ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Αντιμέτωπη με μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις της βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς το χάσμα που χωρίζει τη Δύση από την Ανατολή της Ευρώπης όσον αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης των προσφύγων συνεχώς διευρύνεται. Μια κόντρα που –τις τελευταίες μέρες– δεν περιορίστηκε μόνο ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες αλλά επεκτάθηκε και στους ίδιους τους θεσμούς, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο να ανταλλάσσουν σκληρά χτυπήματα που –ποτέ ώς τώρα– δεν είχαν φανεί εκτός κεκλεισμένων των θυρών.
Η συζήτηση που εξελίχθηκε την Πέμπτη το βράδυ στην Σύνοδο Κορυφής και κράτησε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της Παρασκευής μπορεί να μην οδήγησε σε κάποιο συμπέρασμα, αλλά τουλάχιστον «ήταν χωρίς ταμπού και καλλωπισμούς», όπως έλεγε Ευρωπαίος αξιωματούχος στην «Κ», εξηγώντας ότι πλέον όλα τα κράτη-μέλη έχουν πάρει σαφή θέση στο θέμα. Σε αυτό που όλοι συμφώνησαν είναι ότι πρέπει να υπάρχει απόφαση μέχρι τον Ιούνιο.
Ολα ξεκίνησαν την περασμένη Δευτέρα, όταν οι εκπρόσωποι των πρωθυπουργών (οι λεγόμενοι «σέρπας») των 27 κρατών-μελών ήταν στις Βρυξέλλες για να συζητήσουν τα θέματα της συνόδου έτσι ώστε να προετοιμάσουν τους αρχηγούς τους. Εκεί, κατά τη διάρκεια της συνάντησης, μοιράστηκε ένα έγγραφο από τον πρόεδρο του Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ, το οποίο επέκρινε το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για θέσπιση μόνιμου μηχανισμού κατανομής των προσφύγων βάσει υποχρεωτικών ποσοστώσεων. Ο Τουσκ, πολωνικής καταγωγής, χρησιμοποίησε λέξεις για να περιγράψει το σχέδιο, όπως «διχαστικό και αναποτελεσματικό», που δεν συνηθίζονται στις Βρυξέλλες και υποστήριξε ότι πρέπει να βρεθεί μια εναλλακτική λύση καθώς υπάρχουν κράτη-μέλη που δεν θέλουν να δεχθούν πρόσφυγες στα εδάφη τους.
Υπέρ και κατά
Η πρόταση Τουσκ κατά τη διάρκεια της συνάντησης της Δευτέρας αντιμετώπισε ισχυρή αντίδραση από την πλειονότητα των κρατών-μελών συμπεριλαμβανομένων των Γερμανίας, Ολλανδίας, Ελλάδας, Ιταλίας, Λουξεμβούργου και Βελγίου, που υποστηρίζουν ότι η λύση για μια επόμενη μεταναστευτική κρίση πρέπει να βασιστεί στην αλληλεγγύη και σε ένα μόνιμο μηχανισμό που θα διανείμει τους πρόσφυγες σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. αυτόματα. Από την άλλη, υποστηρικτικές της θέσης του Ντ. Τουσκ βρέθηκαν οι χώρες του Βίσεγκραντ –Πολωνία, Ουγγαρία και Τσεχία–, οι οποίες άλλωστε είχαν παραπεμφθεί πριν από λίγες μέρες και ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου επειδή αθέτησαν τις υποχρεώσεις τους όσον αφορά την υποδοχή προσφύγων.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποφάσισε για πρώτη φορά τις υποχρεωτικές ποσοστώσεις το 2015, όταν η μεταναστευτική κρίση βρισκόταν στο ζενίθ της, για τη μετεγκατάσταση 160.000 αιτούντων άσυλο που έφθασαν κυρίως στις ακτές της Ιταλίας και της Ελλάδας. Οι ποσοστώσεις και τότε είχαν δημιουργήσει μεγάλες τριβές μεταξύ της Επιτροπής και των μελών των χωρών του Βίσεγκραντ, οι οποίες έχουν αρνηθεί να φιλοξενήσουν πρόσφυγες στα εδάφη τους.
