Οταν κάποιος αναφέρεται στο σερφ, συνήθως στο μυαλό του φέρνει εικόνες από ακτές των ΗΠΑ, της Χαβάης, ή της Αυστραλίας. Δύσκολα θα μπορέσει να σκεφτεί ότι το άθλημα που έχει ταυτιστεί σε πολύ μεγάλο βαθμό με την αμερικανική κουλτούρα, έχει ρίζες ακόμα και στη δυτική Αφρική.
Το 1960 δημοσιεύτηκε στο «Surfer» άρθρο με τίτλο «Αφρική – πατρίδα του σερφ;» και απεικονιζόταν η μορφή ενός μαύρου άνδρα που έσερνε μια σανίδα από το κύμα. Εξήντα και πλέον χρόνια αργότερα, το συγκεκριμένο άρθρο εμφανίστηκε ξανά στο Instagram και έβαλε σε σκέψη τους κινηματογραφιστές Ben Lalande και Sarah Hughen που θέλησαν να ανακαλύψουν αν όντως μπορεί να ισχύει κάτι τέτοιο.
Ετσι ταξίδεψαν μέχρι την Μπουσούα στην Γκάνα και εστίασαν την κάμερά τους σε μερικούς σέρφερ που προσπαθούσαν να δαμάσουν κάποια κύματα στον Ατλαντικό.
Κορίτσια για σερφ
Σε σχέση με το άρθρο του 1960 δεν είχαν αλλάξει και πολλά. Μια μικρή όμως λεπτομέρεια έκανε –για την Γκάνα– τη μεγάλη διαφορά. Η ομάδα των σέρφερ ήταν όλα κορίτσια.
«Μια μέρα πήγα για σέρφινγκ και η μητέρα μου με χτύπησε με ένα τηγάνι», λέει η Βανέσα Τέρκσον στην κάμερα χαμογελώντας καθώς κουνιέται σε μια χαμηλά κρεμασμένη αιώρα. «Μου έλεγε “δεν θέλω να σε χάσω”».
Μια φίλη της διηγείται πώς οι δικοί της γονείς εξέταζαν τα πόδια της για κόκκους άμμου, έτοιμοι να την τιμωρήσουν αν ανακάλυπταν κάτι τέτοιο.
RT @FontonfromC: RT @BusuaInn_Ezile: #Ghana #busua video by @justicebrthers surf school. Ghanaian girls on board surfing. Go ahead ladies! Bravo Justice Bro for this wonderful work. More than surfing, emancipation… Happy to see that, finally! Enfin! … pic.twitter.com/z902NXSRiA
— Ghana📍️️️🇬🇭 Akwaaba (@exploregh) April 5, 2019
Ολα αυτά δεν ήταν χωρίς λόγο. Η θάλασσα είναι μια δύναμη που πρέπει να φοβάσαι. Ο Κόλπος της Γουινέας στροβιλίζεται με επικίνδυνα ρεύματα στα ανοικτά των ακτών της Γκάνας και, μέχρι πριν από 20 χρόνια, το να γνωρίζει κάποιος καλό κολύμπι στην Μπουσούα ήταν εξαιρετικά σπάνιο. Μπορεί στην πόλη τα προς το ζην να κερδίζονται μέσα στο νερό και από την αλιεία τόνου, όμως εξίσου σημαντικό είναι το κόστος σε ανθρώπινες ζωές. Κάθε λίγους μήνες κι ένα πτώμα ξεβράζεται στην παραλία.
Οι γονείς φοβόντουσαν για τις κόρες τους δικαιολογημένα, αλλά έκαναν και διακρίσεις. Ενώ εμπόδισαν τα κορίτσια τους να απολαμβάνουν την παραλία, τα αγόρια τους έμαθαν να αξιοποιούν τα τοπικά κύματα, με την Μπουσούα να έχει γίνει ένα από τα πολλά hotspots του σερφ στην Γκάνα, μετατρέποντας χρόνο με τον χρόνο την περιοχή σε τουριστικό προορισμό για τους φίλους του σπορ.
Η Τζάστις Κόουφι διευθύνει μια από τις σχολές σερφ που υπάρχουν, μαζί με τα έξι αδέλφια της. Η Κόουφι είδε τον διαχωρισμό που κρατούσε τα κορίτσια στο σπίτι μετά το σχολείο, να μαγειρεύουν φαγητό, να βοηθούν τους γονείς τους και να εργάζονται στη γη, και ήταν αποφασισμένη να τον σπάσει.
«Eχασα και τους δύο γονείς μου όταν ήμουν μικρή και μεγάλωσα με τη γιαγιά μου», λέει. «Oταν εκείνη πέθανε, μια άλλη γυναίκα με φρόντισε και τώρα η σχολή μου υποστηρίζεται από μια γυναίκα. Συνειδητοποίησα ότι στην Αφρική οι γυναίκες κάνουν όλη τη σκληρή δουλειά. Δεν θα έπρεπε να είναι μόνο οι άνδρες στην παραλία και μετά να πηγαίνουν σπίτι και οι αδελφές τους να τους μαγειρεύουν. Πρέπει να κάνουμε κάτι για τους εαυτούς μας».
