Βερολίνο, 1936. Ο Αδόλφος Χίτλερ επιθυμεί μέσω των Ολυμπιακών Αγώνων να επιβεβαιωθεί η ναζιστική θεωρία περί ανωτερότητας της Αρίας Φυλής και το ότι οι αφρικανικής καταγωγής αθλητές ήταν υποδεέστεροι. Οι Ολυμπιακοί αποτελούσαν, κατά το ταραγμένο μυαλό του και την άποψη των κορυφαίων αξιωματούχων του ναζιστικού καθεστώτος, την ιδανική ευκαιρία.
Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, πολλά χρόνια πριν, στις 12 Σεπτεμβρίου 1913, είχε γεννηθεί στην Αλαμπάμα ο Τζέιμς Κλίβελαντ Οουενς. Ηταν το έβδομο παιδί του γεωργού Χένρι Οουενς και της Εμα Φιτζέραλντ και εγγονός σκλάβου. Ο μικρός Τζέιμς ήταν φιλάσθενος. Εδινε μάχες με τη χρόνια βρογχική συμφόρηση και την πνευμονία. Παρά ταύτα, έπρεπε να εργάζεται, για να μπορεί η οικογένεια να επιβιώνει. Στα επτά του αναγκαζόταν να μεταφέρει καθημερινά περί τα 50 κιλά μπαμπακιού. Οταν ήταν εννέα η οικογένεια μετακόμισε στο Κλίβελαντ. Ο νέος του δάσκαλος ρώτησε πώς τον λένε και ο μικρός Τζέιμς Κλίβελαντ απάντησε «J.C.» (Τζέι Σι), από τα αρχικά γράμματα των ονομάτων του. Ο δάσκαλος νόμισε πως του είπε «Τζέσι» και το όνομα αυτό τον συνόδεψε έως το τέλος της ζωής του. Αλλά και στο Κλίβελαντ ο μικρός Τζέσι έκανε διάφορες δουλειές.
Το 1928 άρχισε να ασχολείται με τον αθλητισμό, σημειώνοντας μεγάλες επιτυχίες, αρχικά στο άλμα εις ύψος και στο μήκος και μετά στους δρόμους ταχύτητας. Ετσι, δέχθηκε προτάσεις από δεκάδες κολέγια. Επέλεξε το Πανεπιστήμιο του Οχάιο, παρότι δεν μπορούσε να του προσφέρει υποτροφία. Παράλληλα, έκανε πολλές δουλειές (σερβιτόρος, χειριστής ασανσέρ, σε αντλίες αερίου, σε βιλιοθήκες κ.ά.) για να ζουν ο ίδιος και η σύντροφός του, Ρουθ. Και όλα αυτά, ενώ «έσπαγε» ρεκόρ.
Στις 25 Μαΐου 1935, σε αγώνες στην Αν Αρμπορ, σε περίπου μία ώρα κατέρριψε πέντε παγκόσμια ρεκόρ και ισοφάρισε ένα. Πήδησε 8,13 μ. στο μήκος, έτρεξε τις 220 γιάρδες (201,17 μ.) σε ευθεία σε 20.3 (ρεκόρ και για τα 200 μ.) και τις 220 γιάρδες με εμπόδια σε ευθεία, σε 22.6 (επίσης ρεκόρ και για τα 200 μ. με εμπόδια), ενώ ισοφάρισε ξανά το ρεκόρ των 100 γιαρδών με 9.4. Είχε στείλει μήνυμα προς όλους εν όψει των Ολυμπιακών Αγώνων.
Στις 3 Αυγούστου 1936, στο Βερολίνο, παρουσία του Χίτλερ, στήθηκε στην αφετηρία των 100 μ. Νίκησε με 10.3. Την επόμενη μέρα γινόταν το μήκος. Ο Λουτς Λονγκ ενσάρκωνε τις ελπίδες και τις προσοδκίες των ναζί Γερμανών για να επιβεβαιωθεί η θεωρία τους. Ο Οουενς ήταν 1ος από το αρχικό άλμα και νίκησε χωρίς να απειληθεί. Αργότερα αναγνώρισε τη φιλική συμβουλή του αντιπάλου του στον προκριματικό, όπου κινδύνευσε να αποκλεισθεί. Το τελευταίο δοκιμαστικό άλμα του οι Γερμανοί κριτές το θεώρησαν κανονική προσπάθεια και το επόμενο ήταν άκυρο. Τότε τον πλησίασε ο Λονγκ και του είπε: «Χαίρομαι που σε γνωρίζω. Μπορείς να προκριθείς εύκολα στον τελικό» και του έδωσε μια συμβουλή. Το όριο ήταν 7,20 μ., ο Οουενς έκανε όπως του είπε ο Λονγκ, πάτησε πριν από τη βαλβίδα και προκρίθηκε με 7,64 μ. Στις 5 Αυγούστου νίκησε στα 200 μ. με 20.7 (παγκόσμιο ρεκόρ). Το τέταρτο χρυσό μετάλλιο ήλθε στις 9 του μηνός στα 4Χ100 μ. Οι Γερμανοί ζήτησαν από τους Αμερικανούς να αντικαταστήσουν έναν Εβραιο-αμερικανό σπρίντερ. Ετρεξε ο Οουενς και βοήθησε την ομάδα του να καταρρίψει το ρεκόρ κόσμου με 39.8.
Το επίτευγμα του Οουενς επανέλαβε μετά 48 έτη, στο Λος Αντζελες, ο συμπατριώτης του Καρλ Λιούις.
