10 ιστορίες από τη σύντομη εποχή που οι Homo sapiens διαφέντευαν τη Γη
1.
Ο Γουόκερ Ρέιλι ήταν ιερέας και ανέλαβε υπηρεσία σε μια εκκλησία του Ντάλας το 1980. Εκείνη την εποχή το Ντάλας είχε περισσότερες εκκλησίες ανά κάτοικο από όλες τις πόλεις των ΗΠΑ. Ο Ρέιλι ξεχώρισε, παρ’ όλα αυτά, καθότι ήταν χαρισματικός ομιλητής και υποστήριζε προοδευτικά κοινωνικά θέματα που έφεραν νέους στην εκκλησία. Συχνά μιλούσε κατά του ρατσισμού. Το 1997 εμφανίστηκε στο ποίμνιο φορώντας αλεξίσφαιρο γιλέκο, καθώς είχε λάβει πολλά απειλητικά μηνύματα κατά της ζωής του. Αστυνομικοί εστάλησαν για τη φύλαξη της εκκλησίας. Τρεις ημέρες μετά, ο Ρέιλι γύρισε στο σπίτι και βρήκε τη γυναίκα του στραγγαλισμένη στο γκαράζ, σε κωματώδη κατάσταση. Το ποίμνιο αμέσως θεώρησε ότι δράστες της επίθεσης ήταν ντόπιοι ρατσιστές που θεωρούσαν το κήρυγμά του προσβλητικό και επικίνδυνο. Εκατοντάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν έξω από το σπίτι για να δείξουν τη συμπαράστασή τους. Τρεις ημέρες μετά, όμως, βρήκαν τον Γουόκερ Ρέιλι λιπόθυμο στο σπίτι του. Είχε καταπιεί χάπια και είχε αφήσει και μήνυμα αυτοκτονίας, γράφοντας για «δαίμονες» που τον «κυριεύουν». Η αστυνομία είχε ήδη ανακαλύψει ότι ο ίδιος έγραφε τα απειλητικά μηνύματα. Ανακάλυψαν, επίσης ότι είχε παράλληλη ερωτική σχέση με μια ψυχοθεραπεύτρια. Ο Ρέιλι συνήλθε από το κώμα, αρνήθηκε τις κατηγορίες για την επίθεση στη γυναίκα του και μετακόμισε με την ερωμένη του στην Καλιφόρνια. Μερικά χρόνια αργότερα, όταν αναπτύχθηκε η τεχνολογία επεξεργασίας στοιχείων για την εξαγωγή DNA, η υπόθεση άνοιξε πάλι και ο Ρέιλι βρέθηκε κατηγορούμενος. Αθωώθηκε. Η πρώην γυναίκα του έμεινε σε κώμα για 24 χρόνια μέχρι τον θάνατό της. Δεν ξύπνησε ποτέ.
2.
Το 1970, η Νόρμα Μακόρβι, χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο Τζέιν Ρόου, έκανε μήνυση στον εισαγγελέα του Ντάλας Χένρι Γουέιντ. Η κοπέλα ήταν έγκυος στο τρίτο της παιδί. Εκείνη την εποχή στις ΗΠΑ οι εκτρώσεις επιτρέπονταν μόνο σε 6 πολιτείες, και το Τέξας δεν ήταν μία από αυτές. H Μακόρβι, 21 ετών, άνεργη και πάσχουσα από κατάθλιψη, αδυνατούσε να μεγαλώσει κι άλλο παιδί. Δυο νέοι δικηγόροι ανέλαβαν την υπόθεσή της και την έφτασαν μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο της χώρας το οποίο, τρία χρόνια αργότερα, έκρινε ότι το δικαίωμα μιας γυναίκας να κάνει έκτρωση προστατεύεται από το νόμο περί ιδιωτικότητας. Η ιστορική απόφαση, η οποία έμεινε στην ιστορία ως «Roe vs. Wade», άνοιξε τον δρόμο για την καθολική νομιμοποίηση των εκτρώσεων υπό προϋποθέσεις σε ολόκληρη τη χώρα. Η Μακόρβι στο μεταξύ είχε αναγκαστεί να γεννήσει, βέβαια, και είχε δώσει το παιδί για υιοθεσία. Η ίδια δούλεψε και ως υπάλληλος σε κλινική που έκανε εκτρώσεις, αλλά μερικά χρόνια μετά άλλαξε γνώμη και έγινε μέλος της ευαγγελικής εκκλησίας και οργανώσεων που έκαναν ακτιβισμό κατά των εκτρώσεων. Πριν από τον θάνατό της το 2017, αποκάλυψε ότι είχε αλλάξει γνώμη, είχε ασπαστεί τον χριστιανισμό και είχε αποκηρύξει τη σεξουαλική της ταυτότητα (συζούσε με μια γυναίκα για 35 χρόνια) έναντι πληρωμής από την εκκλησία.