Μετά την πρόταση Τουσκ, που άφησε τη συνάντηση της Δευτέρας «παγωμένη», ακολούθησε την επόμενη μέρα η αντίδραση της Επιτροπής. Ο αρμόδιος επίτροπος Μεταναστευτικής Πολιτικής Δημήτρης Αβραμόπουλος χαρακτήρισε την πρόταση Τουσκ «απαράδεκτη» και «αντιευρωπαϊκή», χρησιμοποιώντας πρωτόγνωρο λεξιλόγιο για τα ευρωπαϊκά δεδομένα.
Στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, όπου συμμετέχουν οι Κεντροδεξιοί ηγέτες της Ε.Ε., η στάση του Τουσκ σχολιαζόταν πολύ αρνητικά. Δεν ήταν λίγοι αυτοί που έλεγαν ότι υποβαθμίζει το κύρος του με αυτή τη στάση –από πρόεδρος του Συμβουλίου να εμφανίζεται ως εκπρόσωπος των χωρών του Βίσεγκραντ– ενώ άλλοι ανέφεραν ότι «όσο πλησιάζει η λήξη της θητείας του τόσο οι κινήσεις του υποκινούνται από πολιτικά κίνητρα» για να εξυπηρετήσει το πολωνικό του ακροατήριο. Ο ίδιος, ωστόσο, είπε μετά τη λήξη της συνόδου ότι είναι απόλυτα αμερόληπτος και ότι οι χώρες της περιοχής του «θα πρέπει να είναι έτοιμες να δείξουν αλληλεγγύη έμπρακτα».
«Ξεδιάντροπη»
Ενδεικτικό της έντασης που έχει δημιουργηθεί ήταν η αντίδραση του Ολλανδού πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε. Οταν άκουσε ότι οι χώρες του Βίσεγκραντ αποφάσισαν να καταβάλουν 35 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότηση προγράμματος για τον περιορισμό του μεταναστευτικού κύματος της Β. Αφρικής, χαρακτήρισε την πρόταση «ξεδιάντροπη».
Ομως, το χάσμα των απόψεων παραμένει, με τον κ. Τουσκ να συνεχίζει να μιλάει για αναποτελεσματικότητα του μηχανισμού μετεγκατάστασης. «Ακόμα και το 100% των ανθρώπων, που τηρούν τις προϋποθέσεις, να είχε μετεγκατασταθεί, αυτό θα αντιστοιχούσε μόνο στο 2% όλων των μεταναστών που έχουν αιτηθεί άσυλο», είπε μετά τη σύνοδο. Αντιθέτως, για τον επικεφαλής της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ η αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης ήταν επιτυχής. «Περισσότερο από το 85% έχει μετεγκατασταθεί, είναι μικρό νούμερο αλλά είναι αυτό που είχαμε υποσχεθεί. Δεν καταλαβαίνω γιατί 35.000 άνθρωποι προκαλούν τόσο έντονα συναισθήματα. Η Ε.Ε. είναι πιο δυνατή και μπορεί να τους απορροφήσει», είπε χαρακτηριστικά.
Οσον αφορά την Ελλάδα, έκανε ιδιαίτερα καλή εντύπωση στους κύκλους των Βρυξελλών ότι υπήρξε ομόφωνη στήριξη των πολιτικών δυνάμεων της Ελλάδας στη μεταναστευτική πολιτική της χώρας. Ο πρόεδρος της Ν.Δ. Κυρ. Μητσοτάκης στη σύνοδο του ΕΛΚ και η Φώφη Γεννηματά στη σύνοδο των Σοσιαλιστών είχαν την ίδια στάση, καταδικάζοντας την πρόταση Τουσκ και ζητώντας αλληλεγγύη και ίσο μοίρασμα των βαρών της μεταναστευτικής κρίσης.