Παραμονές της θερινής περιόδου, η οποία συνήθως συνοδεύεται από μεγάλη αύξηση των μεταναστευτικών ροών στα ελληνικά νησιά, η ελληνική κυβέρνηση ακολουθώντας παρελκυστική πολιτική έχει φέρει για ακόμα μία φορά σε αδιέξοδο την κατάσταση στο μεταναστευτικό-προσφυγικό. Η Ευρωπαϊκή Ενωση από την πλευρά της πιέζει την ελληνική κυβέρνηση να εφαρμόσει πλήρως την κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας (Μάρτιος 2016), ενεργοποιώντας ένα σύστημα μόνιμων και σταθερών επιστροφών προς την Τουρκία. Χαρακτηριστικά είναι τα δημοσιεύματα ξένων ΜΜΕ που αναφέρονται στη Μόρια ως «κόλαση» λόγω του υπερπληθυσμού και των κακών συνθηκών. Μετανάστες που μίλησαν στους δημοσιογράφους αναρωτιούνται τι κάνουν αποκλεισμένοι στα ελληνικά νησιά και πόσο καιρό ακόμα θα χρειαστεί να περιμένουν.
Από το βήμα της Βουλής, ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρης Βίτσας τόνισε την Παρασκευή ότι έως το τέλος Απριλίου θα έχει αλλάξει ο νόμος για το άσυλο με στόχο να επισπευσθούν οι διαδικασίες και να βελτιωθούν οι συνθήκες στα νησιά. Οι συγκεκριμένες αλλαγές στη νομοθεσία, πάντως, είναι έτοιμες εδώ και μήνες.
Από τον Οκτώβριο του προηγούμενου χρόνου αρκετές φορές «έφθασαν» στη Βουλή με τη μορφή τροπολογίας αλλά την τελευταία στιγμή αποσύρονταν με άνωθεν εντολή προκειμένου να μην υπάρξουν αντιδράσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ από την ομάδα εκείνων των βουλευτών που αντιδρούν στην κοινή δήλωση και βέβαια είναι σθεναρά αντίθετοι στις επιστροφές.
Αμεση επίλυση
Πηγές, πάντως, του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, μιλώντας στην «Κ», παρουσίαζαν τον νυν υπουργό κ. Βίτσα αποφασισμένο να επιλύσει άμεσα το θέμα των καθυστερήσεων στην εξέταση των αιτημάτων ασύλου. Ο ίδιος ο υπουργός, επίσης, την προηγούμενη Τετάρτη ανακοίνωσε την πρόθεσή του να αυξήσει τον αριθμό των επιτροπών προσφυγών από 12 που είναι σήμερα σε 20 ώστε να επιταχυνθούν οι διαδικασίες εξέτασης των αιτημάτων ασύλου και σε δεύτερο βαθμό. Οπως ο ίδιος συμπλήρωσε, η κάθε δευτεροβάθμια επιτροπή θα εξετάζει τα αιτήματα ασύλου από συγκεκριμένο νησί, έτσι ώστε να διευκολυνθεί η διαδικασία.
Στη Μόρια παραμένουν 5.689 άτομα, όταν χωρούν 3.000. «Δεν υπάρχει χώρος πουθενά», λέει ο διοικητής της Μόριας Γιάννης Μπαλμπακάκης.
Την ίδια στιγμή ο τρόπος με τον οποίο πραγματοποιούνται οι προσλήψεις για την Υπηρεσία Ασύλου μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων αλλά και η αδυναμία προγραμματισμού εκ μέρους της κυβέρνησης, επιμηκύνουν τον χρόνο εξέτασης των αιτημάτων και άρα της αναμονής για τους αιτούντες. Στο τέλος Δεκεμβρίου 2017, μειώθηκαν οι εργαζόμενοι στην Υπηρεσία Ασύλου, καθώς απολύθηκαν 100 υπάλληλοι των οποίων έληξαν οι συμβάσεις. Οπως επισημαίνει ο σύλλογος συμβασιούχων εργαζομένων ασύλου, χρειάστηκαν τρεις μήνες προκειμένου να γίνουν νέες προσλήψεις. «Στις νέες αιτήσεις για προσλήψεις συμβασιούχων δεν ελήφθη υπ’ όψιν η προηγούμενη εμπειρία, αλλά ο χρόνος ανεργίας, με αποτέλεσμα να προσληφθούν άνθρωποι οι οποίοι πρέπει να εκπαιδευθούν από την αρχή», τονίζουν.