3.
Ο Αλμπερτ Αϊνστάιν δεν αγαπούσε πια τη σύζυγό του, την ιδιοφυή Μιλέβα Μάριτς. Ηταν ήδη σε σχέση με την Ελσα Λέβενταλ, που ήταν πρώτη του ξαδέρφη, αλλά δεν ήθελε να αφήσει τα παιδιά του. Οπότε πρότεινε στη Μάριτς να εξακολουθούν να ζουν μαζί, αφού πρώτα υπογράψουν ένα συμβόλαιο που θα καθορίζει τους όρους της συμβίωσης. Μέσω ενός φίλου, της απέστειλε το συμβόλαιο, που προέβλεπε τα εξής:
Α) Θα εξασφαλίζεις ότι τα ρούχα μου θα είναι τακτοποιημένα και σε καλή κατάσταση.
Β) Θα λαμβάνω τα τρία μου γεύματα τακτικά στο δωμάτιό μου.
Γ) Το υπνοδωμάτιο και το γραφείο μου θα είναι καθαρά, και ειδικά ο χώρος μελέτης μου θα χρησιμοποιείται αποκλειστικά από εμένα.
Δ) Θα απαρνηθείς κάθε είδους σχέση μαζί μου παρεκτός των απολύτως απαραίτητων για κοινωνικούς λόγους. Ειδικότερα, θα απαρνηθείς: 1) το να κάθομαι μαζί σου στο σπίτι, 2) το να βγαίνω ή να ταξιδεύω μαζί σου.
Ε) Θα υπακούς τα παρακάτω σχετικά με τις σχέσεις σου απέναντί μου: 1) Δεν θα περιμένεις κανενός είδους οικειότητα από εμένα, ούτε θα μου αντιμιλάς. 2) Θα σταματάς να μου μιλάς αν το απαιτώ. 3) Θα φεύγεις από το υπνοδωμάτιό μου ή το γραφείο μου αν το απαιτώ. 4) Δεν θα με μειώνεις μπροστά στα παιδιά με λόγια ή πράξεις.
Η Μιλέβα Μάριτς δέχθηκε. Σε αντάλλαγμα, ο πρώην άντρας της θα της έδινε 5.600 μάρκα τον χρόνο. Υπέγραψαν το συμβόλαιο παρουσία δικηγόρου. Αμέσως μετά, ο Αλμπερτ Αϊνστάιν έφυγε, και πήγε κατευθείαν στο σπίτι της ξαδέρφης του.
4.
