Αιρετικός αρκετά συχνά στις απόψεις του, ο Αλμπέρτο Μαλεζάνι εδώ και 25 χρόνια είχε εκφράσει τη γνώμη ότι για να κάνεις μεγάλη καριέρα ως προπονητής, δεν αρκεί πια στο σύγχρονο ποδόσφαιρο να ξέρεις απλώς καλή μπάλα. Ο Ιταλός πρώην τεχνικός του Παναθηναϊκού υποστήριζε με θέρμη στις συζητήσεις του ότι ο ρόλος ενός σύγχρονου προπονητή είναι πολύ πιο σύνθετος από το να κόβει το μάτι του, να κάνει καλή προπόνηση, σωστή ψυχολογική προετοιμασία, καλές ενδεκάδες και σωστές αλλαγές την ώρα του αγώνα.
Καλά και χρήσιμα όλα αυτά, έλεγε, όσον αφορά στο αγωνιστικό κομμάτι, πρέπει όμως να αποτελούν μόνο ένα μέρος των αρμοδιοτήτων ενός προπονητή – μάνατζερ στο σύγχρονο ποδόσφαιρο. Το ίδιο σημαντικό κομμάτι είναι η οικονομική προέκταση της συμβολής του στο κτίσιμο και στη διαχείριση μιας ομάδας, με αποφάσεις που ως ένα βαθμό πρέπει να περνούν κι από τα δικά του χέρια. Αλίμονο στην ομάδα, έλεγε, που εξαρτάται στο επίπεδο αυτό από τις αποφάσεις κάποιου ειδικού στα οικονομικά αλλά άσχετου με το ποδόσφαιρο ή το αντίστροφο.
Όταν ο Μαλεζάνι υποστήριζε ότι στο σύγχρονο ποδόσφαιρο πρέπει οι προπονητές να βγαίνουν ή να περνούν από τα Πανεπιστήμια για να εκπαιδευτούν στο μάρκετινγκ, είχε χλευαστεί από πολλούς. Τώρα που το πιο δημοφιλές ομαδικό άθλημα παγκοσμίως έχει γιγαντωθεί οικονομικά και στήνεται γύρω του ένας τρελός χορός δισεκατομμυρίων, όσοι έχουν ανοικτό μυαλό τον δικαιώνουν και αναγνωρίζουν ότι έβλεπε πιο μπροστά από την εποχή του.
Αν και ο συγκεντρωτισμός είναι πάντα επικίνδυνος και δίκοπο μαχαίρι σε όλα τα επίπεδα, όχι μόνο στο ποδόσφαιρο, είναι σαφές ότι ένας μοντέρνος προπονητής είναι υποχρεωμένος να έχει άμεση αντίληψη του οικονομικού αντίκτυπου κάθε εισήγησης – απόφασής του στις μεταγραφές και τα συμβόλαια των ποδοσφαιριστών μιας ομάδας, ώστε να «παντρεύει» την αγωνιστική με την οικονομική επιτυχία.
Σε εποχές όπου το χρήμα είναι πια πολύ ακριβό, είναι σημαντικό για την βιωσιμότητα κάθε συλλόγου να ξοδέψει σοφά τα λεφτά του. Πολλά ή λίγα, όταν τα ρίχνει στην αγορά, να πιάνουν τόπο τόσο αγωνιστικά, όσο και… λογιστικά. Να υπάρχει μια σωστή αναλογία μεταξύ του τι δίνεις σε χρήματα και τι εισπράττεις αγωνιστικά, μια προοπτική για τη δημιουργία υπεραξίας σε όλα τα επίπεδα, με καλές πιθανότητες να αποφέρει μελλοντικά όχι μόνο διακρίσεις μέσα στο γήπεδο, αλλά και τα απαραίτητα έσοδα που θα επιτρέψουν σε μια ομάδα να κινείται σε πιο υψηλό επίπεδο.
