Η Ελλάδα έχει ταπεινωθεί βαριά κατά την τελευταία δεκαετία. Αποκλείστηκε από τις αγορές και χρειάστηκε επανειλημμένως να βρεθεί σε θέση ικέτη απέναντι στους Ευρωπαίους εταίρους της για να αποφύγει την άτακτη χρεοκοπία. Εκλεγμένοι πρωθυπουργοί εκδιώχθηκαν από την εξουσία και εκλεγμένες κυβερνήσεις εγκατέλειψαν τις προεκλογικές υποσχέσεις τους γιατί δεν συμβάδιζαν με τις επιταγές ξένων χωρών και οργανισμών. Κρίσιμες αποφάσεις για το οικονομικό της μέλλον ελήφθησαν σε διαπραγματεύσεις μεταξύ τρίτων, χωρίς ελληνική εκπροσώπηση.
Παράλληλα, η μεταναστευτική κρίση, και η κάκιστη διαχείρισή της από την κυβέρνηση, έχει δημιουργήσει αδιέξοδες καταστάσεις στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου και, κατά καιρούς, σε άλλα σημεία της επικράτειας. Πέρα από τις τραγικές συνέπειες για την ποιότητα ζωής των ίδιων των μεταναστών και προσφύγων, η κατάσταση αυτή έχει εντείνει τα ξενοφοβικά ένστικτα του γηγενούς πληθυσμού – τόσο εκείνων που πλήττονται άμεσα, όσο και αυτών που είναι ιδεολογικά προδιατεθειμένοι να ρίξουν την ευθύνη στους αλλοδαπούς για την κατάντια της χώρας.
Ολα αυτά συμβαίνουν σε έναν τόπο όπου, σύμφωνα με νέα στοιχεία που δημοσίευσε αυτήν την εβδομάδα το Pew Research Center, το 89% των πολιτών θεωρεί ότι ο πολιτισμός τους είναι ανώτερος από τους άλλους (το μεγαλύτερο με διαφορά ποσοστό στην E.E.). Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκδοση της έρευνας «Τι πιστεύουν οι Ελληνες» της διαΝΕΟσις, οι Ελληνες θεωρούν ιδανικό πρότυπο ξένου ηγέτη τον αυταρχικό εθνικιστή Βλαντιμίρ Πούτιν, με ποσοστό υπερδιπλάσιο της Αγκελα Μέρκελ. Από την ίδια έρευνα προκύπτει πως το 57,4% των πολιτών διαφωνεί με τους γάμους ομόφυλων ζευγαριών (ποσοστό αυξημένο κατά 10,7% σε σύγκριση με το 2017), το 53,6% διαφωνεί με τη νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου, το 79,6% διαφωνεί με την υιοθέτηση παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια και το 49,8% συμφωνεί με την επαναφορά της θανατικής ποινής (αύξηση 11% σε σύγκριση με το 2017).
Τα βαθύτερα αυτά χαρακτηριστικά της ελληνικής κοινωνίας, σε συνδυασμό με τις συνέπειες στην ψυχοσύνθεση του Ελληνα της οικονομικής και της μεταναστευτικής κρίσης, αλλά και της ανομίας που επικρατεί στα πανεπιστήμια και στο κέντρο της Αθήνας, έχουν δημιουργήσει ένα εκρηκτικό μείγμα. Υπάρχει μια συσσωρευμένη οργή, που εκφράζεται με εθνικιστικά ξεσπάσματα σε θέματα εξωτερικής πολιτικής (συμφωνία των Πρεσπών, υπόθεση Κωνσταντίνου Κατσίφα) απέναντι σε χώρες ασθενέστερες από την Ελλάδα, και με μια συντηρητικοποίηση στα όρια του αυταρχισμού στο εσωτερικό μέτωπο. Πρόκειται για το πιο γόνιμο δυνατό έδαφος, με άλλα λόγια, για την (περαιτέρω) άνοδο της άκρας Δεξιάς.
Οι ηγέτες των δύο μεγάλων κομμάτων, αμφότεροι προοδευτικοί σε κοινωνικά ζητήματα και πραγματιστές στα εξωτερικά, θα μπορούσαν να εργαστούν από κοινού για να αναχαιτίσουν αυτό το φαινόμενο. Αντ’ αυτού, αρκούνται στο να αλληλοκατηγορούνται για την έξαρσή του. Οι συνέπειες ενδέχεται να είναι ζοφερές.