Την ώρα που διαβάζετε αυτά τα λόγια πιθανότατα ετοιμάζεστε να φάτε ή χωνεύετε ήδη κρέας. Δεν σας ξέρω, δεν ξέρω πού βρίσκεστε, τι κάνετε ή τι ώρα είναι, αλλά με βάση τις πιθανότητες μάλλον έχω δίκιο. Βλέπετε, είναι Αύγουστος, οπότε οι Έλληνες ξεχύνονται στις ταβέρνες για να φάνε σουβλάκια, κοντοσούβλια, μπιφτέκια, μπριζόλες, παϊδάκια, γουρουνοπούλες και κάθε άλλου είδους ξεροψημένες μυρωδάτες νοστιμιές. Τρώμε, βεβαίως, και άλλα πράγματα (ψάρια, άλλα θαλασσινά, τηγανιτές πατάτες), αλλά το θέμα μας εδώ είναι το κρέας, καθότι αποτελεί πρόβλημα. Οι Έλληνες κι οι Ελληνίδες καταναλώνουν περίπου 80 κιλά κρέας έκαστος ή έκαστη ετησίως, μια ποσότητα κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά πολύ, πολύ μεγαλύτερη από τον παγκόσμιο μέσο όρο (37 κιλά) και την ποσότητα που χρειάζονται τα ανθρώπινα όντα (από μηδέν μέχρι 55 κιλά, ανάλογα με το ποιος βάζει τους κανόνες). Και σκεφτείτε ότι με την κρίση μειώθηκε η κατανάλωση (αλλά, παραδόξως αυξήθηκαν οι εισαγωγές) κρέατος στη χώρα μας. Και πάλι τρώμε πάρα πολύ κρέας.
Αυτό αποτελεί πρόβλημα για διάφορους λόγους, αρκετά γνωστούς. Τρώμε πολύ περισσότερο κρέας από ό,τι χρειαζόμαστε, πράγμα που οδηγεί σε σοβαρά προβλήματα υγείας (αυξημένες πιθανότητες για καρκίνους, καρδιαγγειακές παθήσεις και παχυσαρκία) αλλά επιπλέον βοηθάμε και να λιώσει ο κόσμος μια ώρα ταχύτερα. Η κτηνοτροφία προκαλεί περίπου το 15% των εκλύσεων αερίων που προκαλούν την υπερθέρμανση του πλανήτη. Το 9% του διοξειδίου του άνθρακα και το 37% του μεθανίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα από την ανθρώπινη δραστηριότητα προέρχονται από διάφορα στάδια της κτηνοτροφικής παραγωγής. Η παραγωγή κρέατος είναι γενικά εξαιρετικά σπάταλη και “βρώμικη” διαδικασία. Το 40% της αγροτικής παραγωγής στις ανεπτυγμένες χώρες και το ένα τρίτο της αρδεύσιμης γης στον πλανήτη είναι αφιερωμένα στην παραγωγή ζωοτροφών για την κτηνοτροφία. Το 1/4 της διαθέσιμης επιφάνειας του πλανήτη μας χρησιμοποιείται για να βοσκάνε ζώα που μετά θα φάμε. Και δεν σας αναφέρω καν το θέμα των ζωντανών οργανισμών που, αφού έχουν περάσει μια μαρτυρική ύπαρξη σε άθλιες συνθήκες, σφαγιάζονται κάθε χρόνο για να μασουλήσουμε την τρυφερή τους σάρκα. Αυτό τους περισσότερους δεν τους ενδιαφέρει και δεν το σκέφτονται καθόλου.
Στο πολυσυζητημένο κείμενο “World Scientists’ Warning to Humanity: A Second Notice” που δημοσιεύτηκε το 2017 και υπογράφηκε από 15.364 επιστήμονες από 184 χώρες αναλύονται όλα τα πράγματα που κάναμε λάθος από το 1992 και μετά, όταν είχε δημοσιευτεί το πρώτο αντίστοιχο κείμενο, επιβαρύνοντας όλα τα οικοσυστήματα του πλανήτη και κάνοντας την επιβίωση του είδους μας επάνω του εξαιρετικά δύσκολη στο μέλλον. Μία από τις απολύτως απαραίτητες λύσεις που προτείνουν οι επιστήμονες είναι η ραγδαία αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες της ανθρωπότητας και η δραστική μείωση της κατανάλωσης κρέατος, καθώς τα νούμερα δε βγαίνουν. Αυτή η διαδικασία παραγωγής τροφής είναι υπερβολικά ανθυγιεινή, βλαβερή και σπάταλη.
Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα με αυτή τη λύση που προτείνουν οι επιστήμονες: δεν θέλουμε. Το κρεατάκι μας αρέσει. Κι όχι μόνο εμάς -σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο τρώνε πολύ κρέας. Και όχι μόνο εκεί -όσο οι αναπτυσσόμενες χώρες μετατρέπονται σε ανεπτυγμένες, τόσο υιοθετούν συνήθειες που μοιάζουν με τις δικές μας, ακόμα και στα διατροφικά θέματα. Πώς να τους πείσεις να μην αρχίσουν και αυτοί να τρώνε κρέας; Ήδη οι Κινέζοι μας πλησιάζουν -τρώνε πάνω από 60 κιλά κρέας το χρόνο ο καθένας και η καθεμία, πια.
