Οποτε υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με την ελληνική διαιτησία, η εκάστοτε πολιτική ηγεσία του αθλητισμού επαναφέρει την πρόταση για μετάκληση ξένων διαιτητών ή ύπαρξη ξένου αρχιδιαιτητή. Και όμως, υπήρξαν χρόνια που ξένοι διηύθυναν σημαντικούς αγώνες του ελληνικού ποδοσφαίρου, χωρίς αυτό να κατορθώσει να εξαλείψει την καχυποψία, αλλά και τις κακές διαιτησίες. Για την εποχή εκείνη μιλούν στην «Κ» τρεις διακεκριμένοι παλαιοί δημοσιογράφοι, οι Νικήτας Γαβαλάς, Χάρης Παπαγεωργίου και Μάκης Παπαζήσης.
«Δεν θεωρώ ότι χρειάζεται μετάκληση ξένων διαιτητών. Είναι η εύκολη λύση. Η δύσκολη είναι ν’ αλλάξουν τα μυαλά. Χρειάζεται αυτοσυγκράτηση παραγόντων και Τύπου, που κάθε φορά που κρίνουν ότι τους συμφέρει, ανακαλύπτουν μια »παράγκα»», πιστεύει ο Νικήτας Γαβαλάς. Και θυμάται:
«Η μετάκληση ξένων διαιτητών από τα μέσα της δεκαετίας του ’50 ήταν συνέπεια της πλήρους απαξίωσης των Ελλήνων στα μάτια και των οπαδών και των φιλάθλων. Να θυμίσω ότι, για να νικήσουν οι «μεγάλοι», αγώνες παρατείνονταν κατά 10-15΄, μήπως έβαζαν γκολ. Οι ξένοι έρχονταν κυρίως για τα ντέρμπι και οι ομάδες πλήρωναν τα έξοδα. Ηρεμούσε ο κόσμος, διότι θεωρούσε πως το λάθος δεν ήταν προμελετημένο. Οι παράγοντες θεωρούσαν αδιανόητο να πλησιάσουν ξένο διαιτητή. Τότε δεν υπήρχε εμπιστοσύνη για να διευθύνουν Ελληνες τα ντέρμπι, διότι οι παράγοντες του Ολυμπιακού και του Παναθηναϊκού γνώριζαν πως μπορούσαν και οι μεν και οι δε να τους επηρεάσουν. Το θέμα ήταν ποιος θα «την έφερνε» σε ποιον. Είχαν δώσει και οι διαιτητές δικαιώματα. Στην Αγγλία γίνονται πολλά λάθη, αλλά έχει περάσει στο μυαλό των ανθρώπων ότι αυτά γίνονται από ανικανότητα. Μετά τη δεκαετία του ’60, ό,τι καλό υπήρχε στη διαιτησία κάηκε στον βωμό των σκοπιμοτήτων. Τώρα και ξένους να φέρουμε, θα υπάρχει η σκέψη πως και αυτούς κάποιοι θα επιδιώξουν να τους «πιάσουν». Είναι τόσο διαβρωμένη η σκέψη του Ελληνα οπαδού, που δεν πρόκειται να δεχθεί ότι του ξένου το λάθος είναι ανθρώπινο».
«Το παρελθόν έχει δείξει ότι η έλευση ξένων προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα, ιδιαίτερα στη δεκαετία του ’60», λέει ο Χάρης Παπαγεωργίου. «Ομως, η εμφάνιση των «εισαγόμενων» διαιτητών έγινε πολύ νωρίτερα. Ο πρώτος ξένος σε ντέρμπι Παναθηναϊκού – Ολυμπιακού ήταν ο Ιταλός Ρινάλντο Παλασίνα στις 30 Ιουνίου 1930. Στη δεκαετία του ’60, η κόντρα Ολυμπιακού – Παναθηναϊκού βρέθηκε στο αποκορύφωμά της και παρήλασαν από τα γήπεδά μας δεκάδες ξένοι διαιτητές διαφορετικών εθνικοτήτων, μέχρι και Αιγύπτιοι, Ισραηλινοί, Μαλτέζοι, Τούρκοι, Κύπριοι. Η αντικειμενικότητά τους αμφισβητήθηκε πολύ έντονα, γιατί δεν έπεισαν ότι ήταν καλύτεροι από τους Ελληνες. Σε πολλά παιχνίδια έγιναν ακόμη και αλλοιώσεις αποτελεσμάτων, αλλά οι διαμαρτυρίες των ομάδων δεν έφτασαν ποτέ στο σημερινό σημείο των απειλών προς τους διαιτητές. Υπήρξαν, όμως, και σπουδαίοι διαιτητές από το εξωτερικό. Το τελευταίο «σφύριγμα» ξένου στο ελληνικό πρωτάθλημα ακούστηκε την 1η Ιουνίου 1975, στο γήπεδο της Νέας Σμύρνη, στην αναμέτρηση Πανιωνίου – ΠΑΟΚ. Πιστεύω ότι, αν δεν σταματήσει η άνευ ορίων και κανόνων, ανταγωνιστικότητα Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού από τους ίδιους, ακόμα και διαιτητές από τη… Σελήνη να έλθουν, δεν θα υπάρξει καμία βελτίωση για το ποδόσφαιρο».
«Απομυθοποιήθηκαν γρήγορα»
Ο δημοσιογράφος Μάκης Παπαζήσης έζησε την εποχή των ξένων διαιτητών: «Στη δεκαετία του ’50 έγινε μια προσπάθεια να καθιερωθούν Ελληνες, αλλά ήταν τόσα τα παρατράγουδα και η καχυποψία, που σταδιακά άρχισαν να καλούνται πάλι ξένοι, αρχικά για τα ντέρμπι και από το 1963 έως το 1967 για τα περισσότερα ματς.
Δεν ήταν καλοί διαιτητές συνήθως. Ακόμα κι όσοι έρχονταν από καλύτερα πρωταθλήματα (Ιταλοί, Γάλλοι, Ισπανοί) δεν ήταν στην αφρόκρεμα της χώρας τους, γι’ αυτό και γρήγορα άρχισαν να αμφισβητούνται. Δεν είμαστε καλή ράτσα σε επίπεδο ποδοσφαιρικής νοοτροπίας και μόλις τους συνηθίσαμε, τους απομυθοποιήσαμε. Μέχρι και ξύλο έτρωγαν.
Θυμάμαι τον Μαθιό, τερματοφύλακα του Παναθηναϊκού και λαϊκό παιδί, να ξαπλώνει κάτω με γροθιά ένα φλεγματικό Αγγλο διαιτητή ονόματι Μπανκς, αν δεν λαθεύω στο όνομα. Τώρα όμως είναι άλλες εποχές κι όλα καλύτερα οργανωμένα. Αν χρειαστεί να έλθουν ξένοι διαιτητές, που ειδικά στα ντέρμπι νομίζω ότι χρειάζεται, η UEFA θα μας στείλει καλούς και όχι β΄ διαλογής σαν κι αυτούς που έρχονταν τότε με ένα τηλεφώνημα».