Οι επιστροφές
Από τον Μάρτιο του 2016 οπότε και ισχύει η κοινή δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας –με βάση την οποία μπορούν να επιστραφούν στην Τουρκία όσοι κρίνεται ότι είναι ασφαλείς σε αυτή τη χώρα– έχουν επιστραφεί 1.583 αλλοδαποί διαφόρων εθνικοτήτων (από τους οποίους 269 από τη Συρία). Στο ίδιο χρονικό διάστημα έως και τον Ιανουάριο του 2018 έφθασαν στα ελληνικά νησιά 66.476 πρόσφυγες και μετανάστες. Αντίστοιχα, από τον Μάρτιο του 2016 έως και τον Ιανουάριο 2018 μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα πάνω από 27.000 άνθρωποι, οι οποίοι κρίθηκαν ευάλωτοι (και άρα σύμφωνα με τη νομοθεσία εξαιρούνται της κοινής δήλωσης, γίνεται άρση του γεωγραφικού περιορισμού στα νησιά) και μεταφέρθηκαν στην ενδοχώρα. Μεγάλες μετακινήσεις από τα νησιά προς την ενδοχώρα σημειώθηκαν τους τελευταίους μήνες του 2017 υπό την πίεση της αύξησης των ροών που έφεραν υπερπληθυσμό στα νησιά όπου οι συνθήκες διαβίωσης είναι άθλιες. Πολύ περισσότερο, αν λάβουμε υπόψη ότι το 40% όσων παραμένουν στα νησιά είναι παιδιά. Ενδεικτικά στη Λέσβο, στις 29 Μαρτίου, έφθασαν 324 άτομα από τα οποία τα 100 ήταν παιδιά.
Ο μεγάλος αριθμός των μετακινήσεων στην ενδοχώρα από τα νησιά, εκτιμούν Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, οδήγησε στην αύξηση των ροών στα ελληνικά νησιά, καθώς οι διακινητές εντόπισαν «ένα μονοπάτι που οδηγεί στην Ευρώπη, μέσω των ελληνικών νησιών».
Με αυτές τις εκτιμήσεις συμφωνούν και στελέχη του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Οπως ανέφεραν χαρακτηριστικά στην «Κ», «όταν πραγματοποιήσαμε επιστροφές στην Τουρκία πολιτών από χώρες της Αφρικής, σταμάτησαν και οι αφίξεις από τις συγκεκριμένες χώρες. Κατάλαβαν ότι δεν μπορούν μέσω της Ελλάδας να περάσουν στην Ευρώπη. Ομως, από τον Αύγουστο του 2017 αυξήθηκαν και πάλι οι αφίξεις ανθρώπων που έχουν προσφυγικό προφίλ. Οπως φάνηκε στην πράξη, αν είσαι Σύρος, Ιρακινός ή Αφγανός και έχεις υπομονή να περιμένεις στο νησί, κάποια στιγμή θα μεταφερθείς στην ενδοχώρα».
Αύξηση ροών
Ο υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Δημήτρης Βίτσας, τόνισε ότι το πρώτο τρίμηνο του 2018 οι μεταναστευτικές ροές στα νησιά σημείωσαν αύξηση της τάξεως του 33% σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2017. Συγκεκριμένα, έφθασαν 4.286 άτομα, από τα οποία οι 2.213 στη Λέσβο, οι 1.160 στη Σάμο, οι 465 στην Κω, οι 286 στη Χίο και οι 109 στη Λέρο.
Τις τελευταίες δύο εβδομάδες στα ελληνικά νησιά που βρίσκονται τα hotspots και κυρίως στη Λέσβο (σ.σ. από όπου πραγματοποιήθηκαν και οι περισσότερες μετακινήσεις λόγω του υπερπληθυσμού) έφθασαν 938 άτομα. Ετσι, συνολικά στη Λέσβο παρέμεναν 7.832 άτομα, από τα οποία οι 5.689 στη Μόρια όπου χωρούν 3.000 άτομα.
Οπως τονίζει ο διοικητής της Μόριας, Γιάννης Μπαλμπακάκης, οι συνθήκες είναι εξαιρετικά δύσκολες για τους πρόσφυγες και μετανάστες αλλά και το προσωπικό. «Δεν υπάρχει χώρος πουθενά. Δεν μπορούμε ούτε σκηνές να στήσουμε για να βάλουμε όσους καινούργιους έρχονται. Το προσωπικό προσπαθεί αλλά δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις».