίτες: τη διαμόρφωση ενός φιλοεπενδυτικού κλίματος που θα προσελκύσει περισσότερα κεφάλαια στη χώρα και θα μετατρέψει τον φαύλο κύκλο της ύφεσης σε ενάρετο κύκλο επενδύσεων. Αλλά η κυβέρνηση όχι μόνον προσπαθεί συνεχώς να «κερδίσει» χρόνο αλλά επιχειρεί να απαξιώσει έστω και επικοινωνιακά το «επάρατο» ΤΑΙΠΕΔ.
Είναι χαρακτηριστικό πως αυτή την εβδομάδα στις συζητήσεις με τους δανειστές ετέθη το ζήτημα της ανανέωσης του βίου του ΤΑΙΠΕΔ. Η διάρκεια ζωής του, σύμφωνα με τον ιδρυτικό του νόμο, λήγει το καλοκαίρι και οι Ευρωπαίοι δανειστές πιέζουν για υπουργική απόφαση ή και νομοθέτηση τριετούς παράτασης, με την ελληνική πλευρά να εμφανίζεται να θέλει βραχύτερο βίο.
Επιπλέον, η σημερινή διοίκηση του ΤΑΙΠΕΔ, από την οποία λείπουν δύο από τα τρία μέλη του διοικητικού συμβουλίου μετά την υπουργοποίηση Πιτσιόρλα και την αποχώρηση νωρίτερα άλλου, αφενός τελεί υπό αξιολόγηση και αφετέρου χρειάζεται άμεση λύση για τη θέση του προέδρου, καθώς η εξάμηνη θητεία του εκτελούντος χρέη προέδρου, Αντ. Λεούση, λήγει τις επόμενες ημέρες.
Το «στοίχημα» της Ελληνικής Εταιρείας Συμμετοχών
Ενώ όμως η κυβέρνηση ασχολείται με την πολιτική διαχείριση των αποκρατικοποιήσεων, παραμένουν άλυτα προβλήματα, όπως αυτά που αφορούν, για παράδειγμα, το Ελληνικό. Και αυτό, παρά το γεγονός πως κυρώθηκε πέρυσι από τη Βουλή η σύμβαση. Αλλά φευ, τίποτα απολύτως δεν έχει γίνει έκτοτε.
Η υπόθεση του υπερταμείου, ωστόσο, και της έναρξης της ουσιαστικής λειτουργίας του, που σύμφωνα με κυβερνητικές διαρροές μπορεί να προχωρήσει τον Ιούλιο, δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση. Ούτε είναι πολιτικά «αβλαβής». Δεν εξαντλείται η υποχρέωση του ελληνικού Δημοσίου, που διά νόμου ανέλαβε, απλώς στη σύστασή του και στη μεταφορά συμμετοχών του σε αυτό. Εάν το Ταμείο λειτουργήσει σύμφωνα με όσα ο ιδρυτικός του νόμος ορίζει, καταργείται στην πράξη η αποφασιστική αρμοδιότητα της εκάστοτε κυβέρνησης να προσδιορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα λειτουργούν οι επιχειρήσεις που θα ενταχθούν σε αυτό, να ορίζει διοικήσεις και να προχωράει σε επιχειρηματικές κινήσεις και βέβαια σε προσλήψεις.
Το υπερταμείο ή η Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας (ΕΕΣΠ), όπως αποκαλείται, θα μπορεί και να ιδιωτικοποιεί και να παραχωρεί και να αναδιαρθρώνει όσες επιχειρήσεις και ακίνητα βρίσκονται στο χαρτοφυλάκιο των θυγατρικών του με εξαίρεση το ΤΧΣ. Αλλά και δικαιώματα παραχωρήσεων, που δεν έχει αποκαλυφθεί ποια θα είναι, αφού είναι αντικείμενο της τρέχουσας διαπραγμάτευσης και θα περιγράφονται στο παράρτημα Δ, το οποίο ακόμη δεν έχει συμφωνηθεί.
Αντιθέτως, έχουν κατατεθεί τα παραρτήματα Α, Β και Γ που αφορούν αντίστοιχα τα ακίνητα που κρατάει το ΤΑΙΠΕΔ (το οποίο τίθεται ως έχει υπό την ομπρέλα του υπερταμείου και συνεχίζει τις δικές του ιδιωτικοποιήσεις), και τα δύο «πακέτα δημοσίων επιχειρήσεων» που πέρασαν στην άλλη θυγατρική του, την υπό ίδρυση «Εταιρεία Δημοσίων Συμμετοχών» (ΕΔΗΣ). Είναι το ποσοστό του Δημοσίου σε ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, Κτιριακές Υποδομές, ΕΛΒΟ, Αττικό Μετρό και ΔΕΗ (το 34% καθώς το υπόλοιπο 17% ελέγχεται από το ΤΑΙΠΕΔ) και οι ΟΑΣΑ, ΟΣΥ, ΣΤΑΣΥ, ΟΣΕ, ΟΑΚΑ και ΕΛΤΑ. Ομως θα γίνουν και άλλες μεταφορές ΔΕΚΟ στην ΕΔΗΣ.
Τι θα κάνει η ΕΔΗΣ; Σκοπός της είναι κατά τον νόμο «να κατέχει τις συμμετοχές του κράτους σε δημόσιες επιχειρήσεις, να διαχειρίζεται επαγγελματικά και να επαυξάνει την αξία των συμμετοχών αυτών και να τις αξιοποιεί σύμφωνα με βέλτιστες διεθνείς πρακτικές και τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ, όσον αφορά την εταιρική διακυβέρνηση, την εταιρική συμμόρφωση, την εποπτεία και τη διαφάνεια των διαδικασιών, καθώς και σύμφωνα με τις βέλτιστες πρακτικές σε θέματα κοινωνικά και περιβαλλοντικά υπεύθυνης επιχειρηματικότητας και διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα με τις δημόσιες επιχειρήσεις μέρη».
Με βάση τον νόμο για το υπερταμείο που έχει ψηφίσει από τον Μάιο (4389/2016) η κυβέρνηση, οι μέθοδοι αξιοποίησης της περιουσίας του περιλαμβάνουν ιδιωτικοποίηση μέσω πώλησης, μεταβίβαση οποιωνδήποτε εμπράγματων ή ενοχικών δικαιωμάτων, μίσθωση περιουσιακών στοιχείων, παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης ή αξιοποίησης, ανάθεση της διαχείρισης, τιτλοποίηση απαιτήσεων και ανεύρεση αγοραστών μέσω επενδυτικών τραπεζών και της διαδικασίας βιβλίου προσφορών (bookbuilding).
Υπενθυμίζεται πως εκτός από την ΕΔΗΣ και το ΤΑΙΠΕΔ, το υπερταμείο ελέγχει και το ΤΧΣ (επί του οποίου όμως έχει προσδιορισμένες αρμοδιότητες) αλλά και την ΕΤΑΔ μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της ακίνητης περιουσίας που κατέχει, μέχρι τώρα, το ελληνικό Δημόσιο, η κυριότητα του οποίας ήταν εν πολλοίς στο υπουργείο Οικονομικών. Ειδικότερα, σύμφωνα με ψηφισμένες διατάξεις το νέο υπερταμείο απορροφά έως 100% θυγατρική του την ΕΤΑΔ και μαζί της περί τα 71.500 μεγάλα και μικρότερα ακίνητά της μεταξύ των οποίων και 597 νησιά.