«Αν ο Μπέπε Γκρίλο θέλει να κάνει πολιτική, ας κατέβει στις εκλογές να δούμε πόσες ψήφους θα μαζέψει». Μία δεκαετία μετά την υπεροπτική παραίνεση στελέχους του ιταλικού Δημοκρατικού Κόμματος προς τον κωμικό που ενοχλούσε με τα καυστικά του σχόλια, το Κίνημα που ίδρυσε ο Γκρίλο βρίσκεται ένα βήμα πριν από την εξουσία. Το συμβόλαιο συγκυβέρνησης που συνήψε την Παρασκευή ο επικεφαλής του Κινήματος 5 Αστέρων, Λουίτζι ντι Μάιο, με τον επικεφαλής της Λέγκας του Βορρά, Ματέο Σαλβίνι, αναμένεται να παρουσιαστεί αύριο στον πρόεδρο της Δημοκρατίας Σέρτζιο Ματαρέλα, σε μια συνάντηση από την οποία κατά πάσα πιθανότητα θα προκύψει και το όνομα του πρωθυπουργού.
Σε μια ιστορικής σημασίας αναδιάταξη του πολιτικού σκηνικού, οι δύο δυνάμεις που επέκριναν με σφοδρότητα το ιταλικό και το ευρωπαϊκό πολιτικό κατεστημένο, αντλώντας ψήφους η πρώτη κυρίως από τα αριστερά και η δεύτερη κυρίως από τα δεξιά, βρίσκονται για πρώτη φορά επιφορτισμένες με καθήκοντα διακυβέρνησης. Το πολιτικό προσωπικό των 5 Αστέρων δεν είχε έως τώρα καμία κυβερνητική εμπειρία, ενώ η Λέγκα είχε συμμετάσχει παλαιότερα σε κεντροδεξιές κυβερνήσεις, αλλά από πολύ μειονεκτικότερη θέση και με άλλη ηγεσία. Τώρα η σφραγίδα του Ματέο Σαλβίνι στο πρόγραμμα είναι πολύ εντονότερη από το πολιτικό βάρος του 17% που συγκέντρωσε στις εκλογές της 4ης Μαρτίου.
Αναταράξεις
Ο σχηματισμός αυτός οδηγεί αναπόφευκτα σε αναταράξεις στις σχέσεις της Ιταλίας με τις Βρυξέλλες, για την ώρα μόνο φραστικού τύπου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό που συνέβη την περασμένη Δευτέρα, όταν, σε διάστημα λίγων ωρών, τρεις Ευρωπαίοι επίτροποι απηύθυναν έντονες προειδοποιήσεις προς τους Ιταλούς διαπραγματευτές να σεβαστούν τις ευρωπαϊκές συνθήκες στα ζητήματα της οικονομικής διακυβέρνησης και του μεταναστευτικού. Η ξαφνική οργή εξηγήθηκε όταν διέρρευσε το προσχέδιο της συμφωνίας, στο οποίο οι δύο εταίροι ζητούσαν να εξεταστεί το ενδεχόμενο αποχώρησης χώρας από την Ευρωζώνη και το ενδεχόμενο να παγώσει η εξυπηρέτηση του τμήματος του ιταλικού χρέους που έχει στην κατοχή της η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Πολύ σύντομα, οι αξιώσεις αυτές αφαιρέθηκαν από το σύμφωνο, ενώ στην τελική μορφή του, το κεφάλαιο για την Ευρώπη είναι πολύ πιο ήπιο, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η πορεία που χαράσσουν τα δύο κόμματα είναι συμβατή με τις επιταγές των Βρυξελλών.
Στις 4 Μαρτίου, οι Ιταλοί ψήφισαν ότι «δεν πάει άλλο» και αυτό αντανακλάται στο κυβερνητικό πρόγραμμα, που προσφέρει σαρωτική μείωση της φορολογίας, κατάργηση των προγραμματισμένων αυξήσεων του ΦΠΑ, κατάργηση της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης με την οποία είχε ανεβεί η ηλικία συνταξιοδότησης, επίδομα ανεργίας και σύνταξη απορίας ύψους 780 ευρώ τον μήνα, μέτρα στήριξης των νέων οικογενειών κτλ. Το συμβόλαιο διακυβέρνησης περιγράφει επίσης, χωρίς να το ονομάζει, ένα παράλληλο σύστημα πληρωμών (minibot) για την ενίσχυση της ρευστότητας, ενώ δεσμεύει την εκκολαπτόμενη ιταλική κυβέρνηση να ζητήσει από τις Βρυξέλλες αναθεώρηση των κανόνων για τα ελλείμματα.
Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του ινστιτούτου CPI, ο «λογαριασμός» αυτών των δεσμεύσεων ανέρχεται σε 108 έως 125 δισ. ευρώ, την ώρα που οι Βρυξέλλες έχουν ακριβώς αντίθετες απαιτήσεις από την Ιταλία, ζητώντας μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα για τις επόμενες δεκαετίες.
Ακόμη και αν οι δεσμεύσεις του συμφώνου εφαρμοστούν –πράγμα αδύνατο–, οι ψηφοφόροι των 5 Αστέρων θα διερωτηθούν πού πήγε η υπόσχεση για ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (μετατράπηκε σε επίδομα ανεργίας με περιουσιακά κριτήρια, μέγιστη διάρκεια δύο ετών και υποχρέωση αποδοχής τριών προτάσεων εργασίας) και με ποιον τρόπο η μείωση του ανώτατου φορολογικού συντελεστή από το 43% στο 20% θα βοηθήσει τα χαμηλά εισοδήματα. Δεν αποκλείεται ο πρωθυπουργός να προέλθει από τα 5 Αστέρια, αλλά η επίδραση της Λέγκας στην πολιτική που θα ακολουθήσει είναι ισχυρή – και δεν έχουμε φθάσει καν στο μεταναστευτικό.
Το μεταναστευτικό
Εκεί αναμένεται το δεύτερο πεδίο σύγκρουσης με την Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς η συμφωνία συγκυβέρνησης ζητάει να μην καταφθάνουν τα καράβια που διασώζουν πρόσφυγες στη Μεσόγειο κατευθείαν στα ιταλικά λιμάνια, αλλά να πηγαίνουν και σε λιμάνια άλλων χωρών, ενώ αμφισβητεί τον κανονισμό του Δουβλίνου, με βάση τον οποίο οι αιτήσεις ασύλου υποβάλλονται στη χώρα πρώτης υποδοχής.
Το κυβερνητικό πρόγραμμα ζητάει από τη μία πλευρά διαφάνεια στα κονδύλια για τους πρόσφυγες, τα οποία διασπαθίζονται από μαφίες, και από την άλλη υποστηρίζει πως 500.000 παράτυποι μετανάστες μπορούν να κλειστούν σε προαναχωρησιακά κέντρα (που δεν υπάρχουν) και να απελαθούν. Για τους δε Ρομά, υιοθετείται άλλη μία μαγική «λύση» –διάλυση όλων των καταυλισμών–, επίσης χωρίς να είναι σαφές τι θα απογίνουν εν συνεχεία. Το κάδρο συμπληρώνει η υπόσχεση για δωρεάν παιδικούς σταθμούς μόνο στις οικογένειες Ιταλών, ώστε να διευκολυνθεί η δημιουργία μιας παράλληλης κοινωνίας μη ενσωματωμένων ανθρώπων, την οποία υποτίθεται ότι η νέα κυβέρνηση απεύχεται.
Ποιοι… εξαιρούνται από την κυβέρνηση
Το σύμφωνο διακυβέρνησης περιλαμβάνει στο προοίμιο αυστηρό κώδικα δεοντολογίας, ο οποίος προβλέπει ότι στην κυβέρνηση δεν μετέχουν άτομα που έχουν καταδικαστεί έστω και πρωτοδίκως για σοβαρά αδικήματα, δεν μετέχουν τέκτονες και δεν μετέχουν άτομα των οποίων τα συμφέροντα έρχονται σε σύγκρουση με τις υποχρεώσεις του αξιώματός τους. Σε μία κίνηση θεατρικού χαρακτήρα, οι δύο επικεφαλής, Ντι Μάιο και Σαλβίνι, εξέλαβαν τον όρο «συμβόλαιο με τον λαό» στην κυριολεξία του, δίδοντας στο σύμφωνο συγκυβέρνησης μορφή συμβολαίου, το οποίο πρόκειται να υπογράψουν ενώπιον συμβολαιογράφου – σαν αυτό να βοηθούσε με οποιονδήποτε τρόπο στην εφαρμογή του.