Η συνεργασία του Ισραήλ με την Κύπρο και την Ελλάδα στον ενεργειακό τομέα προχωρά και στο πλαίσιο αυτό εντάσσονται και τα σχέδια της ενδεχόμενης κατασκευής του αγωγού East Med για τη μεταφορά αερίου από τα κοιτάσματα του Ισραήλ και της Κύπρου προς την Ελλάδα και την Ιταλία, τονίζει στην «Κ» ο ειδικός απεσταλμένος του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών για την Ενέργεια, Ρον Ανταμ. Αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην πολιτική στήριξη που παρέχει στο έργο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μιλά για τις πολλές επιλογές που έχει μπροστά του το Ισραήλ, μεταξύ αυτών και της δημιουργίας τερματικών υγροποίησης αερίου στην Κύπρο, όπως και για τα εμπόδια που δημιουργεί η μη λύση του Κυπριακού σε ό,τι αφορά την κατασκευή αγωγού προς την Τουρκία. Τέλος, αναφέρεται στη στάση των ΗΠΑ που για λόγους περιφερειακής σταθερότητας επιθυμούν την ενσωμάτωση και της Τουρκίας στον περιφερειακό ενεργειακό σχεδιασμό.
– Πώς προχωρά η συνεργασία στον τομέα της ενέργειας και πόσο βιώσιμος είναι ο αγωγός East Med;
– Η συνεργασία προχωρά. Να σας θυμίσω ότι η πρόσφατη πρώτη επίσκεψη του Ευρωπαίου Επιτρόπου Ενέργειας στο Ισραήλ, του κ. Κανιέτα, έγινε για τη συνάντηση των τεσσάρων υπουργών Ενέργειας, του Ισραήλ, της Ελλάδας, της Ιταλίας και της Κύπρου. Ηταν μια σημαντική συνάντηση, Ξέρετε, οι υπουργοί δεν πηγαίνουν σε άλλες χώρες χωρίς λόγο, πόσο δε μάλλον ο Επίτροπος. Είναι ένα σχέδιο που υπηρετεί κοινά συμφέροντα. Βρίσκεται επίσης, και αυτό είναι πολύ σημαντικό, ψηλά στους σχεδιασμούς της Ε.Ε. Ηδη χρηματοδότησαν τις προκαταρκτικές μελέτες σκοπιμότητας και θα χρηματοδοτήσουν και το επόμενο στάδιο των σχετικών μελετών.
– Κάποιοι θεωρούν ανέφικτο τον συγκεκριμένο αγωγό.
– Πριν από δύο χρόνια όλα αυτά έδειχναν σαν ιστορία επιστημονικής φαντασίας και οφείλω να πω ότι εξακολουθούν να υπάρχουν πολλοί που θεωρούν ότι είναι τρελό και ανέφικτο και ίσως να το σκέφτονται έτσι και κάποιοι στην Ε.Ε. Ομως, τα σχέδια προχωρούν.
– Τι έδειξαν οι μέχρι τώρα μελέτες;
– Οτι είναι εφικτό τόσο από τεχνικής άποψης όσο και από εμπορικής. Οταν συζητάς με τα στελέχη της Edison και της Poseidon, σου δείχνουν γραφήματα με τις τιμές που εκτιμούν ότι θα επικρατούν στην αγορά από το 2020 μέχρι το 2025 όταν θα έχει ολοκληρωθεί ο αγωγός και θα αρχίσει η πώληση του αερίου, είναι σαφές ότι οι τιμές θα είναι πολύ υψηλότερες από τις σημερινές, από 6 στα 10 δολάρια, και τότε το σχέδιο δείχνει εφικτό και πολλά υποσχόμενο.
– Ποια είναι τα πλεονεκτήματα;
– Είναι μια επιλογή σταθερότητας. Επίσης, καλό είναι να μην έχεις μόνον έναν τρόπο μεταφοράς και κυρίως έναν προορισμό για να διαθέτεις μεγαλύτερη ευελιξία. Τώρα συζητάμε την προοπτική του αγωγού να φθάνει στην Ελλάδα και από εκεί στην Ιταλία. Θα συνδέει το Ισραήλ με την Ευρώπη.
– Ο χρονικός ορίζοντας;
– Δεν νομίζω ότι είναι δυνατόν να κατασκευαστεί κάτι πριν από το 2019. Πρέπει να υπάρξουν αποφάσεις της κυβέρνησης και η εξασφάλιση της αναγκαίας χρηματοδότησης. Στην αρχή υπάρχουν σχέδια, εξετάζονται επιλογές και στο τέλος παίρνονται οι αποφάσεις.
– Θα τον επιδοτήσει η Επιτροπή;
– Οχι, η Επιτροπή έχει καταστήσει σαφές ότι θα πρόκειται για μια καθαρά ιδιωτική επένδυση. Χρηματοδοτεί τις μελέτες, υποστηρίζει το έργο πολιτικά, και αυτό έχει σημασία, αλλά τα κριτήρια για την υλοποίησή του θα είναι καθαρά εμπορικά. Δεν μιλάμε μόνο για το κοίτασμα Λεβιάθαν, αλλά και για άλλα. Ισως στον σχεδιασμό να περιλαμβάνεται και το οικόπεδο Αφροδίτη.
