Οταν στις 4 Ιουλίου του 2004 ο Θοδωρής Ζαγοράκης σήκωνε στον ουρανό της Λισσαβώνας το τρόπαιο του πρωταθλητή Ευρώπης, το πεπρωμένο της Εθνικής χωρίστηκε σε δύο περιόδους, μία για καθεμιά από τις δεκαετίες που θα ακολουθούσαν: την πρώτη (2004-2014), με κεκτημένη ταχύτητα μετά το έπος, η ελληνική ομάδα διατήρησε αξιοπρεπώς το πρεστίζ της. Τη δεύτερη (2014-2024), της οποίας ο κύκλος έκλεισε με το μπαράζ της Γεωργίας, είχε μόνο κατήφορο, γκρίνια και στασιμότητα.
Την τελευταία διετία (2022-24) το τρένο μπήκε και πάλι στις ράγες, ξεκινώντας δειλά δειλά το ταξίδι του. Μπορεί το όνειρο της πρόκρισης σε μια μεγάλη διοργάνωση ύστερα από 10 χρόνια να μην υλοποιήθηκε, ωστόσο ο βρυχηθμός της μηχανής ακούγεται ξανά δυνατός. Το αν θα καταφέρει το γαλανόλευκο τρένο να διατηρηθεί σε τροχιά ανάκαμψης θα κριθεί από τις αποφάσεις που πρόκειται να ληφθούν το αμέσως προσεχές διάστημα.
Ο Γκουστάβο Πογιέτ, εκτός συγκλονιστικού απροόπτου, θα αποτελέσει παρελθόν από την τεχνική ηγεσία. Το συμβόλαιό του από αύριο 1η Απριλίου παύει να είναι σε ισχύ, αλλά ένα ολικό και βιαστικό restart στη συγκεκριμένη περίπτωση ίσως αποβεί καταστροφικό. Είναι αναγκαίο να διατηρηθούν κάποια πράγματα που εμφανίστηκαν επί θητείας του και στα οποία θα πρέπει να βασιστεί η νέα προσπάθεια. Ποια είναι αυτά;
Ομοιογένεια: Η διατήρηση της έννοιας της ομάδας. Το συγκεκριμένο είναι το διαχρονικό πρόβλημα της Εθνικής. Ο Πογιέτ, παρά τις εμμονές του και τη στήριξη των αγωνιστικών επιλογών του μέχρι το τέλος («ακύρωση» Φορτούνη, Δουβίκα, μη αξιοποίηση Κωνσταντέλια, Παυλίδη, Τζόλη), κατάφερε να φτιάξει ένα συμπαγές σύνολο. Οι διεθνείς δεν θεωρούσαν αγγαρεία τις κλήσεις για τα παιχνίδια της Εθνικής και ανταποκρίνονταν με ιδιαίτερη θέρμη, δημιουργώντας οικογενειακό κλίμα που φαινόταν στο γήπεδο.
Εμπειρία: μπορεί η συγκεκριμένη «φουρνιά» να μη διαθέτει το ταλέντο εκείνης της δεκαετίας 2004-2014, όμως η ποιότητα δεν λείπει, όπως και οι παραστάσεις από τη συμμετοχή σε μεγάλα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα.
Ηλικία: Με μέσο όρο ηλικίας τα 28,3 έτη, η Εθνική μπορεί να στηριχθεί στον ίδιο κορμό τουλάχιστον για μία ακόμη διετία, προσθέτοντας στους κόλπους της τα ταλέντα που θα ξεπεταχτούν.
Αγωνιστική ταυτότητα: Η ομάδα κατάφερε να βρει το χαμένο αγωνιστικό της στυλ. Εχοντας προτεραιότητα την κατάκτηση του αποτελέσματος, έβγαλε χαρακτήρα στο χορτάρι και στάθηκε ανταγωνιστική, «παλεύοντας» στα ίσα τα παιχνίδια με μεγάλους αντιπάλους (π.χ. Ισπανία, Ολλανδία, Γαλλία), διεκδικώντας τις πιθανότητές της.
Ανανέωση: Ο Πογιέτ εξέλιξε το αγωνιστικό μοντέλο που βρήκε από τον προκάτοχό του Τζον Φαντ Σιπ. Ο Ολλανδός είχε βάλει τις βάσεις, καλώντας στην Εθνική παίκτες που αναδείχθηκαν μέσα από αυτή. Ο εντυπωσιακός αριθμός των 16 ποδοσφαιριστών που έκαναν ντεμπούτο επί των ημερών του είναι ενδεικτικός. Με τον Ουρουγουανό πετύχαμε 12 νίκες σε 22 ματς, έναν προβιβασμό από την 3η στη 2η κατηγορία του National league και μία άνοδο στο FIFA Ranking από το No 55 στο No 47.
Η κερκίδα: Η εθνική ομάδα «ζέστανε» και πάλι τους φιλάθλους. Χωρίς (οπαδικά) χρωματιστά γυαλιά, οι Ελληνες στάθηκαν στο πλάι της στα καθοριστικά παιχνίδια, γέμισαν την «ΟΠΑΠ Arena», διαισθανόμενοι πως κάτι καλό γίνεται. Γεννήθηκε ξανά μέσα τους η προσμονή της επιτυχίας.
Το χρονικό της πτώσης
Η θητεία Πογιέτ στη μεγάλη εικόνα της «άνομβρης» δεκαετίας μοιάζει με μια μικρή χαραμάδα φωτός. Η συνολική εικόνα, όμως, είναι αμείλικτη: η Εθνική όλο αυτό το διάστημα βρίσκεται σε έναν φαύλο κύκλο μετριότητας. Το γεγονός πως ολοκληρώνοντας την παρουσία της στο Μουντιάλ της Βραζιλίας, το 2014, με τον Φερνάντο Σάντος στο τιμόνι, βρισκόταν στο Νο 24 της παγκόσμιας κατάταξης και μέσα σε λίγους μήνες κατρακύλησε 17 ολόκληρες θέσεις, τα λέει όλα. Και γι’ αυτό οι ευθύνες μοιράζονται. Το γεγονός πως επί 20 χρόνια ακόμη συνεχίζεται η συζήτηση για το πότε και πού θα κατασκευαστεί το προπονητικό κέντρο της Εθνικής, είναι απολύτως ενδεικτικό της κατάστασης που επικρατεί στην κορυφή του ποδοσφαιρικού μας οικοδομήματος.
Είναι αναγκαίο να διατηρηθούν κάποια πράγματα που εμφανίστηκαν επί θητείας Πογιέτ και στα οποία θα πρέπει να βασιστεί η νέα προσπάθεια.
Καμία από τις διοικήσεις της ΕΠΟ δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων· ήταν όλες εγκλωβισμένες σε συλλογικά συμφέροντα και επέτρεπαν στην ομάδα να λειτουργεί ως πεδίο δράσης θεσμικών –και εξωθεσμικών– παραγόντων. Οι καταγγελίες για κακοδιαχείριση, που προκάλεσαν τον ορισμό διοικούσας επιτροπής από FIFA και UEFA, επηρέασαν άμεσα και την Εθνική, με κακές επιλογές και στελέχωση χωρίς κανένα στρατηγικό πλάνο.
Με την αποτυχία της πρόκρισης στο Euro του καλοκαιριού, ουσιαστικά επισπεύδονται και οι εξελίξεις στην Ομοσπονδία, η οποία μπαίνει σε ένα δίμηνο έντονων διεργασιών μέχρι τις αρχαιρεσίες, που είναι προγραμματισμένες για τον Ιούνιο.
Η θητεία του Τάκη Μπαλτάκου οδεύει κι αυτή στο τέλος της, με τον αντιπρόεδρο του ΠΑΟΚ Μάκη Γκαγκάτση να προβάλλει ως το μεγάλο φαβορί να τον διαδεχθεί. Λογικό είναι λοιπόν τα πάντα να βρίσκονται στον «αέρα» αναφορικά με την επόμενη μέρα στην Εθνική.
Η απερχόμενη διοίκηση δεν μπορεί να δεσμεύσει την ερχόμενη με δικές της επιλογές, από τη στιγμή μάλιστα που η επόμενη αγωνιστική υποχρέωση είναι το φιλικό με τη Γερμανία στις 7 Ιουνίου.
Αν επιθυμούσε την παραμονή του Γκουστάβο Πογιέτ, θα είχε φροντίσει να αποφασίσει για το συμβόλαιό του πολύ πριν από τα κρίσιμα ματς με Καζακστάν και Γεωργία και επίσης δεν θα άφηνε να σέρνεται επί μήνες το θέμα με τον απλήρωτο συνεργάτη του, όπως το έθεσε –άκομψα– ο ίδιος εν μέσω της προσπάθειας για πρόκριση.
Αυτό δεν σημαίνει πως δεν θα υπάρξει προεργασία για την εξεύρεση νέου προπονητή, κάτι το οποίο θα αναλάβουν ο τεχνικός διευθυντής Κώστας Κωνσταντινίδης και ο αθλητικός διευθυντής Τάκης Φύσσας, ανεξάρτητα από το αν θα διατηρήσουν τα πόστα τους στη νέα εποχή της ΕΠΟ. Οι δυο τους θα παραδώσουν λίστα με υποψηφίους για τους οποίους θα κληθεί να αποφασίσει η εκτελεστική επιτροπή που θα προκύψει από τις αρχαιρεσίες.
Υποψήφιοι διάδοχοι
Ηδη έχουν ακουστεί ονόματα όπως αυτά των Ιβάν Γιοβάνοβιτς, Φερνάντο Σάντος, Γιώργου Δώνη, Μανόλο Χιμένεθ και Μαρίνου Ουζουνίδη, όλα ωστόσο σε επίπεδο φημολογίας.
Ανεξάρτητα από το ποιος θα είναι στο τιμόνι, η ΕΠΟ θα πρέπει να λάβει αποφάσεις με γνώμονα πως ήρθε η ώρα για να γίνει η υπέρβαση. Ειδικά τώρα που οι κληρώσεις θα γίνουν δυσκολότερες και οι ευκαιρίες που θα δοθούν από το ερχόμενο κιόλας Nations League θα είναι λιγοστές. Στις 7 Σεπτεμβρίου και το πρώτο επίσημο παιχνίδι με τη Φινλανδία, το πλάνο και οι στόχοι θα πρέπει να είναι ξεκάθαροι.
Καμία από τις διοικήσεις της ΕΠΟ δεν στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων· όλες παρέμειναν εγκλωβισμένες στην εξυπηρέτηση συλλογικών συμφερόντων.
Οι αριθμοί σχεδόν πάντα λένε την αλήθεια και οι αριθμοί της τελευταίας δεκαετίας είναι απογοητευτικοί για την Εθνική. Το να ανεβοκατεβαίνει τρεις τέσσερις θέσεις στο Ranking της FIFA δεν αλλάζει κάτι επί της ουσίας. Δεν αρκούν μόνο οι συγκυριακές επιτυχίες· για να υπάρξει διάρκεια και ανάπτυξη απαιτείται σοβαρός προγραμματισμός.
Και κάτι ακόμη: η ομάδα να προστατευθεί από τις μάχες εξουσίας και ισορροπιών του ποδοσφαιρικού παρασκηνίου, από διαγκωνισμούς παραγόντων μεγάλου ή μικρού βεληνεκούς για μια χούφτα προσκλήσεις ή μια θεσούλα στα «τσάρτερ της χαράς».