Με χαρά υποδέχομαι στην οθόνη του υπολογιστή τον διεθνούς φήμης επιδημιολόγο Γουόλτερ Iαν Λίπκιν. Τον βλέπω στο λιτό σαλόνι του στο Upper West Side της Νέας Υόρκης. Ο καθηγητής Επιδημιολογίας και επικεφαλής του Center for Infection and Immunity (Κέντρο Λοιμώξεων και Ανοσολογίας) του Πανεπιστημίου Κολούμπια ήταν ο επιστημονικός σύμβουλος πίσω από την ταινία «Contagion» (2011) με την Κέιτ Γουίνσλετ και τον Ματ Ντέιμον. Μελετά εδώ και δεκαετίες ιούς και κορωνοϊούς και ήξερε ότι μια πανδημία θα είχε αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά.
Το «Contagion» μοιάζει σαν ντοκιμαντέρ για το 2020 που γυρίστηκε το 2010. Ο Λίπκιν είναι ο προσωπικός μου ήρωας. Μιλάω συνέχεια γι’ αυτόν σε όσους έχουν το κουράγιο να αντέχουν τη φλυαρία μου. Στο τέλος Φεβρουαρίου, όταν όλοι νομίζαμε ότι ο ιός θα ήταν μάλλον μια κινεζική υπόθεση, διάβασα μια δική του «παράξενη» συνέντευξη στο New Yorker. Ελεγε πράγματα που κανένας άλλος δεν έλεγε τότε. Οι περισσότεροι επιστήμονες δεν είχαν προβλέψει αυτόν τον κατακλυσμό. Στην Αθήνα, στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη κοιμόμασταν του καλού καιρού. Ομως ο ιός απλωνόταν αθόρυβα. Ξαφνικά, ένα μεσημέρι διαβάζω ότι ο Λίπκιν είπε στον Νικ Πάουμγκαρτεν: «Φοράω πλαστικά γάντια για να μπω στο μετρό της Νέας Υόρκης. Τα ονομάζω “προφυλακτικά για το μετρό”. Καθαρίζω όλες τις επιφάνειες. Δεν βάζω το χέρι μου σε κοινό μπολ με ξηρούς καρπούς. Δεν ακουμπάω το πρόσωπό μου. Αν κάποιος βήξει ή φταρνιστεί, παίρνω απόσταση».
Αυτή η συνέντευξη «ξύπνησε» όσους τη διάβασαν. Τότε ο Λίπκιν είχε μόλις επιστρέψει από τη Γουχάν, όπου είχε πάει για να μελετήσει την επιδημία. Πέρασε 14 ημέρες αποκλεισμένος στο σπίτι του. Δεν νόσησε. Νόσησε όμως στη Νέα Υόρκη τον Απρίλιο. Για κάποιες ημέρες πέρασε δύσκολα, αλλά τώρα είναι καλά.
– Πώς κολλήσατε παρά τις τόσες προφυλάξεις;
– Eκανα πολλές τηλεοπτικές συνεντεύξεις για να προειδοποιήσω τον κόσμο. Οι μακιγιέρ χρησιμοποιούν τα ίδια βουρτσάκια για όλους. Κάπως έτσι πρέπει να κόλλησα.
– Eχετε πει ότι δεν πήγατε στο νοσοκομείο και θεραπευθήκατε μόνος σας στο σπίτι σας με υδροξυχλωροκίνη.
– Δόθηκε η εντύπωση ότι πήρα μόνος μου υδροξυχλωροκίνη (σ.σ.: το γνωστό Ρlaquenil κατά των αυτοάνοσων ασθενειών). Η αλήθεια είναι ότι μου τη συνέστησε ο γιατρός μου, αφού πρώτα η συμβουλή του καρδιολόγου μου ήταν ότι δεν υπάρχει κάποιο καρδιαγγειακό πρόβλημα που ίσως να μην επέτρεπε τη λήψη της. Δεν μου χορήγησε ταυτόχρονα αζιθρομυκίνη (σ.σ.: το γνωστό Zithromax που υποτίθεται ότι πρέπει να συνδυάζεται με το παραπάνω φάρμακο). Δεν ξέρω γιατί.
