Μετά τον θάνατό του και χωρίς τον φόβο των μηνύσεων, ξεκίνησαν να εμφανίζονται οι πρώτες ταινίες για τη ζωή του Τζ. Ντ. Σάλιντζερ. Στο «Rebel in the Rye» (φωτ.) ο Ντάνι Στρονγκ σκηνοθετεί τον νεαρό συγγραφέα (Νίκολας Χουλτ) από τα είκοσί του χρόνια και τη γνωριμία του με την Όνα Ο’Νιλ (κόρη του Ευγένιου Ο’Νιλ και –προς μεγάλη απογοήτευση του Σάλιντζερ– μετέπειτα συζύγου του Τσάρλι Τσάπλιν), μέχρι την τραυματική εμπειρία της Νορμανδίας και τελικά τη συγγραφή, το 1951, του «Φύλακα στη σίκαλη». Εν αναμονή της ταινίας στις ελληνικές αίθουσες (την επόμενη εβδομάδα), διάβασα ορισμένες απόψεις σε ξένες εφημερίδες, διαπιστώνοντας ότι σχεδόν άπαντες οι σινεκριτικοί, ανεξάρτητα από το πώς έκριναν την ταινία, συμφώνησαν ότι, αν ο Σάλιντζερ ζούσε, θα την είχε σιχαθεί.
Βέβαια, αν ζούσε, δεν θα είχε επιτρέψει ποτέ να γυριστεί αυτή η ταινία. Και καμία άλλη. Ο Σάλιντζερ επέλεξε να περάσει ως ερημίτης τα τελευταία 57 από τα συνολικά 91 χρόνια της ζωής του και «εμφανιζόταν» μόνο για να κυνηγήσει νομικά όσους χρησιμοποιούσαν το όνομά του ή διατάρασσαν την ηρεμία του στο οχυρό του στο Νιου Χαμσάιρ.
Ο ακραία μυστηριώδης βίος του σε συνδυασμό με το ότι έγραψε το πιο επιδραστικό μυθιστόρημα του 20ού αιώνα είναι παράγοντες που μας εξάπτουν την περιέργεια και υποθέτω ότι θα δούμε αρκετές ανάλογες ταινίες τα επόμενα χρόνια. Μπορεί καμία από αυτές να μην είναι καλή ή έστω ενδιαφέρουσα, αλλά εμείς θα συνεχίσουμε εμμονικά να τις παρακολουθούμε.
Από την κλειδαρότρυπα
Το 2013 ο Σέιν Σαλέρνο παρουσίασε το ντοκιμαντέρ «Salinger» (και ταυτόχρονα συνυπέγραψε με τον Ντέιβιντ Σιλντς μια ογκωδέστατη βιογραφία με τον ίδιο τίτλο) έπειτα από εννέα χρόνια κοπιώδους έρευνας και συλλογής συνεντεύξεων από ανθρώπους που συνδέονταν με κάποιον τρόπο με τον συγγραφέα. Ήταν ένα φιλόδοξο πρότζεκτ και εξελίχθηκε εμπορικά σε ένα από τα πιο επιτυχημένα ντοκιμαντέρ της χρονιάς. Ωστόσο, πέραν ορισμένων σπάνιων φωτογραφιών και της υπόσχεσης ότι υπάρχει αδημοσίευτο υλικό στα συρτάρια του Σάλιντζερ (όνειρο δεκαετιών για τους πιστούς του αναγνώστες), το «Salinger» ήταν μάλλον άστοχο: ο Σαλέρνο αντιμετώπισε τον Σάλιντζερ σαν να κοιτούσε μια διασημότητα από την κλειδαρότρυπα, αποτυγχάνοντας να κατανοήσει τη σύνθετη προσωπικότητα του υποκειμένου που εξέταζε. Παραμένει πάντως ίσως η πληρέστερη απόπειρα συλλογής όλων των διαθέσιμων πληροφοριών για τη ζωή του μεγάλου συγγραφέα.
Πανταχού παρών
Ο Σάλιντζερ και ο «Φύλακας» συγκεντρώνουν αμέτρητες αναφορές στην ποπ κουλτούρα, ορισμένες εξ αυτών χαρακτηριστικές: ο Μελ Γκίμπσον αγοράζει μηχανικά το βιβλίο όποτε το βλέπει μπροστά του («Θεωρίες συνωμοσίας»), ο Τζέικ Τζίλενχαλ ταυτίζεται με τον Χόλντεν Κόλφιλντ («The Good Girl»), η Νταϊάν Κίτον και ο Γούντι Άλεν τσακώνονται σε ποιον από τους δύο ανήκει ένα αντίτυπο του βιβλίου («Νευρικός εραστής»). Τίποτα όμως δεν συγκρίνεται με την απίθανη φάρσα που στήθηκε στην ευφυέστατη σειρά animation «Bojack Horseman», στην οποία ο Σάλιντζερ εμφανίζεται ως γκεστ χαρακτήρας με τον εξής παράδοξο τρόπο: έχει, υποτίθεται, σκηνοθετήσει τον θάνατό του για να μπορεί με την άνεσή του να δημιουργήσει ένα σόου με σελέμπριτις στην τηλεόραση!
Ο φύλακας και ο πιάστης
Φυσικά, και ευτυχώς, υπάρχουν πάντα τα βιβλία του. Με την ελπίδα ότι θα αυξηθούν, είτε αν βρεθεί ποτέ το χαμένο του αριστούργημα είτε αν μεταφραστούν ορισμένες σκόρπιες ιστορίες του. Το έργο του για την ώρα αποτελείται από δύο συλλογές διηγημάτων («Εννέα ιστορίες» και «Ψηλή σηκώστε στέγη, ξυλουργοί / Σίμορ, συστατικά στοιχεία», εκδ. Καστανιώτη) και δύο μυθιστορήματα («Φράνυ και Ζούι» και «Ο φύλακας στη σίκαλη», εκδ. Επίκουρος). Το εξώφυλλο του «Φύλακα» είναι ίσως το πιο αναγνωρίσιμο στην ιστορία των ελληνικών εκδόσεων, αυτό το «σκέτο» ασημένιο με τη μαύρη και την άσπρη γραμματοσειρά. Να θυμίσω ότι προ ετών η Τζένη Μαστοράκη μετέφρασε ξανά και από την αρχή το βιβλίο, «πειράζοντας» τη χαρακτηριστική γλώσσα, την άριστη απόδοση της οποίας είχε η ίδια πιστωθεί το 1977. Δοκίμασε μάλιστα και μια νέα προσέγγιση στον τίτλο. Όσοι το προτιμούν, λοιπόν, το «Στη σίκαλη, στα στάχια, ο πιάστης» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γράμματα. ■