Πριν από πέντε χρόνια η Κόουφι και τα αδέλφια της ξεκίνησαν ένα πρόγραμμα με την ονομασία Black Girls Surf, για να διδάξουν στις γυναίκες πρώτα να κολυμπούν και μετά να… κυνηγούν κύματα. Η Τούρκσον, που κάποτε κυνηγήθηκε στην κουζίνα από τη μητέρα της που κρατούσε τηγάνι, ήταν μία από εκείνες που κέρδισαν τη… μάχη με τους γονείς τους και εγγράφηκαν στη σχολή. Eμαθε να σερφάρει, αλλά όχι μόνο αυτό.
«Νιώθω ευτυχισμένη γιατί είμαι με τους φίλους μου καθισμένη στο νερό, συζητάμε και διάφορα», λέει χαμογελώντας. «Eπειτα, κάθε φορά που στέκομαι πάνω σε μια σανίδα, με κάνει να νιώθω σαν να πετάω. Με κάνει να νιώθω άνετα, σαν να μην έχω άγχος. Ο καθένας μπορεί να κάνει σερφ – είναι σαν να χορεύει. Τις παλιές μέρες έλεγαν ότι τα κορίτσια δεν μπορούν να σερφάρουν μόνο τα αγόρια. Τώρα ξέρω πως ό,τι μπορεί να κάνει ένας άντρας, μια γυναίκα μπορεί να το κάνει καλύτερα».
Η Κόουφι τονίζει ότι το ποσοστό εφηβικής εγκυμοσύνης στην Μπουσούα έχει μειωθεί από τότε που δημιουργήθηκε το Obibini club –το μοναδικό γυναικείο surf club της Γκάνας– για να δώσει στις νεαρές γυναίκες ένα μέρος για να αθλούνται, να μαθαίνουν και να κοινωνικοποιούνται.
Από τότε που δημοσιεύθηκε το άρθρο του «Surfer», οι αποδείξεις ότι το σερφ αναπτύχθηκε ανεξάρτητα στην Αφρική πριν από πολλά χρόνια –και όχι ότι εισήχθη από την Πολυνησία, την Καλιφόρνια ή αλλού– έχουν αυξηθεί.
Μια βασική μαρτυρία προέρχεται από έναν Σκωτσέζο στρατιώτη. Ενώ υπηρετούσε 250 χιλιόμετρα πάνω από την ακτή της Μπουσούα στην Ακρα το 1834, ο Τζέιμς Αλεξάντερ κατέγραψε μια περίεργη δραστηριότητα που του ήταν προηγουμένως άγνωστη. «Από την παραλία, εν τω μεταξύ, μπορούσε να δει κανείς παιδιά να κολυμπούν στη θάλασσα, με ελαφρές σανίδες κάτω από το στομάχι τους», έγραψε στο ημερολόγιό του. «Περίμεναν ένα κύμα – και ήρθαν κυλώντας σαν σύννεφο στην κορυφή του».
Η Σάντι Αλίμπο είναι ιδρύτρια του Surf Ghana, ενός οργανισμού που χρησιμοποιεί τα αθλήματα δράσης για την ενδυνάμωση και την εκπαίδευση των νέων και υποστηρίζει την οικοδόμηση μιας βιώσιμης υποδομής για το σερφ. Οσο όμορφα και αν αφηγείται η ιστορία της Μπουσούα, η ίδια λέει ότι η ύπαρξη του σερφ στην Γκάνα εξαρτάται από τους ψυχρούς, σκληρούς αριθμούς. «Στο χωριό, βλέπουν πρώτα τα χρήματα», λέει η ίδια.
«Η ζωή είναι πραγματικά δύσκολη. Οι άνθρωποι μπορούν να κερδίσουν 400-500 cedis (30-37 ευρώ) τον μήνα. Η προτεραιότητα κάθε γονέα είναι να φροντίσει την κόρη του και να σιγουρευτεί ότι θα παντρευτεί κάποιον που θα μπορεί να τη φροντίσει, ίσως και την οικογένειά της. Το σερφ δεν αποτελεί προτεραιότητα – εξακολουθεί να είναι πολυτέλεια. Ο ελεύθερος χρόνος δεν είναι καν μέρος του σχεδίου. Σύμφωνα με την παράδοση του χωριού, οι γυναίκες δεν πρέπει καν να βρίσκονται έξω. Πηγαίνουν στο σχολείο, επιστρέφουν στο σπίτι και βοηθούν τους γονείς τους στο σπίτι, και αυτό είναι όλο. Οι γονείς θα δεχτούν το σερφ, μόνο αν αυτό στο τέλος της ημέρας θα μπορέσει να φέρει χρήματα στο σπίτι».
Το ντοκιμαντέρ «Obibini» των Ben Lalande και Sarah Hughen για τα όσα συμβαίνουν με το σερφ στην Μπουσούα προωθεί παράλληλα την προσπάθεια για να συγκεντρωθούν χρήματα για εξοπλισμό, προσόντα διδασκαλίας, μαθήματα ασφαλείας και σεξουαλικής αγωγής.
Και όπως φαίνεται η προσπάθεια πιάνει σιγά σιγά τόπο.
«Οταν τις βλέπω στο κύμα, σημαίνει πολλά για μένα», λέει η Κόουφι για τις γυναίκες σέρφερ που κάποτε δίδαξε. «Εχουμε πετύχει κάτι τεράστιο, όπως το ίδιο το κύμα που κυνηγάμε…».