Ενάμιση χρόνο μετά την έναρξη εφαρμογής της κοινής δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας (20 Μαρτίου 2016) για το μεταναστευτικό-προσφυγικό, στα ελληνικά νησιά, όπου υπάρχουν hotspots, έχουν εγκλωβιστεί χιλιάδες αιτούντες άσυλο σε άθλιες συνθήκες. Παράλληλα, το σύστημα ασύλου της χώρας επωμίστηκε την εξέταση επιπλέον 13.700 αιτημάτων ατόμων που μεταφέρθηκαν από τα νησιά στην ενδοχώρα. Ακόμη, σύμφωνα με τα στοιχεία των αφίξεων – αναχωρήσεων από τα νησιά, περισσότερα από 9.000 άτομα φαίνεται να έχουν «εξαφανιστεί», χωρίς κανείς να γνωρίζει πού βρίσκονται. H κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας είναι φανερό ότι με τον τρόπο που εφαρμόζεται από την κυβέρνηση δεν είναι επωφελής για την Ελλάδα μακροπρόθεσμα.
Οι δυσκολίες εφαρμογής της είναι πολλές, ωστόσο και οι συνέπειες της μη εφαρμογής αποδεικνύονται καταστροφικές και, δεδομένης της κατάστασης στα νησιά, είναι επιτακτικό το δίλημμα να απαντηθεί.
Από τον Απρίλιο του 2016 έως και το τέλος Σεπτεμβρίου 2017 στα ελληνικά νησιά (Λέσβος, Χίος, Σάμος, Λέρος, Κως) έφθασαν συνολικά 44.239 πρόσφυγες και μετανάστες. Στο ίδιο χρονικό διάστημα, στο πλαίσιο της κοινής δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας, επέστρεψαν στην Τουρκία συνολικά 1.360 μετανάστες. Η διαδικασία των επιστροφών έχει «κολλήσει» εντελώς, όπως δείχνουν τα στοιχεία, ειδικά τους τελευταίους μήνες: Από τον Απρίλιο του 2016 έως τον Ιούνιο του 2017 επέστρεψαν στην Τουρκία 1.217 άτομα, ενώ τους επόμενους τρεις μήνες επέστρεψαν 143 άτομα. Αντιστοίχως, ήρθαν από την Τουρκία 10.719 άτομα (Ιούλιος 2017 – 2.249, Αύγουστος 2017 – 3.584, Σεπτέμβριος 2017 – 4.886).
Από όσους επιστράφηκαν, μόνον οι 216 ήταν Σύροι, οι οποίοι είτε απέσυραν το αίτημα ασύλου που είχαν καταθέσει είτε δεν είχαν καταθέσει καθόλου αίτημα. Ούτε ένας Σύρος δεν έχει επιστραφεί στην Τουρκία στο πλαίσιο της κοινής δήλωσης, παρά τα όσα προβλέπονται.
Η εξήγηση γι’ αυτό είναι ότι όσων το αίτημα απορρίπτεται σε πρώτο βαθμό κάνουν προσφυγή. Ομως, όσον αφορά τους Σύρους, οι δευτεροβάθμιες επιτροπές είχαν σταματήσει να εκδίδουν αποφάσεις εδώ και ένα χρόνο, αναμένοντας να εκδικαστεί προσφυγή δύο Σύρων στο ΣτΕ για το εάν είναι ασφαλής χώρα η Τουρκία. Ετσι, εκκρεμούν περίπου 600 δευτεροβάθμιες αποφάσεις για Σύρους.
Στην ενδοχώρα
Παράλληλα, όμως, από την αρχή εφαρμογής της κοινής δήλωσης έως και το τέλος Σεπτεμβρίου 2017 μετακινήθηκαν στην ενδοχώρα από τα νησιά 16.363 άτομα. Από αυτούς, οι 3.800 δικαιούνται μέσω της νομοθεσίας για την οικογενειακή επανένωση να μεταβούν σε άλλα κράτη-μέλη, όπου υπάρχουν συγγενείς τους. Οι υπόλοιποι μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα, καθώς χαρακτηρίστηκαν «ευάλωτοι» (έγκυοι, μικρά παιδιά, θύματα βασανιστηρίων, άρρωστοι) και άρα δεν μπορούν να επιστρέψουν στην Τουρκία. Το αίτημα ασύλου τους θα εξεταστεί στην Ελλάδα και, εφόσον κριθούν πρόσφυγες, θα παραμείνουν στη χώρα μας, αναζητώντας εργασία προκειμένου να επιβιώσουν.
Οι περισσότεροι από όσους έχουν εγκλωβιστεί στα νησιά δεν βρίσκονται υπό περιορισμό. Μπορούν να μετακινούνται εντός του νησιού και πολλοί φυσικά αναζητούν τρόπο να συνεχίσουν το ταξίδι τους προς την Ευρώπη.
Κάποιοι τα έχουν καταφέρει. Συνακόλουθα, πολλές χώρες της Ε.Ε. έχουν καταθέσει αίτημα επιστροφής στην Ελλάδα, με βάση τον κανονισμό του Δουβλίνου ΙΙΙ, αιτούντων άσυλο που συνέλαβαν στην επικράτειά τους και είχαν χαρτιά εισόδου από την Ελλάδα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Ασύλου, μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2017 η χώρα έχει δεχθεί 1.003 αιτήματα επιστροφών και συγκεκριμένα από Γερμανία 891, Ελβετία 39, από τη Νορβηγία 24 και 24 από το Βέλγιο, μεταξύ άλλων. Καθώς ο κανονισμός του Δουβλίνου τέθηκε και πάλι σε ισχύ για την Ελλάδα, τον Μάρτιο του 2017, είναι φανερό ότι πρόκειται για ανθρώπους που πέρασαν από τα ελληνικά νησιά το τελευταίο χρονικό διάστημα και κατάφεραν παράνομα να φτάσουν σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Επιπλέον, αν από το σύνολο των αφίξεων το χρονικό διάστημα μετά την κοινή δήλωση αφαιρέσουμε όσους παραμένουν τώρα στα νησιά (14.482), όσους επέστρεψαν στην Τουρκία (1.360) ή στην πατρίδα τους μέσω ΔΟΜ (περίπου 1.450), ένας μεγάλος αριθμός ατόμων που έφθασαν στην Ελλάδα, πάνω από 9.000… δείχνει να έχει εξαφανιστεί.