Στις 4 Απριλίου του 1975 ένα μεγάλο μεταφορικό αεροσκάφος έφυγε από το αεροδρόμιο της Σαιγκόν, μεταφέροντας 243 ορφανά. Ηταν η πρώτη πτήση της Operation Babylift, μιας αποστολής εκκένωσης ορφανών παιδιών από το Νότιο Βιετνάμ, την ώρα που οι Βορειοβιετναμέζοι επέλαυναν και πλησίαζαν την πρωτεύουσα. Ηταν παιδιά που είχαν μείνει ορφανά από τον πόλεμο, άλλα και άλλα, που τα είχαν εγκαταλείψει οι πάμπτωχες οικογένειές τους, ή ορφανά Αμερικανών στρατιωτών που είχαν σκοτωθεί, ή επιστρέψει στις ΗΠΑ εγκαταλείποντάς τα. Η επιχείρηση είχε σχεδιαστεί για να σώσει αυτά τα παιδιά και να τα φυγαδεύσει στη δυτική ακτή των Ηνωμένων Πολιτειών. Το θέμα είχε προκαλέσει μια τεράστια κοινωνική κινητοποίηση στη χώρα, με τον πρόεδρο να επεμβαίνει προσωπικά εγκρίνοντας την αποστολή πολιτικών αεροπλάνων γι’ αυτή τη δουλειά, και την κοινωνία να παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα την εξέλιξη των επικίνδυνων πτήσεων. Λίγα λεπτά μετά την απογείωση εκείνης της πρώτης πτήσης, το αεροπλάνο άρχισε να χάνει ύψος. Μια καταπακτή εξερράγη και ο πιλότος προσπάθησε να το προσγειώσει σε κάτι ορυζώνες. Απέτυχε. Το αεροπλάνο διαλύθηκε. Σκοτώθηκαν 140 από τα παιδιά και 50 ενήλικες, συνοδοί και πλήρωμα. Οι εικόνες με τα μικρά πτώματα και τους Βιετναμέζους που έκλεβαν τα συντρίμμια σόκαραν όλο τον κόσμο.
Η Operation Babylift, όμως, συνεχίστηκε. Ολόκληρη η αμερικανική κοινωνία έμοιαζε να συμμετέχει εκείνο τον Απρίλιο, μεταξύ άλλων υιοθετώντας τα παιδάκια που έρχονταν. Ο γνωστός ηθοποιός Γιουλ Μπρίνερ με τη γυναίκα του είχαν υιοθετήσει δύο. Επειδή όμως ανησυχούσαν για την ασφάλεια της μεταφοράς τους, είχαν ζητήσει από τον φίλο τους Χιου Χέφνερ (ναι, αυτόν) να μεσολαβήσει. Ο Χέφνερ μετέφερε 41 ορφανά με το προσωπικό του αεροσκάφος στη Νέα Υόρκη.
5.
Η μορφίνη ήταν ένα πολύ δημοφιλές αναλγητικό στον αμερικανικό εμφύλιο πόλεμο. Το γεγονός αυτό, βεβαίως, οδήγησε σε κατάχρηση και σε εκατοντάδες χιλιάδες εξαρτημένους χρήστες στην Αμερική στα τέλη του 19ου αιώνα. Στις αρχές του 20ού αιώνα, οι ίδιοι ερευνητές της γερμανικής φαρμακοβιομηχανίας Bayer που είχαν φτιάξει την ασπιρίνη, κατάφεραν να μετατρέψουν τη μορφίνη σε μια άλλη μορφή, την οποία άρχισαν να πουλάνε στο ευρύ κοινό ως ασφαλές και λιγότερο εθιστικό αναλγητικό προϊόν, κατάλληλο ειδικά για την ανακούφιση του βήχα. Το αποκαλούσαν «ηρωίνη». Το όνομα προήλθε ακριβώς από εκεί που φαντάζεστε. Πουλήθηκε κανονικά στα φαρμακεία για πολλά χρόνια. Μέχρι το 1910, όμως, είχε γίνει γνωστό ότι η χρήση της ηρωίνης έχει δραματικές συνέπειες. Στην πραγματικότητα αποδείχθηκε ότι ήταν εξίσου εθιστική με τη μορφίνη και έξι φορές πιο δραστική. Η Bayer, ωστόσο, σταμάτησε να την πουλάει μόλις το 1913, ενώ στις ΗΠΑ η πώλησή της απαγορεύτηκε το 1924. Ενας από τους χημικούς της Bayer που την ανακάλυψαν, εθίστηκε και ο ίδιος στο φάρμακό του. Πέθανε το 1924 από ανακοπή.
