Οι Ελληνες πρωταθλητές προσέφεραν λάμψη μεταλλίων, πολλές διακρίσεις και χαμόγελα στη χώρα μας το τελευταίο διάστημα. Εχοντας διανύσει έναν πολύ δύσκολο δρόμο γεμάτο εμπόδια πάσης φύσεως, έφτασαν στην κορυφή. Αλλοι δεν τα κατάφεραν και θα προσπαθήσουν ξανά, όπως ο επικοντιστής μας Εμμανουήλ Καραλής, που δήλωσε με θάρρος ότι έδωσε μάχη με την κατάθλιψη, όπως παλαιότερα και οι σταρ του τένις, Τζόκοβιτς και Οσάκα. Αλλοι αποφάσισαν να τα παρατήσουν. Είναι τελικά ο πρωταθλητισμός μία εκτόνωση ή πίσω από τα φλας κρύβεται ένας άλλος διαφορετικός κόσμος; Μήπως όταν ένας αθλητής σηκώνει τη γροθιά της νίκης, έχει βγει νικητής από πολλά περισσότερα πράγματα τα οποία πιθανόν αντιμετώπισε από τα πρώτα του βήματα κι ένα μετάλλιο αντικατοπτρίζει όχι μόνον έναν πρωταθλητή αλλά έναν… υπεράνθρωπο;
Η «Κ» απευθύνθηκε σε έναν εξειδικευμένο επιστήμονα για να βρει απαντήσεις, τον ψυχολόγο και αθλητικό ψυχολόγο Βαγγέλη Βερτόπουλο.
Οταν τον ρωτήσαμε αν είναι δυσβάσταχτη η πίεση στον πρωταθλητισμό, ακόμη και στον αθλητισμό από τις μικρές ηλικίες, μας είπε: «Σε πολλούς αθλητές και σε πολλά αθλήματα υπάρχει μια υπερβολικά πρόωρη εξειδίκευση και είσοδος στον πρωταθλητισμό και ενώ οι αθλητές πλέον εξωτερικεύουν τις δυσκολίες, μιλούν για αυτές και η κοινωνία μας είναι πιο έτοιμη να ακούσει, δυστυχώς προπονητές, γονείς και διοικήσεις, πολλές φορές δεν έχουν κάνει αυτό το βήμα και ασκούν πολύ έντονες πιέσεις στους αθλητές. Είναι ένα φαινόμενο το οποίο πάντα υπήρχε, αλλά βλέπαμε τα αποτελέσματά του αργότερα. Οι πιέσεις προέρχονται πρωτίστως μέσα από το περιβάλλον των προπονητών και των γονέων και πολύ αργότερα από χορηγούς. Ομως, αυτές οι πιέσεις είναι πιο σοβαρές όταν προέρχονται από τους γονείς και τους προπονητές. Πάρα πολλοί προπονητές σε όλα τα αθλήματα εκπαιδεύονται στο πώς να επικοινωνούν με τους αθλητές, να μαθαίνουν βασικές αρχές της αθλητικής ψυχολογίας για να βοηθούν τους αθλητές τους να είναι πιο ανθεκτικοί. Δυστυχώς όμως υπάρχουν ακόμη προπονητές σε πολλά αθλήματα πιο απαιτητικά, όπου οι αθλητές ξεκινούν σε πιο μικρές ηλικίες κι εκεί ασκούνται μεγάλες πιέσεις. Με καλές προθέσεις ενδεχομένως, αλλά άθελά τους δημιουργούν δυσκολίες, διότι επιβάλλουν το αποτέλεσμα».
Τα πρώτα σημάδια εμφανίζονται από μικρή ηλικία σε έναν αθλητή. Και δεν είναι λίγες οι φορές που ο ίδιος ο γονιός αποτελεί το πρόβλημα…
Γονιός «προπονητής»
Ο ψυχολόγος και αθλητικός ψυχολόγος Βαγγέλης Βερτόπουλος αποκαλύπτει μέσω της «Κ» τον αθέατο κόσμο του πρωταθλητισμού.