– Η παρουσία κολοσσών όπως η Exxon Mobil, η Qatar, η Total, η ENI, δείχνει ότι το πιθανότερο είναι πως υπάρχει και άλλο αέριο.
– Ναι. Και εδώ θα ήθελα να εκφράσω τη μεγάλη μας ικανοποίηση που μια ελληνική εταιρεία, η Energean, έχει έρθει και κάνει γεωτρήσεις στο Ισραήλ και μπορώ να σας πω ότι κάνουν εξαιρετική δουλειά. Είναι η πρώτη ευρωπαϊκή εταιρεία που έρχεται. Θέλουμε να ενθαρρύνουμε την αξιοποίηση και μικρών κοιτασμάτων και επιδοτούμε αγωγούς προς αυτά.
– Πώς βλέπετε την προοπτική αγωγού προς την Τουρκία, και πόσο δυσχεραίνει τα πράγματα η στάση Ερντογάν;
– Δεν θα είναι η κυβέρνηση που θα κατασκευάσει τους αγωγούς. Θα είναι ιδιωτικές εταιρείες. Είναι μια επιλογή που συζητείται. Αλλά υπάρχει ένα σημαντικό εμπόδιο, ένα τεράστιο θέμα, το Κυπριακό, και αυτό το αναγνωρίζουν όλοι, συμπεριλαμβανομένης και της Τουρκίας και του Ισραήλ. Πρέπει να λυθεί πριν την οποιαδήποτε υπογραφή. Οχι απαραίτητα όλο το Κυπριακό ή όλες οι λεπτομέρειες του προβλήματος, αλλά σίγουρα το θέμα της αναγνώρισης, της ΑΟΖ. Να υπάρξει μια αλλαγή στη συμπεριφορά της Τουρκίας έναντι της Κύπρου που θα επιτρέψει να συμφωνήσουν στη διαδρομή, στις περιβαλλοντικές επιπτώσεις που είναι μέρος του Διεθνούς Δικαίου. Εμείς είμαστε αφοσιωμένοι στο Δίκαιο της Θάλασσας. Κοιτάξτε, και η Τουρκία έχει μια άποψη που αφορά τη διανομή των κερδών από όλα τα κοιτάσματα. Δεν μιλώ γι’ αυτό, που και αυτό πρέπει να λυθεί, αλλά δεν θα λύσουμε εμείς το κυπριακό πρόβλημα. Δεν θέλουμε να βρεθούμε σε μια κατάσταση όπου οι εταιρείες υπογράφουν κάποια συμβόλαια και ξαφνικά υπάρχει εμπλοκή. Σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο πρέπει η Κύπρος να συμφωνήσει στη διαδρομή και αυτό είναι ένα ζήτημα. Αλλά θα έλεγα ότι είναι μια ευκαιρία, όχι ένα πρόβλημα.
– Εξετάζετε και την κατασκευή τερματικών υγροποίησης;
– Ναι. Είτε στο Ισραήλ, που θα μας καταστήσει απολύτως ανεξάρτητους σε ό,τι αφορά την εξαγωγή είτε στην Κύπρο. Να κατασκευάσουμε ένα κοινό τερματικό στην Κύπρο. Κατά την άποψή μου θα μπορούσε σε αυτό να συμμετάσχει ακόμη και ο Λίβανος. Εχουμε πολλές επιλογές μπροστά μας.
Η στάση των ΗΠΑ για τους αγωγούς
– Τι θέση παίρνουν οι ΗΠΑ;
– Υποστηρίζουν απόλυτα τον αγωγό προς την Τουρκία.
– Περισσότερο από τον East Med;
– Δεν συζητάμε μαζί τους τον East Med. Δεν είναι δικό τους θέμα. Υποστηρίζουν τη σταθερότητα στην περιοχή. Δεν παίρνουν θέση εναντίον κάποιου, εναντίον της Ελλάδας ή της Κύπρου, για παράδειγμα, αλλά επιχειρηματολογούν υπέρ της σταθερότητας στην περιοχή. Θέλουν να δουν μια σταθερή Τουρκία.
– Και ένας τρόπος να συμβεί αυτό είναι να συμπεριληφθεί και η Τουρκία στη μεταφορά του αερίου.
– Ακριβώς. Πιστεύουν ότι ο αγωγός αυτός θα ενισχύσει τη σταθερότητα των σχέσεων.
– Ωφελεί να περνούν τόσο πολλοί αγωγοί από μια χώρα; Και αυτό δεν αφορά μόνο την Τουρκία.
– Οχι. Αλλά σε ό,τι μας αφορά, θέλουμε πολλές επιλογές. Ηδη, ολοκληρώσαμε μια συμφωνία με την Ιορδανία για τη μεταφορά 4 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ετησίως, που δεν είναι μεγάλη ποσότητα, αλλά είναι κάτι. Και υπάρχουν και άλλες επιλογές στο τραπέζι.