6.
Ο Χέρμαν Γκέρινγκ, διοικητής της Λουφτβάφε και στρατάρχης του γερμανικού στρατού στον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν εθισμένος στα οπιοειδή από το 1923. Προς το τέλος του πολέμου, είχε φτάσει να παίρνει 100 χάπια διυδροκωδεΐνης την ημέρα, καθώς τα αποθέματα μορφίνης λόγω του πολέμου είχαν εξαντληθεί. Η διυδροκωδεΐνη είναι ένα οπιούχο παυσίπονο με διάφορες παρενέργειες. Μία από αυτές ήταν το ότι τα νύχια των χεριών του και των ποδιών του Γκέρινγκ είχαν μόνιμα ένα κόκκινο χρώμα. Οταν τον έπιασαν (παραδόθηκε ο ίδιος στα αμερικανικά στρατεύματα, για μην προλάβουν να τον πιάσουν οι Σοβιετικοί) είχε στη βαλίτσα του 20.000 δόσεις. Λίγο-πολύ ό,τι είχε απομείνει από τη βιομηχανική παραγωγή της Γερμανίας στο συγκεκριμένο αναλγητικό.
7.
Το 1921 ο αντισημιτισμός βρισκόταν σε τέτοια έξαρση, που 40.000 Αυστριακοί διαδήλωσαν στους δρόμους της Βιέννης απαιτώντας τον αποκλεισμό των Εβραίων από κάποια επαγγέλματα. Μέσα σε αυτό το κοινωνικό κλίμα, ο δημοσιογράφος Ούγκο Μπετάουερ έγραψε το σατιρικό βιβλίο «Η πόλη χωρίς Εβραίους». Το βιβλίο περιγράφει προφητικά την αποχώρηση των Εβραίων από τη Βιέννη μέσα σε τρένα, υπό τις επευφημίες των χριστιανών, αλλά στη συνέχεια η πλοκή περιγράφει το πώς σταδιακά η οικονομία και η κοινωνική δραστηριότητα στην πόλη κατέρρεαν, οπότε τελικά κατέληξαν να ζητήσουν από τους Εβραίους να επιστρέψουν. Το βιβλίο πούλησε χιλιάδες αντίτυπα αλλά προκάλεσε και πολύ έντονες αντιδράσεις και ο συγγραφέας δεχόταν συχνές απειλές κατά της ζωής του. Το 1925, ένας οδοντοτεχνίτης, μέλος του ναζιστικού κόμματος, τον δολοφόνησε. Ο φονιάς καταδικάστηκε σε εγκλεισμό σε ψυχιατρική κλινική για τη δολοφονία, αλλά ενάμιση χρόνο μετά απελευθερώθηκε. Είχε, είπαν, θεραπευτεί.
8.
«Εφεραν δύο κορίτσια στο ιατρείο, ένα 10 χρονών και την αδερφή της που ήταν 2. Το δεκάχρονο κορίτσι έπεσε πάνω στον Γερμανό φρουρό, που τον έλεγαν Βίλι Μεντς, όταν αυτός έβγαλε το όπλο του. Ο Μεντς έκανε πέρα το κορίτσι, άρπαξε τη 2χρονη αδερφή της, την πήγε μέχρι το κρεματόριο και την έριξε στο φούρνο. Μετά γύρισε και πυροβόλησε το δεκάχρονο κορίτσι».
«Εφεραν μια ηλικιωμένη γυναίκα με την έγκυο κόρη της, η οποία είχε αρχίσει τον τοκετό. Την ξάπλωσαν στο γρασίδι και περίμεναν να γεννήσει. Μετά ο Μεντς ρώτησε τη γιαγιά ποια να σκοτώσει πρώτα. «Εμένα», είπε η γιαγιά. Ο Μεντς σκότωσε τελευταία τη γιαγιά. Πρώτο το νεογέννητο».
