Προσχέδιο Ιστορίας

2' 58" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Π​​ρος το τέλος της ταινίας «The Post» του Στίβεν Σπίλμπεργκ, υπάρχει η φράση: «Οι ειδήσεις είναι προσχέδιο Ιστορίας». Κι αν δεν είναι έτσι ακριβώς διατυπωμένη, αυτό είναι το νόημά της. Κάνω μια αυθαίρετη διαπίστωση βασισμένη σε πολύ μικρό στατιστικό δείγμα: όσοι δημοσιογράφοι είδαν την ταινία συγκινήθηκαν βαθύτατα. Το θέμα αυτού του «πολιτικοδημοσιογραφικού θρίλερ», όπως χαρακτηρίζεται, είναι ένα πραγματικό γεγονός: το 1971 η εκδότρια της Washington Post, Κάθριν Γκράχαμ, βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα αν θα δημοσιεύσει απόρρητα έγγραφα του Πενταγώνου για τον πόλεμο του Βιετνάμ, διακινδυνεύοντας το μέλλον της εφημερίδας της, κι ενώ πιέζεται αφόρητα από μετόχους και μέλη του Δ.Σ. της εταιρείας να μην το κάνει.

Ο ευφυής Σπίλμπεργκ, παράλληλα με το αποθεωτικό για την ελευθεροτυπία ντοκουμέντο εκείνης της εποχής (ευθεία βολή στη διακυβέρνηση Τραμπ και στη σχέση του με τον Τύπο), καταγράφει με εντυπωσιακή ακρίβεια και τον τρόπο παραγωγής των εφημερίδων. Πώς έφτανε το κείμενο από τη γραφομηχανή στο τυπογραφείο, πώς «χτυπιόταν» στις λινοτυπικές μηχανές, πώς δενόταν, πώς στηνόταν κάθε σελίδα στο «μάρμαρο», πώς επέστρεφε στους αρμόδιους για τελικές διορθώσεις κ.ο.κ. Μια τελετουργία με κινήσεις απόλυτα συντονισμένες που κατέληγαν στην έκδοση του φύλλου.

Σε αυτήν την ταινία (ανάμεσα στις πολλές που έχουν γυριστεί με σχετικά θέματα), η διαδικασία έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Επεμβαίνει στη σύνταξη της είδησης, στην πορεία της από τον δημοσιογράφο στον αναγνώστη. Ανάμεσα στο «όλα τότε ήταν αλλιώς» και «τα ίδια συμβαίνουν και σήμερα», παρακολούθησα το «The Post». Οι προσωπικές σχέσεις εκδοτών και διευθυντών με την πολιτική εξουσία, τα όρια και οι όροι αυτών των σχέσεων, οι αμοιβαίες εξυπηρετήσεις, τα ψέματα των προέδρων (που στο Βιετνάμ είχαν τίμημα χιλιάδες ανθρώπινες ζωές), οι ανελέητες πιέσεις και οι εξίσου ανελέητες αλήθειες, όπως και τα αδίστακτα ψέματα, είναι καταστάσεις διαχρονικές και δεν περιορίζονται μόνο σε μία ήπειρο.

Δεν είναι τυχαίο ότι το «The Post» γυρίστηκε με την ένταση του «επείγοντος» από τον Σπίλμπεργκ, βάζοντας στην άκρη άλλα άμεσα σχέδιά του. Η απαξίωση του Τύπου, τα πολυθρύλητα fake news, ο καταλυτικός ρόλος του Διαδικτύου και των social media, ό,τι χωράει και συνοψίζεται στην έκφραση «κρίση του Τύπου», δοκιμάζουν καθημερινά τις αντοχές εφημερίδων και αναγνωστών. Οι συζητήσεις ανακυκλώνουν, λίγο-πολύ, τα ίδια επιχειρήματα, οι σκέψεις που προηγούνται ή ακολουθούν αλλά δεν διατυπώνονται είναι, ίσως, ακόμη πιο ανεπαρκείς και συγκεχυμένες. Η κυκλοφοριακή αρρυθμία των εφημερίδων έχει πολλές αιτίες, αλλά τίποτα δεν έχει την καθοριστική δύναμη της αλλαγής εποχής. Ζούμε «αλλού» και αλλιώς, αργήσαμε να το κατανοήσουμε, δυσκολευόμαστε να το αποδεχτούμε. Διευρυμένα ανθρώπινο όσο και ναρκισσιστικό. Στη φύση του επαγγέλματος, που λένε.

Η φράση όμως για την «είδηση ως προσχέδιο Ιστορίας», μαζί με ακόμη μία (από την ταινία κι αυτή), ότι «το δικαίωμα για δημοσίευση μόνο με δημοσίευση προστατεύεται», γεννούν ένα επιπλέον ερώτημα: η ανάρτηση είναι ισοδύναμη με τη δημοσίευση; Ποια από τις δύο εκδοχές επιδρά περισσότερο σε βάθος και σε διάρκεια χρόνου; Η μνήμη είναι σύμμαχος της πρώτης ή της δεύτερης; Τι εν-τυπώνεται πιο δραστικά, που σημαίνει και τι επεξεργαζόμαστε με μεγαλύτερη προσοχή, τι μας ακολουθεί και μας συνέχει; Τι, δηλαδή, συνθέτει ταυτότητα, κοινότητα (αισθητική και αισθημάτων, δεν είναι αμελητέο), πώς διαμορφωνόμαστε, τι καλλιεργεί κριτήριο, τι μοιραζόμαστε ως εμπειρία; Μπορεί με τις ερωτήσεις να εκμαιεύεται ψήφος υπέρ της «δημοσίευσης», είναι δύσκολο εξάλλου να πάρει ένας δημοσιογράφος του έντυπου την απόσταση που χρειάζεται για να δει τη «μεγάλη εικόνα». Αλλη βολική καραμέλα κι αυτή… Ποια είναι η «μεγάλη εικόνα»; Κι αν ζούμε σε έναν κόσμο θρυμματισμένο σε δεκάδες εικόνες και παράλληλες πραγματικότητες, που ενδεχομένως δεν θα συναντηθούν ποτέ;

Το «The Post» συνέπεσε με ένα ιστορικό timing. Οι αλλαγές που συντελούνται είναι δομικές και υπαρξιακές. Και οι όποιες προβλέψεις έχουν τη μοίρα της ανάμνησης: είτε εξωραΐζουν είτε καταδικάζουν, ανήκουν οριστικά στο παρελθόν.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή