Σε μία απρόβλεπτη συνάντηση με παιδιά της Γ΄ Λυκείου, σκέφτηκα ξαφνικά ότι έχουν όλα γεννηθεί τον 21ο αιώνα και ότι όλα ανεξαιρέτως είχαν τη ζωή τους, τις απόψεις τους και τις προσδοκίες τους. Οταν ήμουν στη δική τους ηλικία ήταν τα πρώτα χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση και δεν είχε καν υπογραφεί η συμφωνία ένωσης της Ελλάδας με την τότε ΕΟΚ στο Ζάππειο. Η σκέψη όπως ήρθε, έτσι και έφυγε, γιατί η συζήτηση με τα παιδιά σε κρατάει πάντα στο «τώρα». Παρ’ όλα αυτά συγκράτησα αυτή τη σκέψη, την επανέφερα αργότερα και της επέτρεψα να με οδηγήσει σε αντιπαραθέσεις και συσχετισμούς.
Περισσότερο με απασχολούσαν δύο πράγματα. Πρώτον, η νέα γενιά των Ελλήνων, στη μεγάλη πλειονότητα, είναι περισσότερο μορφωμένη στο σύνολό της από τη δική μου και δείχνει να είναι πιο ευέλικτη και πιο εξοικειωμένη με τον διεθνή περίγυρο. Δεύτερον, η ίδια αυτή γενιά που ενηλικιώνεται σήμερα-αύριο, είναι ταυτόχρονα περισσότερο δέσμια των γονέων της, περισσότερο απογοητευμένη, περισσότερο αμήχανη και σαφώς λιγότερο ενθουσιώδης. Σκεφτόμουν ότι παρά το γεγονός ότι η ιδέα της ψωροκώσταινας καταδυναστεύει τους Ελληνες από ιδρύσεως ελληνικού κράτους, σήμερα τα παιδιά που μεγαλώνουν ώστε να παραλάβουν αύριο-μεθαύριο τα κλειδιά της χώρας ενηλικιώνονται με την πάγια και βαθιά πλέον ριζωμένη αντίληψη ότι η πατρίδα τους είναι μία επί της ουσίας αποτυχημένη χώρα, που δεν μπορεί να προσφέρει το κυριότερο: ανοικτό ορίζοντα.
Αυτή η μειονεξία που περνάει πλέον στις νέες γενιές είναι ίσως η χειρότερη κληρονομιά που αφήνει αυτή η χώρα. Η μειονεξία της πατρίδας περνάει ως κάτι το «φυσικό», οικείο και καθημερινό, η εντύπωση, δηλαδή, ότι η ενηλικίωση συμβαίνει σε μια χώρα που δεν ενισχύει την καινοτομία και που δεν ενδιαφέρεται για τα ταλέντα αλλά ούτε και μπορεί να παράσχει μια καλή μέση εκπαίδευση σε όλους, διαποτίζει πλέον την «κοινή» αντίληψη. Είναι μια διαμορφωμένη κοινή γνώμη. Σκεφτόμουν από την άλλη τη φυσική αισιοδοξία των πολύ νέων, αυτών των μεγάλων εφήβων, την αστείρευτη ενεργητικότητά τους, την πεποίθηση πως η ζωή είναι πολύ μεγάλη, ότι το μέλλον είναι «εκεί κάπου», ότι τα πράγματα θα αλλάξουν και ότι πρέπει να αλλάξουν.
Αν –υποτίθεται– η συνάντηση με τα παιδιά θα έδινε κάτι ενδιαφέρον από την πλευρά των ενηλίκων, συνέβη το αντίθετο. Ενιωσα ότι παρατηρούμε απαθείς τη μαζική απογοήτευση της νέας γενιάς, που αν και αυτή έχει επίσης πολλές ομάδες και κατηγορίες όπως και διαφορετικές ταχύτητες, παραμένει μια αμήχανη γενιά. Βρίσκεται ήδη με το ένα πόδι στον αυριανό κόσμο των ενηλίκων και δεν ξέρει αν υπάρχει χώρος γι’ αυτήν, αν είναι ευπρόσδεκτη, αν τέλος πάντων υπάρχει κάποια δυνατότητα αυτή η χώρα να υποδεχθεί το αύριο και να δοκιμάσει και να δώσει τις ευκαιρίες που η νέα γενιά δικαιούται. Είναι το μείζον πρόβλημα.