Αυτά είναι αποσπάσματα από την κατάθεση του Σάμουελ Ράισμαν, Πολωνού λογιστή, επιζώντα από την κόλαση της Τρεμπλίνκα, στη δίκη της Νυρεμβέργης. Τα διάβασα στο εκπληκτικό East West Street του Φιλιπ Σαντς, που λέει την ιστορία της δίκης της Νυρεμβέργης, και των ανθρώπων που έφτιαξαν για πρώτη φορά τη νομολογία των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας και της γενοκτονίας. Ο Βίλι Μεντς πριν από τον πόλεμο ήταν γαλατάς. Στον πόλεμο τον έστειλαν να υπηρετήσει στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Τρεμπλίνκα, όπου οι κρατούμενοι τον αποκαλούσαν «Φράνκενσταϊν». Υπολογίζεται ότι δολοφόνησε προσωπικά χιλιάδες κρατούμενους. Στη δίκη της Νυρεμβέργης δεν ήταν κατηγορούμενος –εκεί είχαν τα «μεγάλα» κεφάλια. Οπότε μετά τον πόλεμο ο Βίλι Μεντς έγινε πάλι γαλατάς. Ζούσε και εργαζόταν ελεύθερος κι αμέριμνος μέχρι το 1965, όταν καταδικάστηκε στις δίκες της Τρεμπλίνκα, σε ισόβια. Αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας το 1978 και πέθανε λίγους μήνες αργότερα.
9.
Σε κάποιες χώρες τα συνδικάτα θεωρούνται αντιπαραγωγικά και μπελάς για την επιχειρηματικότητα και την κοινωνική ειρήνη, αλλά σε άλλες θεωρούνται απαραίτητοι θεσμοί, κρίσιμο κομμάτι της οικονομικής δραστηριότητας. Οταν η Volvo εξαγόρασε μια θυγατρική της κορεάτικης Samsung που κατασκεύαζε βαριά μηχανήματα, μετά την κρίση του 1997, ζήτησε από τους εργάτες της να συνδικαλιστούν με το ζόρι. Ο λόγος; Επειδή οι Σουηδοί μάνατζερ δεν ήξεραν πώς να διοικήσουν μια εταιρεία χωρίς συνδικαλιστικό όργανο για συνομιλητή.
10.
O ηθοποιός Γιουλ Μπρίνερ, που αναφέραμε παραπάνω, κάπνιζε. Κάπνιζε μανιωδώς, από την ηλικία των 12 ετών, στη Ρωσία όπου γεννήθηκε. Εξακολούθησε να καπνίζει μέχρι που διαγνώστηκε με καρκίνο των πνευμόνων σε τελευταίο στάδιο. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας του τηλεοπτικής συνέντευξης, όταν ήξερε ότι δεν του απομένει πολύς χρόνος, γύρισε στην κάμερα και έστειλε ένα μήνυμα, το οποίο άρχισε να παίζεται ως αντικαπνιστική διαφήμιση στις τηλεοράσεις λίγες ημέρες μετά τον θάνατό του. Το μήνυμα ήταν το εξής:
Καθώς πλησιάζουν οι γιορτές και μπορεί να χρειαστείτε ιδέες για δώρα: αυτά είναι τα βιβλία στα οποία διάβασα τις παραπάνω ιστορίες:
Lawrence Wright: God Save Texas
Walter Isaacson: Einstein – His Life and Universe (και στα ελληνικά)
Walter Isaacson: Kissinger – A Biography
Benjamin Labatut: When We Cease To Understand The World (και στα ελληνικά)
Patrick Radden Keefe: Empire of Pain
Phillip Sands: East West Street
Ha-Joon Chang: Economics – The User’s Guide
Milton Mayer: They Thought They Were Free – The Germans, 1933-1945