Λίγο επειδή τα γουέστερν «δεν είναι για όλους», λίγο επειδή στο καστ του «Godless» δεν υπάρχει κάποιος μεγάλος σταρ, λίγο επειδή κυκλοφόρησε προς το τέλος της χρονιάς ανάμεσα σε επετειακά αφιερώματα, η μίνι σειρά του Netflix πέρασε λίγο στα ψιλά γράμματα – πολύ κακώς, καθώς πρόκειται για μία από τις κορυφαίες τηλεοπτικές στιγμές του 2017. Το πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο του είναι ότι, σε αντίθεση με τα συνήθως «ανδροκρατούμενα» γουέστερν, οι περισσότεροι χαρακτήρες του «Godless» είναι γυναικείοι: εξαιτίας ενός δυστυχήματος στο ορυχείο όπου εργάζονταν σχεδόν όλοι οι άνδρες της πόλης-έδρας της πλοκής, ο πληθυσμός της περιορίστηκε σχεδόν αποκλειστικά σε χήρες και μικρά παιδιά. Οι γυναίκες της σειράς εμφανίζονται σε έναν διαφορετικό ρόλο από αυτόν που τις έχουμε συνηθίσει στις λιγοστές πρωταγωνιστικές τους εμφανίσεις στις ιστορίες της Άγριας Δύσης (π.χ. Καλάμιτι Τζέιν). Εδώ καλούνται να λειτουργήσουν μια ολόκληρη (αν και μικρή) πόλη. Το κάδρο των ηρώων συμπληρώνεται από μια σειρά πολύ ιδιαίτερων ανδρικών χαρακτήρων: ένας παρανοϊκός μονόχειρας λήσταρχος, ένας διαβόητος πιστολάς σε υπαρξιακή κρίση κι ένας σερίφης που σταδιακά χάνει την όρασή του. Όλοι οι παραπάνω οδηγούνται νομοτελειακά προς μια αλλόκοτη σύγκρουση. Ένα πολύ καλό γουέστερν, εντυπωσιακά κινηματογραφημένο, ευρηματικό, πρωτότυπο, που μας προσφέρει άλλη μία θαυμάσια εικόνα για την αμερικανική ενδοχώρα, όταν (όχι πολύ παλιά, στα μέσα περίπου του 19ου αιώνα) η επιβίωση ήταν ένα γεγονός μάλλον τυχαίο.
Μαθήματα ιστορίας
Το είδος του γουέστερν έχει παραδοσιακά απασχολήσει την τηλεόραση – στη σύγχρονη εποχή ξεχωρίζει το «Deadwood» (2004-2006) του ΗΒΟ, μία από τις 4-5 κορυφαίες σειρές του αιώνα μας που παρά το άδοξο φινάλε της (διακόπηκε αιφνιδιαστικά στο τέλος της τρίτης σεζόν) πρόλαβε να παρουσιάσει μια σπουδαία περιπέτεια και συγχρόνως μια έξοχη αλληγορία για τις σαθρές βάσεις πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε η αμερικανική κοινωνία. Θεατρικοί διάλογοι και αξέχαστοι χαρακτήρες, πολλοί εκ των οποίων βασίζονται σε αληθινούς φολκ ήρωες της εποχής. Πολύ ενδιαφέρον είναι και το «Hell on Wheels» (2011-2016) του AMC, ένα έπος γύρω από την εξάπλωση του αμερικανικού σιδηροδρόμου, βασικό μέρος της μυθολογίας της γέννησης των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το Deadwood του HBO.
Μια νέα διάσταση
Στο σινεμά πολλοί σημαντικοί σύγχρονοι σκηνοθέτες έχουν ασχοληθεί με το είδος, από τους αδελφούς Κοέν («Αληθινό θράσος», φωτογραφία δίπλα) μέχρι τον Ταραντίνο («Django: ο τιμωρός» και «Μισητοί οκτώ»). Τυπικά θα μπορούσε να θεωρηθεί γουέστερν και το αριστουργηματικό «Θα χυθεί αίμα» του Πολ Τόμας Άντερσον ή ακόμα και η μοναχική οδύσσεια του Λεονάρντο ντι Κάπριο στην «Επιστροφή» του Αλεχάντρο Ιναρίτου. Στα καλύτερα σύγχρονα γουέστερν συγκαταλέγεται ασφαλώς το κάπως φιλοσοφικό «Η δολοφονία του Τζέσε Τζέιμς από τον δειλό Ρόμπερτ Φορντ» του Άντριου Ντόμινικ, αλλά και το συγκινητικό «Μέχρι το τέλος» του Τόμι Λι Τζόουνς. Πολλές και πολύ καλές ταινίες, που δίνουν στο είδος μια νέα διάσταση, με την Άγρια Δύση να γίνεται στα χέρια των νεότερων σκηνοθετών ένα πεδίο καλλιτεχνικής έκφρασης, πειραματισμού και στοχασμού.
Βία και παράνοια
Στη λογοτεχνία ξεχωρίζει ο «Ματωμένος μεσημβρινός» (εκδ. Καστανιώτη), το κορυφαίο έργο του Κόρμακ Μακ Κάρθι και εμβληματικό του είδους. Πρόκειται για έναν εφιάλτη. Τρόμος, βία και παράνοια. Αυτός είναι ο κόσμος ενός αγοριού που ζει τη μία περιπέτεια μετά την άλλη στις αχανείς εκτάσεις του αμερικανικού Νότου το 1850, σε μια πραγματικότητα όπου όλοι είναι –με έναν κυνικό τρόπο– αναλώσιμοι. Την ίδια στιγμή εξελίσσεται και η ιστορία του Φίλιπ Μάγερ «Ο γιος» (εκδ. Καστανιώτη), ένα από τα πιο άρτια μεγάλα αμερικανικά μυθιστορήματα των τελευταίων ετών – κάπως αδύναμη η μεταφορά του στην τηλεόραση («The Son») την περασμένη άνοιξη. Εναλλακτικές προτάσεις: η απολαυστική «ταραντινική» μαύρη κωμωδία «Οι αδελφοί αδελφές» (εκδ. Ψυχογιός) του νεαρού Καναδού Πάτρικ Ντεγουίτ, αλλά και το «Τζερόνιμο: η αυτοβιογραφία» (εκδ. Άγρα), με τα λόγια του περίφημου αρχηγού των Απάτσι (όπως καταγράφηκαν μετά την παράδοσή του το 1886) να φωτίζουν εκείνη την εποχή που χάθηκε η κουλτούρα του λαού του και την εποχή που η κυριαρχία των λευκών επιτεύχθηκε με κάθε κόστος. Την εποχή των γουέστερν. ■