Η πρώτη μεταπολίτευση αποχωρεί από το προσκήνιο αφήνοντας την ελληνική κοινωνία να παλεύει για την επιβίωσή της. Κινδύνευσε να χάσει τη σοβαρότερη κατάκτησή της, την ευρωπαϊκή ένταξη, και προσγειώθηκε άγαρμπα σε μια δίνη από λογαριασμούς που δεν βγαίνουν. Οπως γράφει ο Μαλαπάρτε στο αριστούργημά του «Το δέρμα», η πάλη για τη ζωή παράγει ευγένεια και ηρωισμό. Η πάλη για την επιβίωση, όμως, είναι ταπεινωτική. Η τελευταία σύγκρουση της πρώτης μεταπολίτευσης χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια κάποιων πολιτικών δυνάμεων να προβιβάσουν την πάλη για την επιβίωση σε πάλη για τη ζωή. Ο ηρωισμός, όμως, έμοιαζε περισσότερο με τον Γκάσμαν στον Μπρανκαλεόνε –για όσους τον θυμούνται– και λιγότερο με τον Ελ Σιντ.
Ο ΣΥΡΙΖΑ εκμεταλλεύθηκε ακόμη και τις αυτοκτονίες, ή την προσπάθεια εξυγίανσης της δημόσιας τηλεόρασης για να πείσει πως όταν έρθει στην κυβέρνηση θα δώσει τον ωραίο αγώνα για τη ζωή και την ελευθερία. Οι ψηφοφόροι του αισθάνονταν κάπως αντάρτες, πριν διαπιστώσουν ότι η μόνη πράξη ηρωισμού που μπορούσαν να κάνουν ήταν να πληρώνουν την εφορία. Ο Τσίπρας επικαλέστηκε την «αυταπάτη» του πρώτου εκείνου ηρωικού καιρού. Ηταν η αυταπάτη που συνόδευσε σαν σκιά τις περίφημες «δημοκρατικές δυνάμεις» στις περασμένες δεκαετίες. Η αυταπάτη της πολιτικής βούλησης. Ολα μπορούν να γίνουν, αρκεί να υπάρχει πολιτική βούληση. Οι μισθοί δεν αυξάνονται και η Ελλάδα δεν βύθισε το «Χόρα» επειδή η Δεξιά που τότε κυβερνούσε δεν είχε την πολιτική βούληση. Ο θίασος της τετραετίας δεν σταμάτησε να μας υπενθυμίζει ότι οι «Σαμαροβενιζέλοι» ήθελαν τα μνημόνια, προφανώς λόγω διαστροφής, ενώ οι ίδιοι αναγκάστηκαν να τα υπογράψουν παρά τη θέλησή τους. Το κλάμα που ρίχνει η κ. Μπαζιάνα κάθε χρόνο στην επέτειο της παράδοσης του συζύγου της είναι κλάμα για την ήττα της «πολιτικής βούλησης». Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο κανονικός, ήξερε πως δεν έφτανε η «βούλησή» του για να μπούμε στην Ευρώπη. Οπως και ο Ανδρέας Παπανδρέου ήξερε πως δεν φτάνει η «βούλησή» του για να βγούμε από την Ευρώπη και ο Κώστας Σημίτης ήξερε πως δεν φτάνει η «βούλησή» του για να μπούμε στο ευρώ.
Ο αγώνας για την επιβίωση καταπόνησε την κοινωνία, έφθειρε όμως και τις πολιτικές δυνάμεις που διαχειρίστηκαν την πρώτη μεταπολίτευση. Το πρώην κραταιό ΠΑΣΟΚ κατέρρευσε, η δε Ν.Δ. έχασε τις εκλογές από τον ΣΥΡΙΖΑ, ένα συνονθύλευμα παλαιών και νέων κομμουνιστών, άστεγων του πελατειακού σοσιαλισμού και διάφορων αποσυνάγωγων θεατρίνων του περιθωρίου. Ο Τσίπρας, που έμαθε την πολιτική στις σχολικές καταλήψεις, αξιοποίησε τις γνώσεις του όταν έγινε, χωρίς να πολυκαταλάβει το πώς και το γιατί, πρωθυπουργός μιας ευρωπαϊκής χώρας. Χρησιμοποίησε το κράτος σαν σχολική κατάληψη και όταν ήρθε η ώρα των εξετάσεων, κατάλαβε πως οι «πολλοί» προτιμούν να διαβάσουν παρά να τα σπάνε.
Οπως και στην πρώτη μεταπολίτευση, έτσι και στη νέα μεταπολίτευση ο κεντρικός πόλος της πολιτικής σκηνής θα είναι η Νέα Δημοκρατία. Η διαφορά της από το ΠΑΣΟΚ είναι ότι ηττήθηκε μεν, αλλά δεν συνετρίβη. Ο πυρήνας της έμεινε ενεργός, με όλες του τις αντιφάσεις. Η Νέα Δημοκρατία έχει αποδείξει ότι είναι ο σταθερότερος εκφραστής των μεσαίων στρωμάτων. Από την παλιά καθαρόαιμη Δεξιά, ορθόδοξη, εθνικιστική, ώς το ευρωπαϊκό κέντρο, παρέμεινε όλα αυτά τα χρόνια ο τοποτηρητής του ευρωπαϊκού προσανατολισμού της Ελλάδας. Ο,τι υπήρξε η Δεξιά από τον καιρό του εμφυλίου στη δεκαετία του ’40. Το 1981 η Ελένη Βλάχου είχε γράψει πως η Δεξιά δεν μπορεί να πέσει κάτω από το 37% – ήταν το ποσοστό που είχε πάρει στις τότε εκλογές. Μπορεί να έπεσε, όμως επανήλθε μέσα σε διάστημα τριών ετών. Είναι το επίτευγμα του Κυριάκου Μητσοτάκη. Απευθύνθηκε στα κατεξοχήν θύματα της κρίσης, στα μεσαία στρώματα. Δεν περιφρόνησε τον συντηρητισμό τους και κατανόησε την κούρασή τους και την ανάγκη τους για ασφάλεια – με την ευρεία σημασία της λέξης.
Αρκετοί πιστεύουν ότι ο δεύτερος πόλος στη νέα μεταπολίτευση θα είναι ο ΣΥΡΙΖΑ του Τσίπρα. Μάλλον παπαγαλίζουν το μάθημα της πρώτης. Το ΠΑΣΟΚ και στελέχη έφτιαξε και απέδειξε πως είχε τις δυνατότητες να μεταμορφωθεί σε ένα κόμμα της ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς με τον Κώστα Σημίτη – ας μην ξεχνάμε ότι αυτός νομιμοποίησε τον όρο Σοσιαλδημοκρατία. Δεν είναι η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ. Οταν χάσει τις εκλογές θα αποσυντεθεί.
Από αυτήν την άποψη είναι μάλλον ευτυχής η απελευθέρωση του Ευάγγελου Βενιζέλου από την αφέλεια του παλαιο-Πασόκ. Είναι ο μόνος που μπορεί να ανασυστήσει τον δεύτερο πόλο στη νέα μεταπολίτευση, κι ας ξέρει ότι ζει σε μια Ευρώπη που η Σοσιαλδημοκρατία είναι σε αποδρομή. Επειδή αυτά δεν θα γίνουν αύριο, αλλά μεθαύριο, τα αναφέρω για να μη μου λέτε ότι δεν τα είπα.