Πρόσβαση, ασφάλεια, άνετη διαβίωση είναι το τρίπτυχο που χαρακτηρίζει τα σχέδια για την πρώτη φάση δημιουργίας του Μητροπολιτικού Πάρκου Παύλου Μελά, το οποίο φιλοδοξεί να αποτελέσει έναν από τους μεγαλύτερους υπερτοπικούς πνεύμονες πρασίνου της Θεσσαλονίκης.
Στα σχέδια που παρουσίασε ο αρχιτέκτονας και σύμβουλος του Δήμου Παύλου Μελά Πρόδρομος Νικηφορίδης για την αναβάθμιση του πρώην στρατοπέδου, αποτυπώνονται η οριοθέτηση και η περίφραξη του χώρου, ο καθαρισμός και η εξυγίανση του εδάφους, ο φωτισμός και η σύνδεσή του με τα δίκτυα κοινής ωφελείας, η δημιουργία εσωτερικών πεζοδρόμων και δικτύου ποδηλατόδρομων και ο πολλαπλασιασμός του υφιστάμενου πρασίνου. «Τώρα θα γίνουν τα πράγματα που θα διευκολύνουν την πρόσβαση των πολιτών για να αποδοθεί το πρώην στρατόπεδο σε κοινή χρήση και να δημιουργηθούν τα θεμέλια του μητροπολιτικού πάρκου», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Νικηφορίδης.
Στα περίπου 1.200 υφιστάμενα δέντρα του πρώην στρατοπέδου θα προστεθούν ακόμη 2.500 διαφορετικών ειδών, όπως αμυγδαλιές, συκιές, κερασιές και ελιές, ενώ θα αυξηθούν οι περιμετρικές φυτεύσεις για τη σκίαση των πεζοδρόμων τους θερινούς μήνες. «Από την επιτόπια έρευνά μας διαπιστώσαμε ότι υπάρχουν στον χώρο δέντρα, όπως δαμασκηνιές και ροδακινιές, και σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε οπωρώνες και ελαιώνες, κάτι που δεν το συναντά κανείς σε πάρκα, αλλά πιστεύουμε ότι είναι ένας τρόπος να φέρουμε την ελληνική φύση σε έναν μεγάλο χώρο πρασίνου. Την ίδια ώρα, αυτή η σύνθεση θα μπορούσε να λειτουργήσει ως ένα μεγάλο εκπαιδευτικό εργαλείο χωρίς να μπούμε σε μια διαδικασία εντατικής παραγωγής, αλλά θα δώσει την ευκαιρία σε πολλούς να μπουν σε μια διαδικασία δράσεων που θα έχουν σχέση με την προστασία της φύσης και του περιβάλλοντος», τονίζει ο κ. Νικηφορίδης.
Για την αποπεράτωση της πρώτης φάσης, που αναμένεται να ξεκινήσει στις αρχές του 2019, έχουν εξασφαλιστεί κονδύλια ύψους 12,5 εκατ. ευρώ από τα ευρωπαϊκά προγράμματα που διαχειρίζεται η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας. Ο χώρος σήμερα υποφέρει από τη χρόνια εγκατάλειψη, τα περισσότερα κτίρια είναι σε ερειπιώδη κατάσταση, ενώ διάφορα σημεία έγιναν «χωματερές» για μπάζα και οικοδομικά υλικά. Από τις υφιστάμενες εγκαταστάσεις θα παραμείνουν στο μητροπολιτικό πάρκο 25 κτίρια, από τα οποία οι δύο στρατώνες, το οθωμανικό τέμενος και οι τρεις στάβλοι του παλιού ιππικού είναι χαρακτηρισμένα ως μνημεία με ιδιαίτερη ιστορική και αρχιτεκτονική αξία.
Μέχρι να βρεθούν οι πόροι για την αποκατάστασή τους και να αποφασιστεί η μελλοντική τους χρήση, τα κτίρια θα ασφαλιστούν περιμετρικά με σκαλωσιές, οι οποίες θα φιλοξενούν υπαίθριες καλλιτεχνικές εκθέσεις και street art σε μεγάλες επιφάνειες, προκειμένου να μην αποτελούν κίνδυνο για τους διερχόμενους.
Ο Δήμος Παύλου Μελά ξεκινά μια διαδικασία διαβούλευσης, όπως σημείωσε στην «Κ» ο δήμαρχος Δημήτριος Δεμουρτζίδης, για τη μελλοντική χρήση και λειτουργία των κτιρίων με γνώμονα τη φιλοξενία πολιτιστικών υποδομών και τη δημιουργία δομών για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του πάρκου. Η οικονομοτεχνική μελέτη που θα γίνει το επόμενο διάστημα θα προσδιορίσει το κόστος για τη συντήρηση και λειτουργία του χώρου, την οποία θα αναλάβει η δημοτική διοίκηση με τη σύσταση φορέα διαχείρισης στον οποίο θα συμπεριλαμβάνονται και εκπρόσωποι της πολιτείας.
Οθωμανικό στρατόπεδο
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η θέσπιση μιας σειράς μεταρρυθμίσεων (Τανζιμάτ) της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας οδηγεί τις κατά τόπους διοικήσεις στην επέκταση των πόλεων και στη στρατιωτική τους οχύρωση. Στη δυτική Θεσσαλονίκη δημιουργούνται νέες εγκαταστάσεις με δύο στρατώνες για τη στέγαση του οθωμανικού πυροβολικού και ιππικού, ανεγείρονται τρία κτίρια στάβλων, ένα κτίριο διοίκησης και ένα τέμενος. Το 1912 το στρατόπεδο περνάει στο ελληνικό κράτος, εκεί στρατοπεδεύει ο συμμαχικός γαλλικός στρατός και στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής γίνεται τόπος φυλάκισης και εκτελέσεων.
Μέσα στα χρόνια, το κτιριακό απόθεμα του χώρου αυξήθηκε αλλά στη νεότερη εποχή ο στρατός περιόρισε τις δραστηριότητές του στην αχανή έκταση των 332 στρεμμάτων και από το 1997 ξεκινούν τα σχέδια για την αξιοποίησή του με τον περίφημο διαγωνισμό για το «Δυτικό τόξο» της Θεσσαλονίκης. Από τότε έπρεπε να περάσουν δύο δύσκολες δεκαετίες διαβουλεύσεων και διεκδικήσεων, ώστε οι εμπλεκόμενοι να συμφωνήσουν και το στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» να παραχωρηθεί στον οικείο δήμο για 99 έτη με τροπολογία που πέρασε από τη Βουλή τον περασμένο Σεπτέμβριο και με αντάλλαγμα την παραχώρηση 83 κατοικιών στο Ταμείο Εθνικής Αμυνας για τη στέγαση αξιωματικών και στρατιωτικών. Από το σύνολο του χώρου, 8 στρέμματα παραχωρήθηκαν στην Ιερά Μητρόπολη Νεαπόλεως-Σταυρουπόλεως.
Μετά τον επανασχεδιασμό του θαλάσσιου μετώπου της Θεσσαλονίκης, η μετατροπή του πρώην στρατοπέδου σε ένα βιώσιμο μητροπολιτικό πάρκο είναι το επόμενο μεγάλο έργο αναβάθμισης του δημόσιου χώρου της Θεσσαλονίκης και αρχίζει με τις καλύτερες προϋποθέσεις. Η φυσιογνωμία του Πάρκου Παύλου Μελά είναι υπερτοπική και ας ελπίσουμε ότι τέτοια θα είναι και η πορεία του μέχρι την ολοκλήρωσή του.