Με τους οικονομικούς περιορισμούς που προσπαθούν να επιβάλουν η ΦΙΦΑ, η ΟΥΕΦΑ και οι λίγκες στο (αλόγιστο πολύ συχνά) ξόδεμα χρημάτων για μεταγραφές και πλουσιοπάροχα συμβόλαια, μπαίνουν υποχρεωτικά σε πιο στενό κορσέ ακόμα και ομάδες με μεγιστάνες ιδιοκτήτες. Κακά τα ψέματα, μπήκαν πολλοί στο ποδόσφαιρο αποζητώντας κυρίως τη δόξα, χωρίς να έχουν κανένα πρόβλημα να ξοδέψουν πακτωλούς εκατομμυρίων με πλήρη γνώση πως ποτέ δεν πρόκειται να πάρουν τα χρήματά τους πίσω ακόμα κι αν οι ομάδες τους κυριαρχήσουν απόλυτα αγωνιστικά. Το Financial Fair Play είναι μια πρώτη μορφή άμυνας της… λογικής στο ποδόσφαιρο και έχει καταφέρει να μαζέψει κάπως την κατάσταση, παρότι η «φούσκα» μεγαλώνει όλο και περισσότερο χρόνο με το χρόνο και κάποια στιγμή πολλοί περιμένουν ότι θα σκάσει. Έχει φέρει μια καλύτερη ισορροπία ανάμεσα στα έσοδα και τα έξοδα, δεν είναι ο σκοπός του όμως το να εξορθολογήσει την αγορά με μέτρο το τι δίνεις οικονομικά και το τι παίρνεις πίσω αγωνιστικά.
Το παράδειγμα της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ είναι χαρακτηριστικό. Από την εποχή που μεσουρανούσε επί των ημερών του σερ Άλεξ Φέργκιουνσον δεν ήταν μόνο η πιο δημοφιλής (ίσως) ομάδα παγκοσμίως, αλλά και αυτή με τα περισσότερα έσοδα. Αν και τα τελευταία χρόνια ταλαιπωρείται αγωνιστικά και απέχει παρασάγγας εκατό από τις ημέρες δόξας που ζούσε με τον σερ Άλεξ στο τιμόνι της, εξακολουθεί να είναι μια ομάδα με τεράστια έσοδα, ανακόλουθα με τις αγωνιστικές της επιτυχίες.
Η πρώτη φορά που έχασε τα πρωτεία στον πίνακα των εσόδων ήταν η περυσινή και τα έχασε από την από την συμπολίτισσά της Μάντσεστερ Σίτι. Και πάλι, όμως, ενώ η αγωνιστική τους διαφορά είναι χαώδης στον ποδοσφαιρικό ανταγωνισμό, λογιστικά είναι σχεδόν στα ίδια επίπεδα. Οι «πολίτες» ναι μεν σαρώνουν τα πάντα αγωνιστικά την ώρα που οι «μπέμπηδες» κάνουν… αγρανάπαυση, αλλά στα έσοδα είναι σχεδόν… ισοπαλία.
Η βασική τους διαφορά είναι οι προπονητές τους και το ζύγι δεν μπαίνει μόνο με ποδοσφαιρικά κριτήρια. Στην πράξη, ο Πεπ Γκουαρδιόλα έχει αποδειχθεί ένας σύγχρονος σερ Άλεξ και έχει εξελιχθεί σε έναν πολύ επιτυχημένο προπονητή – μάνατζερ. Δημιούργησε μια ομάδα ικανή να κερδίσει τα πάντα και ταυτόχρονα να έχει μεγάλα κέρδη κι ας ξοδεύει πολλά για την ενίσχυσή της.
Από την άλλη, ο Έρικ Τεν Χαγκ δεν έχει αντίστοιχη επιτυχία ούτε ως προπονητής ούτε και ως μάνατζερ. Ενώ η Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ ξοδεύει πολύ περισσότερα χρήματα από τη Σίτι, αγωνιστικά ζει στη σκιά της, με μηδαμινές επιτυχίες σε σχέση με το ειδικό βάρος και το πορτοφόλι της. Στο ερώτημα «ποια είναι πιο ακριβή ομάδα, η Γιουνάιτεντ ή η Σίτι;», η απάντηση που θα δώσουν όλοι είναι «η Σίτι».
Όσο κι αν μοιάζει απίστευτο, αυτή είναι μια εντελώς λάθος απάντηση. Μπορεί οι αγωνιστικές επιτυχίες της Σίτι να έχουν δημιουργήσει υπεραξίες και χρηματιστηριακά να αξίζει πολύ περισσότερο από τη συμπολίτισσά της, αλλά οι μεταγραφικές δαπάνες και το κόστος των συμβολαίων της Γιουνάιτεντ είναι πολύ μεγαλύτερο κι ας μην έχει γευτεί καμία αγωνιστική επιτυχία.
Σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του European Club Finance and Investment Landscape που λειτουργεί υπό τη σκέπη της ΟΥΕΦΑ, η περυσινή ομάδα (περίοδος 2022-23) των «μπέμπηδων» ήταν η πιο ακριβή σε όλο το παγκόσμιο ποδόσφαιρο και αναλογικά μια από τις πιο ακριβές ομάδες όλων των εποχών! Οι ερευνητές του Κέντρου Πληροφοριών της UEFA ανέλυσαν όλα τα οικονομικά στοιχεία κάθε ομάδας σε σχέση με το ρόστερ της και διαπίστωσαν ότι το μεταγραφικό κόστος τα συμβόλαια των παικτών της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ φτάνει συνολικά στο ιλιγγιώδες ποσό των 1,21 δισ. λιρών (1,42 δισ. ευρώ), το μεγαλύτερο παγκοσμίως!
Και να φανταστεί κανείς ότι στον λογαριασμό αυτόν δεν περιλαμβάνονται οι καλοκαιρινές μεταγραφές της για την περίοδο 2023-24, δηλαδή τα 72 εκατ. λίρες που δόθηκαν για τον Χόιλουντ, τα 55 εκατ. για τον Μάουντ ή τα 47 εκατ. για τον Ονάνα, μεταγραφές το ίδιο ακριβές μ’ αυτές παικτών που αποκτήθηκαν τα προηγούμενα χρόνια και παραμένουν στην ομάδα, όπως του Άντονι (82 εκατ. λίρες), του Μαγκουάιρ (80 εκατ.), του Σάντσο (73 εκατ.) ή του Κασεμίρο (70 εκατ. λίρες).
Επειδή το ποδόσφαιρο είναι ένας καθρέφτης της ζωής, ισχύει και εδώ ότι το πολύ το χρήμα δεν φέρνει πάντα την ευτυχία. Με σχεδόν 1,5 δισ. ευρώ μεταγραφικές επενδύσεις και κόστος συμβολαίων, οι «μπέμπηδες» τερμάτισαν πέρυσι 3οι στην Πρέμιερ Λιγκ, 14 βαθμούς πίσω από τη Σίτι και 9 από την Άρσεναλ. Αν και το καλοκαίρι δαπάνησαν κι άλλα μεγάλα ποσά για τη μεταγραφική τους ενίσχυση, τερμάτισαν τελευταίοι στον όμιλό τους στο Τσάμπιονς Λιγκ με αντιπάλους Μπάγερν, Κοπεγχάγη, Γκαλατασαράι και δεν συνεχίζουν σε καμία ευρωπαϊκή διοργάνωση, ενώ στο αγγλικό πρωτάθλημα είναι στην 6η θέση, 13 βαθμούς πίσω από τη Λίβερπουλ του Γιούργκεν Κλοπ που κοστίζει σχεδόν τα μισά.
Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, εκτός από τη Γιουνάιτεντ άλλες τρεις ομάδες δαπάνησαν την ίδια περίοδο περισσότερα από 1 δισ. λίρες για μεταγραφές και κόστος συμβολαίων. Είναι η Τσέλσι, η Ρεάλ Μαδρίτης και η Μάντσεστερ Σίτι. Η πρώτη είναι άλλο ένα παράδειγμα αποτυχημένης διαχείρισης τα τελευταία χρόνια και μπαίνει περίπου στην ίδια μοίρα με τους «μπέμπηδες». Η Ρεάλ με τη Σίτι ξοδεύουν μεν πολλά χρήματα κι αυτές, αλλά τα παίρνουν πίσω τόσο αγωνιστικά όσο και οικονομικά.
Γιατί; Διότι έχουν στον πάγκο τους τον Κάρλος Αντσελότι και τον Πεπ Γκουαρδιόλα, δύο πολύπειρων ανθρώπων του ποδοσφαίρου που εξελίχθηκαν και ως τεχνοκράτες, υπηρετώντας με άψογο τρόπο τον απαιτητικό ρόλο ενός σύγχρονου προπονητή – μάνατζερ, όπως τον είχε περιγράψει πριν πολλά χρόνια ο Αλμπέρτο Μαλεζάνι. Ρόλο που ουσιαστικά τον δημιούργησαν από εκείνα τα χρόνια ο σερ Άλεξ Φέργκιουνσον και ο Αρσέν Βενγκέρ, με μια μακρόπνοη και πολύ επιτυχημένη θητεία στη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και την Άρσεναλ αντίστοιχα…