Ρατσισμός και εντός των συνόρων
Λέγεται πως ο Χίτλερ μετά τη νίκη του Οουενς στα 100 μ. έφυγε εκνευρισμένος από το στάδιο, αφού συνεχάρη μόνο όσους Γερμανούς είχαν νικήσει και σκοπίμως τον αγνόησε. Ο Οουενς έδωσε μια διαφορετική εξήγηση:
«Ο Χίτλερ είχε συγκεκριμένη ώρα που πήγαινε στο στάδιο κι έφευγε από αυτό. Ετυχε να φύγει πριν από την απονομή για τα 100 μ. Προηγουμένως, όμως, ενώ πήγαινα για μια συνέντευξη, πέρασα κοντά από το θεωρείο του. Μου ένευσε με το χέρι και ανταπέδωσα».
Μακριά από τη δημοσιότητα, πάντως, ο Χίτλερ εξέφραζε τα πραγματικά του αισθήματα και την αηδία που ένιωθε για τον Οουενς. Ο στενός συνεργάτης του Αλμπερτ Σπέερ αποκάλυψε: «Ηταν πολύ ενοχλημένος από τους θριάμβους του θαυμάσιου έγχρωμου Αμερικανού, του Τζέσι Οουενς. Ανθρωποι των οποίων οι πρόγονοι ήλθαν από τη ζούγκλα, ήταν πρωτόγονοι, έλεγε ο Χίτλερ. Σωματικά ήταν δυνατότεροι από τους πολιτισμένους λευκούς και, ως εκ τούτου, έπρεπε ν’ αποκλειστούν από τους μελλοντικούς αγώνες».
Στη Γερμανία, όμως, ο Οουενς μπορούσε να ταξιδεύει και να μένει στα ίδια ξενοδοχεία με τους λευκούς, ενώ σε πολλά μέρη των ΗΠΑ έπρεπε να ταξιδεύει χωριστά. Σκεφθείτε ότι σε εκδήλωση που έγινε προς τιμήν του στη Νέα Υόρκη, ανέβηκε στον χώρο της δεξίωσης με το ασανσέρ των φορτίων. Τον ενοχλούσε η υποκρισία στη χώρα του. «Οταν επέστρεψα, δεν μου επέτρεπαν να μπω στο λεωφορείο από την μπροστινή πόρτα. Δεν μπορούσα να ζω όπου ήθελα», είπε κάποτε
Δεν κλήθηκε στον Λευκό Οίκο από τον Φρανκλίνο Ρούζβελτ ή τον διάδοχό του, Χάρι Τρούμαν. «Δεν με περιφρόνησε ο Χίτλερ, αλλά ο Ρούζβελτ. Ούτε ένα τηλεγράφημα μου απέστειλε», είπε. Αντίθετα, ο Χίτλερ τού έστειλε μία αναμνηστική φωτογραφία. Το 1955, πάντως, ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ τον ονόμασε «πρεσβευτή του αθλητισμού».
Η αθάνατη φιλία με τον Γερμανό Λουτς Λονγκ
Η βοήθεια που πρόσφερε στον Οουενς ο Λονγκ γέννησε μια φιλία, αλλά οι Γερμανοί δεν τον συγχώρησαν. Οταν ξέσπασε ο πόλεμος έστειλαν τον Λονγκ στην πρώτη γραμμή. Σκοτώθηκε στις 14 Ιουλίου 1943 στην Ιταλία. Ο Οουενς ανέπτυξε ισχυρή σχέση με την οικογένειά του. Κάθε χρόνο μετά τον πόλεμο πήγαινε στη Γερμανία, τους ενίσχυε οικονομικά όσο μπορούσε, ενώ έγινε κηδεμόνας και κουμπάρος του γιου του Λονγκ, Καρλ. Κάποτε είπε για τη γνωριμία του με τον Λονγκ: «Αν λιώσω όλα τα κύπελλα και τα χρυσά μετάλλιά μου δεν θα καταφέρω να φτιάξω μια φιλία τόσο χρυσή και ακριβή όσο αυτή». Μετά τους Ολυμπιακούς αποφάσισε να δεχθεί κάποιες εμπορικές προσφορές. Οι αθλητικές αρχές των ΗΠΑ του αφαίρεσαν την ερασιτεχνική ιδιότητα και δεν μπορούσε να μετέχει σε αγώνες. Ετσι, αποσύρθηκαν και οι προσφορές… Αρχικά, για να εξασφαλίσει τα προς το ζην, έτρεχε με στοιχήματα με άλογα, σκύλους, μοτοσικλέτες. «Λένε ότι είναι υποτιμητικό για ολυμπιονίκη να τρέχει με άλογα. Εχω τέσσερα χρυσά μετάλλια, αλλά δεν τρώγονται», είπε. Αργότερα έκανε διάφορες δουλειές. Το 1966 κατηγορήθηκε για φοροδιαφυγή. Οταν έφθασε στον πάτο, τον βοήθησε η κυβέρνηση, που τον ονόμασε «Πρεσβευτή Καλής Θέλησης των ΗΠΑ». Ασχολήθηκε με τις δημόσιες σχέσεις και έκανε ομιλίες σε εταιρείες, συλλόγους, οργανώσεις νεολαίας (βοήθησε πολύ τους μη προνομιούχους νέους), κολέγια κ.ά. Στα 15 του είχε γνωρίσει τη 13χρονη Ρουθ Σόλομον. Το 1932 η Ρουθ έφερε στον κόσμο την πρώτη τους κόρη. Παντρεύτηκαν το 1935 και απέκτησαν άλλες δύο κόρες. Εμειναν μαζί έως την ημέρα του θανάτου του, από καρκίνο του πνεύμονα. Κάπνιζε επί 35 χρόνια ένα πακέτο τσιγάρων καθημερινά… Λίγο προ του θανάτου του προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να πείσει τον πρόεδρο Κάρτερ να μην μποϊκοτάρει τους Ολυμπιακούς της Μόσχας.