– Η υδροξυχλωροκίνη κατευνάζει τις υπερβολικές αντιδράσεις του ανοσοποιητικού συστήματος και σε πολλές χώρες έχει χρησιμοποιηθεί σε πάνω από το 50% των ασθενών με COVID-19. Πιστεύετε τελικά ότι ένα μέρος της ζημιάς στον οργανισμό προκαλείται από την υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος σε έναν νέο επιθετικό ιό;
– Είναι πλέον σαφές ότι ένα βασικό πρόβλημα είναι η υπεραντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Πιστεύω ότι μια ιδανική θεραπευτική προσέγγιση θα συνδύαζε αντιιικά φάρμακα που επιτίθενται στον ιό με φάρμακα που κατευνάζουν το ανοσοποιητικό σύστημα, όπως η χλωροκίνη και η υδροξυχλωροκίνη. Πάντα όμως με απόφαση των γιατρών.
– Είστε σίγουρος ότι πλέον έχετε αντισώματα;
– Είμαι σίγουρος ότι έχω αντισώματα αφού πέρασα την ασθένεια και γι’ αυτό δεν εξετάστηκα για αντισώματα. Εξετάστηκα και πάλι χθες (σ.σ.: την Τρίτη) για τον ιό. Το αποτέλεσμα βγήκε αρνητικό.
– Πώς θα εξελιχθεί η πανδημία;
– Ο κορωνοϊός δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. Θα ζει μαζί μας. Οι κορωνοϊοί είναι πολύ επίμονοι ιοί. Και ο συγκεκριμένος είναι έντονα κολλητικός. Το εμβόλιο θα ανακαλυφθεί και θα πρέπει να εμβολιαζόμαστε κάθε χρόνο.
– Μέχρι τότε θα πρέπει να κρυβόμαστε;
– Οχι φυσικά. Αλλά θα πρέπει να παίρνουμε διαρκώς όλες τις προφυλάξεις. Τα κράτη θα πρέπει να πάρουν μέτρα ελέγχου επαφών και να κάνουν πολλά τεστ. Η ατομική ευθύνη είναι σημαντική. Μάσκες, γάντια, καθαρισμός επιφανειών. Στην Ευρώπη, και ιδίως στην Ελλάδα, συνέχεια κάνετε χειραψίες και είστε όλο φιλιά και αγκαλιές. Θα πρέπει μάλλον να τα ξεχάσετε, τουλάχιστον για έξι μήνες ή ένα χρόνο.
– Μήπως ο ιός ξέφυγε από κάποιο εργαστήριο;
– Θεωρίες συνωμοσίας και φήμες. Αν ήταν αποτέλεσμα πειράματος, θα είχε επάνω του τα αποτυπώματα του πειράματος. Υπάρχουν συγκεκριμένες μεθοδολογίες επέμβασης σε ιούς. Αντιθέτως, ο κορωνοϊός έχει επάνω του το αποτύπωμα της επαφής του με το ανοσοποιητικό σύστημα κάποιου ζωντανού οργανισμού, της νυχτερίδας ή κάποιου άλλου είδους.
– Ερευνα του Πανεπιστημίου Stanford έδειξε προ ημερών ότι ο ιός είναι πολύ πιο διαδεδομένος, άρα η θνησιμότητά του είναι μάλλον πολύ μικρότερη και αρκετά συγκρίσιμη με εκείνη της κοινής γρίπης.
– Από την αρχή πίστευα ότι οι φορείς χωρίς συμπτώματα μπορεί να είναι ακόμα και 100 φορές περισσότεροι από τους φορείς με συμπτώματα. Αλλά όσο για τη θνησιμότητα, όσο μικρή κι αν είναι, αν έχεις έναν τόσο κολλητικό ιό που θα επιστρέφει κάθε χρόνο, αν τον αφήσεις ανεξέλεγκτο, τότε μπορεί να χάσεις ακόμα και 100 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Μιλούν πολλοί για χαμηλή θνησιμότητα, αλλά δείτε πόσο μεγάλη επίδραση έχει στη ζωή μας, ακριβώς λόγω της κολλητικότητας.
