Oι υποθέσεις των οκτώ Τούρκων αξιωματικών που ζήτησαν άσυλο μετά το πραξικόπημα στην Τουρκία και των δύο Ελλήνων στρατιωτικών που συνελήφθησαν και κρατούνται από το τουρκικό καθεστώς, χωρίς την απόδοση κατηγοριών και με ξεκάθαρο στόχο την άσκηση πίεσης προς την Ελλάδα, έχουν σοβαρές συνέπειες για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Θα είχε ενδιαφέρον η –σπανίως χρησιμοποιούμενη στη χώρα μας– διαδικασία εξαγωγής συμπερασμάτων (Lessons learned). Οσον αφορά στους οκτώ, πρώτη διαπίστωση είναι η απουσία αντανακλαστικών εθνικής ασφαλείας στον κρατικό μηχανισμό και η αδυναμία επίλυσης του προβλήματος την πρώτη ώρα εμφάνισής του. Δεύτερον, στις διακρατικές επαφές, τηλεφωνικές ή διά ζώσης, χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή διότι κάθε λέξη καταγράφεται από την άλλη πλευρά για πιθανή αξιοποίηση. Τρίτον, ενώ πιέσεις προς την ελληνική Δικαιοσύνη για έκδοση θα ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία, δεν φαίνεται να εξετάστηκε η επιλογή της ταχείας απονομής ασύλου, με παράλληλη συνεννόηση με φιλική χώρα για τη μεταφορά τους εκτός Ελλάδας.
Σχετικά με τους δύο, η τακτική της σύλληψης ξένων υπηκόων από την Τουρκία με στόχο την άσκηση πιέσεων θα έπρεπε να είχε οδηγήσει σε αυξημένη επιφυλακή. Μετά το συμβάν, ορθώς προκρίθηκε αρχικά μια στρατηγική διαχείρισης χαμηλών τόνων και σε διμερές επίπεδο, αλλά πολύ γρήγορα προχωρήσαμε σε μια άνευ συντονισμού διεθνοποίηση του ζητήματος απέναντι σε ένα ηγέτη που μάλλον αντιδρά πεισματικά σε τέτοιου είδους πιέσεις (τακτικές name and shame), εκτός αν συνοδεύονται από αξιόπιστες απειλές υψηλού κόστους. Δεν φαίνεται, επίσης, να αναζητήθηκαν τρόποι αύξησης του κόστους και άσκησης πίεσης επί της τουρκικής πλευράς – έστω και σε συμβολικό επίπεδο. Η δε γενικότερη στάση μας έναντι της γειτονικής χώρας χαρακτηρίζεται από εμπλοκή σε επικοινωνιακούς καβγάδες, σπασμωδικές ενέργειες και «φλύαρες» δηλώσεις, αντί για αποστολή μηνυμάτων μέσω μετρημένων κινήσεων και ταυτόχρονη λειτουργία πολυεπίπεδων διαύλων επικοινωνίας.
Τα φαινόμενα προχειρότητας και αυτοσχεδιασμού, πέραν της ευθύνης προσώπων, υπογραμμίζουν την πιεστική ανάγκη θεσμικής αντιμετώπισης δύο σημαντικών μακροχρόνιων παθογενειών: της απουσίας κεντρικού συντονισμού και σχεδιασμού σε ζητήματα εθνικής ασφάλειας και της προβληματικής συνεργασίας μεταξύ συναρμόδιων υπηρεσιών για τη διαχείριση των αναφυομένων κρίσεων.
* Γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.