Σε κρίσιμη φάση μπαίνει η υλοποίηση του ΕΣΠΑ, καθώς το πρώτο εξάμηνο του έτους η ελληνική πλευρά θα πρέπει να υποβάλει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή τις προτάσεις της για την αναθεώρηση του προγράμματος. Η αναθεώρηση του προγράμματος με τη μεταφορά πόρων από έργα που δεν «τραβάνε» και δεν έχουν τύχη να ολοκληρωθούν έγκαιρα, δηλαδή έως το τέλος της προγραμματικής περιόδου, είναι κρίσιμη προκειμένου να αποφευχθεί η απώλεια κοινοτικών πόρων.
Με βάση τα στοιχεία για την πορεία υλοποίησης του προγράμματος, ο κίνδυνος αυτός δεν μπορεί να αποκλειστεί, καθώς μέχρι σήμερα έχει απορροφηθεί μόλις το ένα τρίτο των πόρων του ΕΣΠΑ. Οπως προκύπτει από τα στοιχεία που δημοσιεύει η «Κ», το ποσοστό απορρόφησης των κοινοτικών πόρων με βάση το κλείσιμο του ΕΣΠΑ το 2019, μόλις και μετά βίας φθάνει το 35% σε ό,τι αφορά τα επιχειρησιακά προγράμματα, ενώ ακόμη χαμηλότερα, κοντά στο 30%, είναι το ποσοστό απορρόφησης των πόρων που έχουν ανατεθεί στις Περιφέρειες.
Είναι χαρακτηριστικό ότι από τα 19,7 δισ. ευρώ που είναι το σύνολο της συγχρηματοδοτούμενης δαπάνης, δηλαδή τόσο οι κοινοτικοί όσο και οι εθνικοί πόροι, μέχρι στιγμής έχουν γίνει πληρωμές ύψους 6,6 δισ. ευρώ.
Απομένουν δηλαδή προς απορρόφηση άλλα 13,2 δισ. ευρώ. Οπως προκύπτει από τα στοιχεία, στα πλέον προβληματικά προγράμματα περιλαμβάνονται αυτά του Περιβάλλοντος και των Μεταφορών, της Μεταρρύθμισης του δημόσιου τομέα, αλλά και το πρόγραμμα Ανταγωνιστικότητα, τα χρήματα του οποίου λιμνάζουν και οι δράσεις που έχουν προκηρυχθεί υλοποιούνται με μεγάλες καθυστερήσεις.
Tο υπουργείο Ανάπτυξης σε συνεργασία με τα συναρμόδια υπουργεία καλούνται τους αμέσως προσεχείς μήνες να κάνουν τις αναγκαίες ασκήσεις, αξιολογώντας τα έργα που μπορούν να ολοκληρωθούν εντός της προγραμματικής περιόδου και αυτά που καθυστερούν, προκειμένου στη συνέχεια να καταλήξουν για το ποια προγράμματα πρέπει να ενισχυθούν με τη μεταφορά πόρων και ποια θα πρέπει να συρρικνωθούν, απεμπολώντας κοινοτικούς πόρους.
Υπενθυμίζεται πως η προγραμματική περίοδος του ΕΣΠΑ εκτείνεται μεταξύ 2014 και 2020, αλλά η τελική ημερομηνία για το κλείσιμο του προγράμματος με βάση τον κανόνα ν+3, είναι το 2023. Αν και το 2023 δείχνει να είναι ακόμη μακριά, εντούτοις τα χρονικά περιθώρια είναι εξαιρετικά στενά και ο κίνδυνος απώλειας πόρων από αστοχίες και καθυστερήσεις δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Το γεγονός ότι έξι χρόνια μετά την επίσημη έναρξη του προγράμματος έχει απορροφηθεί μόλις το ένα τρίτο των πόρων, δείχνει ότι ο ρυθμός παραγωγής έργων παραμένει προβληματικός και η πρόταση της ελληνικής πλευράς προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ανακατανομή των πόρων μεταξύ των προγραμμάτων θα πρέπει να αποκλείει νέες αστοχίες. Σημειώνεται ότι ο κανονισμός του ΕΣΠΑ επιτρέπει τη μεταφορά πόρων μεταξύ των προγραμμάτων μόνο μία φορά και αυτό θα πρέπει να γίνει εντός του 2020.
Η δυσκολία της κυβέρνησης έγκειται στο γεγονός ότι, σε αντίθεση με το προηγούμενο ΕΣΠΑ, όπου υπήρχε μεγάλη δεξαμενή έργων που μπορούσαν να επιστρατευθούν ως εναλλακτική πρόταση, στο τρέχον πρόγραμμα δεν υπάρχει αντίστοιχη δυνατότητα, καθώς είναι λίγα τα έργα που θεωρούνται ώριμα και υπάρχει η βεβαιότητα πως εάν ενταχθούν θα μπορέσουν να ολοκληρωθούν έγκαιρα.
Πρόσθετο πονοκέφαλο δημιουργεί το γεγονός ότι η διαπραγμάτευση με την Ε.Ε. για την αναθεώρηση του τρέχοντος ΕΣΠΑ, θα γίνεται παράλληλα με τη διαπραγμάτευση για την κατανομή των πόρων της επόμενης περιόδου, φέροντας τη χώρα μας στη δύσκολη θέση να αξιώνει αυξημένους πόρους για τη νέα προγραμματική περίοδο σε συγκεκριμένους και ευαίσθητους τομείς, όταν δεν είναι σε θέση να διασφαλίσει την απορρόφηση των ήδη διαθεσίμων.