«Μπορεί να έρθει σ’ εμάς ένα παιδάκι επειδή σκέφτεται να σταματήσει το άθλημά του ή αγχώνεται πολύ στον αγώνα ή στην προπόνηση. Στον αθλητικό ψυχολόγο ο αθλητής έρχεται όταν είναι σε πιο μικρή ηλικία, με πρωτοβουλία του γονιού. Βλέπει ότι υπάρχει δυσκολία και μας λέει π.χ. ότι στην προπόνηση αποδίδει, αλλά στον αγώνα δυσκολεύεται πάρα πολύ. Εκεί πολλές φορές αποκαλύπτεται ότι ο ίδιος ο γονιός με τη στάση του ως «προπονητής» από την εξέδρα δημιουργεί το πρόβλημα. Οταν ένας αθλητής δυσκολεύεται ή αγχώνεται ή έχει άλλες δυσκολίες που προσπαθεί να διαχειριστεί, υπάρχουν συγκεκριμένες αιτίες», τονίζει ο κ. Βερτόπουλος και συνεχίζει: «Η μία είναι το ταμπεραμέντο και η ιδιοσυγκρασία του ίδιου του αθλητή. Ολοι έχουμε διαφορετικές προσωπικότητες, κάποιοι μπορεί να έχουμε από τη φύση μας μια έμφυτη ροπή προς το άγχος ή την απογοήτευση ή προς τη θλίψη και τη μελαγχολία ή τον θυμό. Από κει και πέρα υπάρχει το άμεσο περιβάλλον του αθλητή, που ζει και συμβαδίζει με την αθλητική του προσπάθεια, που κι εκεί βρίσκουμε τις υπόλοιπες αιτίες. Ποιο είναι αυτό το περιβάλλον; Οσοι εμπλέκονται με άμεσο ή έμμεσο τρόπο στην προσπάθεια του αθλητή, ανεξαρτήτως ηλικίας. Και αυτοί είναι οι γονείς δύο κατηγοριών: Οι γονείς που πολύ συνειδητά βλέπουν το παιδί τους και λένε “εμένα θα γίνει πρωταθλητής ή πρωταθλήτρια” για εντελώς δικούς τους λόγους και για δικά τους απωθημένα. Είναι σαν αυτούς που λένε όταν το παιδί τους περάσει στο πανεπιστήμιο, “περάσαμε στο πανεπιστήμιο” και υπερηφανεύονται ταΐζοντας τη δική τους αντίληψη για το πόσο άξιοι και σημαντικοί είναι οι ίδιοι μέσα από τα επιτεύγματα των παιδιών τους. Είναι μία κατηγορία γονέων που δημιουργεί πολλές δυσκολίες στα παιδιά. Η άλλη κατηγορία γονέων είναι αυτή που καλοπροαίρετα προσπαθεί να στηρίξει το παιδί, όμως δεν έχει τη γνώση και την εκπαίδευση να το πετύχει. Πάνω στη δουλειά που κάνουμε με τους αθλητές, εκπαιδεύουμε και τους γονείς πώς να επικοινωνούν με τα παιδιά τους και να συμπεριφέρονται μέσα σε έναν αγώνα. Να πηγαίνουν ή όχι στην προπόνηση; Τι να λένε στο παιδί όταν τους ρωτάει “πώς τα πήγα;”. Αυτές είναι παγίδες που ο γονιός παρότι θέλει καλοπροαίρετα να στηρίξει το παιδί του, άθελά του πέφτει σ’ αυτές, να πετάει “σπόρια” άγχους στο παιδί».
Είναι όμως μόνο «σπόρια» άγχους τελικά ή και «σπόρια» κακής συμπεριφοράς και νοοτροπίας;
«Αυτό συμβαίνει γιατί έχουμε μια λανθασμένη κατεύθυνση μέσα μας. Θαυμάζουμε υπερβολικά το αποτέλεσμα και τη νίκη, ενώ στην πραγματικότητα αυτό που είναι το συγκινητικό κι αυτό που θα έπρεπε να χειροκροτούμε είναι η προσπάθεια. Δεν σας κρύβω ότι ως πρώην αθλητής και προπονητής ξιφασκίας, όπως εξελισσόμουν και ωρίμαζα κι εγώ, συνειδητοποίησα πως όταν αγωνίζονται δύο αθλητές, στον έναν από τους δύο μπορεί να μην του βγαίνει καθόλου ο αγώνας. Οταν αντιλήφθηκα πόσο αξιοθαύμαστη είναι η προσπάθεια αυτού του αθλητή που δεν του βγαίνει τίποτα, που είναι… αντιταλέντο, εκεί ο αθλητισμός για μένα έγινε κάτι πολύ πιο θεαματικό και πολύ πιο συγκινητικό».
Επιμόρφωση, θωράκιση
Για το πώς θα μπορούσε ο γονιός ή ο κόσμος να δει την προσπάθεια και όχι το αποτέλεσμα και για το αν φταίει κάπου και η ιδιοσυγκρασία μας και η έλλειψη παιδείας, ο κ. Βερτόπουλος υποστηρίζει:
«Ο κάθε λαός έχει την κουλτούρα και τα χούγια του. Ουσιαστικά καταλήγει να είναι, όπως είπατε, θέμα παιδείας κι εδώ πρέπει να αρπάξουμε την ευκαιρία. Να επιμορφωθούν και να εκπαιδευτούν ο γονιός και ο προπονητής –αυτό προσπαθούμε– να καταλάβουν ότι αξίζει πραγματικά να είναι περήφανοι για την προσπάθεια του παιδιού σε κάτι που αγαπάει κι ότι ακόμη κι αν χάσει ή γνωρίσει μια βαριά ήττα, η προσπάθεια είναι εξίσου ικανή για να αισθάνεται υπερήφανος. Είναι λιθαράκια που λείπουν από αυτό το κομμάτι της παιδείας. Κι επειδή οι γονείς και οι προπονητές πολλές φορές μπορεί να μη θέλουν ή να μην μπορούν να αντιληφθούν αυτά τα πράγματα, εστιάζουμε περισσότερο στον αθλητή τον ίδιο. Να γίνει πιο ανθεκτικός. Να αποκτήσει ένα αλεξίσφαιρο απέναντι στην κακή νοοτροπία. Να χτίσουμε ως αθλητικοί ψυχολόγοι μέσα του τον ίδιο τον αθλητή ώστε να είναι πιο ανθεκτικός και να μην επηρεάζεται από όλα αυτά».
