Η πρώτη τηλεφωνική απόπειρα με την Ελλη Παπακωνσταντίνου είχε άδοξο τέλος. Κλείσαμε βιαστικά επειδή ένα φίδι κυνηγούσε ένα ποντίκι γύρω από τη σκηνή της. Με την τύχη του τρωκτικού να αγνοείται, αν και όλοι μαντεύουμε τι συνέβη, η visual artist που διαπρέπει στο εξωτερικό, συνδυάζοντας τέχνη και τεχνολογία, περνάει, όπως αποδείχθηκε, αρκετές ημέρες χωρίς οθόνες, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και, μερικές φορές, χωρίς τηλέφωνο σε ένα τεχνολογικό detox. «Οι τεχνολογίες σε κάνουν να νιώθεις μάγος αλλά δεν είναι παρά μια ψευδαίσθηση», μας λέει από μια παραλία στο Μεγανήσι.
H τεχνολογία, ωστόσο, και η επιστήμη, και ειδικότερα οι γνωσιακές επιστήμες που γνωρίζουν μεγάλη άνθηση στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, είναι δύο από τα βασικά συστατικά της νέας της υβριδικής όπερας. Το άλλο είναι ο μύθος του «Οιδίποδα Τυράννου» του Σοφοκλή σε μια νέα ανάγνωση πάνω στην οποία βασίζεται η παράσταση «Oedipus: Sex with mum was blinding», η οποία θα παρουσιαστεί στη σκηνή του αβάν γκαρντ Brooklyn Academy of Music (BAM) στη Νέα Υόρκη τον Σεπτέμβριο και έπειτα στο Θέατρο Σφενδόνη της Αθήνας.
«Στις ΗΠΑ οι νέες ιδέες που έρχονται με τις γνωσιακές επιστήμες έχουν αλλάξει πολύ τον τρόπο που σκέφτεται ο κόσμος, και ήθελα να συμμετέχω στον διάλογο με ένα έργο από την αρχαιότητα. Με ενδιέφερε να σκεφτούμε πέραν του οιδοιπόδειου, να εστιάσουμε σε ένα κομμάτι που έχει να κάνει με την ταυτότητα και τον τρόπο που κάνουμε τις επιλογές μας στη ζωή», μας λέει η κ. Παπακωνσταντίνου.
Η σκηνοθέτις και ιδρυτικό μέλος του ODC Ensemble, ενθουσιασμένη, μας δίνει παραδείγματα από μελέτες και έρευνες για τη λειτουργία του εγκεφάλου, για τις επιλογές που θεωρούμε συνειδητές αλλά μπορεί και να γίνονται ασυνείδητα. «Ο ίδιος ο Οιδίποδας, που έφτασε να γίνει βασιλιάς από το μηδέν, λέει “είμαι παιδί της τύχης“. Το αμερικανικό όνειρο βασίζεται στην πεποίθηση ότι με συνειδητές επιλογές ο άνθρωπος μπορεί να χτίσει μια επιτυχημένη ζωή και άρα αν δεν επιτύχεις νιώθεις ενοχή ότι κάτι δεν έκανες σωστά. Αυτό για μένα είναι κομμάτι της δυστυχίας των δυτικών κοινωνιών, αυτή η ενοχή, ενώ η επιστήμη δείχνει ότι είμαστε παιδιά της τύχης. Αυτό είναι και μια μεγάλη κοινωνική αλλαγή», μας λέει.
«Η τεχνολογία πάντα περνούσε μέσα στο θέατρο, απλώς αλλάζουν τα μέσα», λέει η κ. Παπακωνσταντίνου.
Ετσι ο μύθος του Σοφοκλή εμπλουτίζεται με ζωντανό βίντεο, στοιχεία ερευνών, πρόζα και τραγούδι. Η υποψήφια για Grammy Τζούλια Κεντ παίζει τσέλο επί σκηνής, ενώ ρόλο αποκτά ο καθηγητής Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου Μάνος Τσακίρης.
Η Ελλη Παπακωνσταντίνου πέρασε ένα ακαδημαϊκό εξάμηνο στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ με υποτροφία του Ιδρύματος Φουλμπράιτ, δουλεύοντας πάνω σε νέες τεχνολογίες διάδρασης, τις οποίες θα ενσωματώσει στην παράσταση δίνοντας τον ρόλο του χορού στο κοινό. Η πρόσκληση από το BAM ήρθε μετά την πρεμιέρα στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ, ενώ η παράστασή της «The kindly ones» (Ευμενίδες), που έκανε πρεμιέρα στο πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν στην Αυστρία έλαβε πρόσκληση για το Φεστιβάλ της Αβινιόν. Στην Ελλάδα, μας λέει, είναι δύσκολο για έναν καλλιτέχνη που δουλεύει και συνδυάζει πολλούς τομείς και μέσα έκφρασης να βρει υποστήριξη.
Η παράσταση του «Οιδίποδα» είναι συμπαραγωγή τεσσάρων φορέων. «Υπάρχουν οργανισμοί που στηρίζουν συγκεκριμένους καλλιτέχνες. Υπάρχει όμως και ατολμία, όχι έλλειψη ταλέντου αλλά θάρρους από τους καλλιτέχνες που φοβούνται ότι δεν θα τους δοθούν ξανά ευκαιρίες ή προσαρμόζουν τη δουλειά τους με βάση τους φορείς που χρηματοδοτούν την τέχνη. Βοηθούν οι επιχορηγήσεις, αλλά στο ελληνικό θέατρο οι συμπαραγωγές με πολλούς φορείς είναι ακόμη κάτι άγνωστο σε σχέση με το εξωτερικό».