BRUNHILDE POMSEL – THORE D. HANSEN
Δεν θέλαμε να ξέρουμε. Η γραμματέας του Γκέμπελς αποκαλύπτει
μτφρ.: Λένια Μαζαράκη
εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 261
Ηταν κλεισμένη στο κουκούλι όταν ο κόσμος φλεγόταν. Πιστή πάντα στις διαταγές. Δεν ήταν η μόνη. Ηταν και πάρα πολλοί συμπατριώτες της. Μαγεμένοι από τη συμμορία των ναζιστών. Ετοιμοι να πέσουν στη φωτιά. Παραζαλισμένοι από τη μισαλλοδοξία του αρχιτέκτονα της γερμανικής προπαγάνδας στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, του δόκτορος Γιόζεφ Γκέμπελς, που στις 18 Φεβρουαρίου 1943 έκανε έκκληση για «ολοκληρωτικό πόλεμο».
Από το 1942 έως την κατάληψη του Βερολίνου το 1945, η Μπρουνχίλντε Πόμζελ, η οποία πριν εργαστεί στη Ραδιοφωνία του Ράιχ είχε φροντίσει να γίνει μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος, συγκαταλεγόταν στην ομάδα των επίλεκτων στενογράφων-γραμματέων του παντοδύναμου υπουργού Προπαγάνδας. Δεν διέφυγε, παρότι της δόθηκε η ευκαιρία. Εμεινε έως το τέλος, όταν μαζί με άλλους συναδέλφους της εγκλωβίστηκε σε ένα καταφύγιο, δίπλα στο μπούνκερ του Χίτλερ. Μάλιστα, η τύχη την οδήγησε να ράψει τη σημαία της συνθηκολόγησης, με την οποία ο Χανς Φρίτσε, εκ των κορυφαίων βοηθών του Γκέμπελς, κατευθύνθηκε στην πλευρά των Συμμάχων και υπέγραψε την άνευ όρων συνθηκολόγηση του Βερολίνου. Εν συνεχεία, έως το 1950 φυλακίστηκε στο πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης Μπούχενβαλντ, που ήταν υπό τον έλεγχο των Σοβιετικών. Αποφυλακίστηκε και αμέσως βρήκε δουλειά ως γραμματέας σε ραδιοφωνικό σταθμό.
Η αρχή
Η Πόμζελ ήταν φτιαγμένη από ανθεκτικά υλικά. Γεννήθηκε το 1911. Εφθασε έως το 2017. Ηθελε να φθάσει μακριά. Ηταν δυνατή, υγιής, ευπροσάρμοστη, ταλαντούχα. Ελαβε αυστηρή ανατροφή από μια μεσοαστική οικογένεια σε μια καλή συνοικία στο Βερολίνο, στο Ζουντ Εντε. Ο πατέρας της ήταν πολύ κλειστός. Δούλευε ως διακοσμητής. Δεν μιλούσαν πότε για πολιτική στο σπίτι.
Μεγάλωσε και άρχισε να ψάχνει για δουλειά. Ηξερε και στενογραφία. Το 1932, ο εραστής της εκείνη την εποχή τη σύστησε στον Βουλφ Μπλέι, από τα πρώτα μέλη του Ναζιστικού Κόμματος. Ηταν η αρχή της επαγγελματικής της διαδρομής. Ανέφελης σχετικά, παρά τις ταραχές. Τις αντιθέσεις. Εθνικοσοσιαλιστές. Κομμουνιστές. Τον Χίτλερ και την κουστωδία του. Τον πόλεμο και τον όλεθρο. Το Ολοκαύτωμα.
Η Πόμζελ έκανε τη δουλειά για την οποία αμειβόταν ικανοποιητικά. Δεν ήξερε. Δεν ήθελε να ξέρει. Οι Εβραίοι φίλοι της εξαφανίζονταν, και αυτή στον κόσμο της. Ηταν στο κέντρο των αποφάσεων και κώφευε. Αρνιόταν να ανοίξει τους φακέλους που περνούσαν μπροστά από τα μάτια της, όπου καταγράφονταν τα εγκλήματα.
Ενιωσε, άραγε, ενοχή για όλα αυτά; Ας δούμε τι λέει: «Το αιώνιο ερώτημα περί ενοχής το απάντησα μέσα μου πολύ νωρίς. Οχι, δεν νιώθω καμία ενοχή. Καμία απολύτως. Για ποιο λόγο; Οχι, σε καμία περίπτωση δεν θα με θεωρούσα ένοχη. Εκτός αν κατηγορήσει κανείς όλο τον γερμανικό λαό ότι σε τελική ανάλυση συνέβαλε στο να ανεβεί στην εξουσία αυτή η κυβέρνηση. Εννοώ όλους μας».
«Ηταν εντολή»
Θα μπορούσε να αποφύγει τη μετάθεσή της στο υπουργείο Προπαγάνδας; «Οχι. Δεν ήταν ποτέ προσωπική μου επιθυμία να πάω. Ηταν εντολή, ήταν υποχρεωτικό από την υπηρεσία, και κανείς δεν φαντάζεται τι σήμαινε αυτό τότε. Κλήθηκα να πάω εκεί. Δεν είχα κάνει αίτηση. Επρόκειτο για μετάθεση, και έπρεπε να υπακούσω. Αν είχα πει δεν θέλω, θα μου είχαν απαντήσει: “Τι πάει να πει δεν θέλετε; Δεν γίνεται αυτό”».
Από ένα σημείο και μετά, η Μπρουνχίλντε δεν ήθελε να φύγει από το μέρος όπου δούλευε, διότι άρχισε να κολακεύεται που αποτελούσε μέρος της γερμανικής ελίτ. Δεν είναι λίγο να σου δίνει το ταγέρ της η κυρία Γκέμπελς για να ζεσταθείς, γιατί το δικό σου έχει γίνει μούσκεμα.
Πάνω από εβδομήντα χρόνια σιωπούσε η Μπρουνχίλντε Πόμζελ. Στο ντοκιμαντέρ «Η ζωή μιας Γερμανίδας», των κινηματογραφιστών Κρίστιαν Κρένες, Ολαφ Μίλερ, Ρόλαντ Σροτχόφερ, Φλόριαν Βαϊγκενζάμερ, στάθηκε απέναντι από την κάμερα. Μίλησε. Το 2013, οι αναμνήσεις της καταγράφηκαν σε βιβλίο, το οποίο μεταφράστηκε στα ελληνικά με τέχνη και γνώση από τη Λένια Μαζαράκη. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στον επίλογο του Τόρε Ντ. Χάνσεν, δημοσιογράφο και συν-συγγραφέα του βιβλίου, ο οποίος επιχειρεί να συνδέσει την περίπτωση Πόμζελ με το έλλειμμα δικαιοσύνης, αλληλεγγύης, δημοκρατίας που τόσο έντονα εμφανίζεται στις μέρες μας. Το αποτολμά για να καταλάβουμε. Πριν να είναι αργά. Πριν βρεθεί κάποιος να ξαναπεί «δεν ήξερα».