Ο λόγος που σας τα γράφω όλα αυτά είναι ότι στο συγκεκριμένο θέμα μια πιθανή, ρεαλιστική μελλοντική λύση είναι ορατή, και μπορεί να αποτελεί και παράδειγμα για τις λύσεις σε άλλα μεγάλα και παγκόσμια προβλήματα.
Πρόσφατα απέκτησαν τρομερή δημοσιότητα δύο αμερικανικές εταιρείες που παράγουν κιμά χρησιμοποιώντας αποκλειστικά φυτικές πρώτες ύλες. Η διαφορά των δικών τους προϊόντων από τα προηγούμενα χορτοφαγικά μπιφτέκια που διατίθενται εδώ και αρκετά χρόνια είναι πως, αντίθετα με εκείνα, υπόσχονται ότι έχουν ολόιδια υφή και γεύση με τα αληθινά μπιφτέκια. Η μία το κατάφερε αυτό χρησιμοποιώντας γενετικά τροποποιημένη μαγιά για να παράγει μεγάλες ποσότητες αίμης από ρίζες σόγιας -η αίμη είναι που κάνει το κρέας κόκκινο και ζουμερό-, η άλλη χρησιμοποιώντας πρωτεΐνη από μπιζέλια, κυτταρίνη από μπαμπού και άλλα δεκαενέα συστατικά (τίποτε γενετικά μεταλλαγμένο -ως εκ τούτου ο δικός της κιμάς είναι διαθέσιμος και σε ευρωπαϊκά σούπερ μάρκετ). Δεν είναι ιδιαίτερα υγιεινά προϊόντα, ίσα ίσα, και παχυντικά είναι, και λιπαρά έχουν. Απλά δεν είναι φτιαγμένα από ζώα.
Θέλω εδώ να σας πω ότι έχω δοκιμάσει και τους δύο κιμάδες -τον πρώτο με τη μορφή κεφτέδων στη Ουάσινγκτον και τον δεύτερο με τη μορφή μπέργκερ στην αυλή της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα. Σας δηλώνω ότι ο (ομολογουμένως απαίδευτος και μη-εκλεκτικός) ουρανίσκος μου και στις δύο περιπτώσεις δεν κατάλαβε καμία διαφορά από τον κανονικό κιμά. Εγώ ευχαρίστως θα δεσμευόμουν να τρώω τέτοια μπιφτέκια και κεφτέδες σε όλη την υπόλοιπη ζωή μου, χωρίς να αισθάνομαι ότι κάνω απολύτως καμία θυσία ή παραχώρηση. Δεν ξέρω αν όντως οι συγκεκριμένες εταιρείες ή άλλες σαν κι αυτές θα καταφέρουν να κατεβάσουν αρκετά τις τιμές και να αποκτήσουν την κρίσιμη μάζα για να τινάξουν στον αέρα την βιομηχανία της κτηνοτροφίας, δεν ξέρω αν κάποτε θα καταφέρουν να φτιάχνουν και ζουμερές, απαράλλαχτες μπριζόλες από ρίζες, ούτε και πώς θα αντιδράσει η βιομηχανία της κτηνοτροφίας σε τέτοιες απειλές, αλλά τουλάχιστον αισθάνομαι ότι έχω δει (και έχω φάει) μια πιθανή, ρεαλιστική λύση στο πρόβλημα.
Αυτό είναι σημαντικό, επειδή αλλιώς το πρόβλημα δε λύνεται. Ο κόσμος δεν θα σταματήσει να τρώει κρέας. Δεν γίνεται. Όσο δίκιο κι αν έχουν οι βίγκαν και οι οικολόγοι, η ιδέα ότι δισεκατομμύρια άνθρωποι θα αλλάξουν συνήθειες και κουλτούρα επειδή είδαν δυστυχισμένα κοτόπουλα σε ένα ντοκιμαντέρ αγνοεί εντελώς το πώς λειτουργεί η ανθρώπινη φύση. Αν, δε, τους τρίψεις στα μούτρα το ηθικό σου πλεονέκτημα και το πόσο απάνθρωποι και φριχτοί πιστεύεις ότι είναι, πάει, όχι απλά δεν θα τους πείσεις να αλλάξουνε μυαλά, αλλά θα τους μετατρέψεις και σε αιώνιους εχθρούς, δικούς σου και όσων πιστεύεις. Αν όμως τους τους δείξεις ότι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο χωρίς να αλλάξουν πολλά πράγματα στον εαυτό τους, αν τους σερβίρεις ένα ζουμερό, ανθυγιεινό, πεντανόστιμο μπιφτέκι, ολόιδιο μ' αυτά που έχει συνηθίσει, το οποίο όμως δεν βοηθάει να καταστραφεί ο κόσμος μας, τότε κάτι μπορεί να γίνει.