– Είναι αυτός ο ιός που πάντα ανησυχούσατε ότι θα χτυπήσει την ανθρωπότητα ή υπάρχει κάτι ακόμα χειρότερο που μπορεί να έλθει;
– Σίγουρα δεν πίστευα ότι ο επικίνδυνος ιός θα ήταν ο Εμπολα. Πίστευα ότι θα έπρεπε να είναι ιός του αναπνευστικού συστήματος γιατί μόνο αυτοί οι ιοί έχουν την ικανότητα να μεταδίδονται τόσο πολύ. Οσο για το αν αυτός είναι ο χειρότερος, απλώς δεν ξέρουμε.
– Πάντως, ίσως μόνο οι Νοτιοκορεάτες δικαιούνται να ισχυρίζονται ότι έδρασαν με επιτυχία αφού απέφυγαν το lockdown και δεν θυσίασαν την οικονομία τους.
– Ως ένα βαθμό αυτό είναι σωστό, αλλά τα δρακόντεια μέτρα-lockdowns θα επιβάλλονταν στις περισσότερες χώρες γιατί οι παγκόσμιες μεταφορές θα οδηγούσαν ούτως ή άλλως σε πανδημία. Επίσης να μην ξεχνάτε ότι είμαστε ακόμα στην αρχή της πανδημίας.
– Τρεις μήνες μετά τη συνέντευξή σας στο New Yorker, τι μας συμβουλεύετε σήμερα;
– Η συμβουλή μου είναι να προσέχετε. Ασφαλώς, θα υπάρξουν σταδιακά θεραπείες. Μία από αυτές, η θεραπεία αντισωμάτων, είναι πολλά υποσχόμενη. Αλλά και άλλες θεραπείες μπορεί να έχουν αποτέλεσμα. Παράλληλα, τα τεστ και ο έλεγχος επαφών είναι απαραίτητα. Κάπως έτσι θα χτίσουμε μια θωράκιση που θα μας επιτρέψει να περάσουμε τον επόμενο χρόνο. Κι όταν δημιουργηθεί ένα ασφαλές εμβόλιο, θα πρέπει να το κάνουμε όλοι σε όλο τον κόσμο – και αυτοί που έχουν και αυτοί που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα. Το φράγμα στον ιό πρέπει να είναι παντού ισχυρό, αλλιώς μια αδυναμία σε ένα σημείο του θα ισοδυναμεί με κίνδυνο για όλους μας. Πρέπει να καταλάβουμε ότι είμαστε όλοι εξίσου τρωτοί και οι αντιπαλότητες δεν έχουν νόημα. Μέχρι το εμβόλιο όμως, δεν πρέπει να μειωθεί η επαγρύπνησή μας. Ο ιός είναι παντού. Μέχρι να εμβολιαστείς θα κινδυνεύεις.
Στη Θήρα το 1974
– Ακόμα και στην Ελλάδα τα φιλιά και οι αγκαλιές καταργήθηκαν αστραπιαία. Eχετε έρθει ποτέ στην Ελλάδα;
– Hμουν εικοσάρης όταν ήρθα το καλοκαίρι του 1974, όταν έπεφτε η χούντα. Hμουν στην Iο και πήγα στη Θήρα, που τότε δεν την έλεγαν ακόμα Σαντορίνη. Στη Θήρα διαπιστώνω ότι όλοι επιστρέφουν στην Αθήνα (σ.σ. λόγω της επιστράτευσης για την τουρκική εισβολή στην Κύπρο). Τότε αποφάσισα να πάω στην Κρήτη. Πήγα και πέρασα θαυμάσια. Τώρα έμαθα ότι αντιμετωπίσατε την πανδημία με αποφασιστικά μέτρα. Μπράβο σας.
– Μήπως είναι καιρός να μας επισκεφθείτε ξανά;
– Σίγουρα θα έλθω. Μάλιστα έχω κάρτα της Aegean. Ωστόσο, όχι αυτό το καλοκαίρι γιατί λόγω του ιού θα έχω πολλή δουλειά στη Νέα Υόρκη.