Θα σας πω τώρα κάτι για τον εαυτό μου: δεν καταλαβαίνω τη διαφορά ανάμεσα στη γεύση των ποτών. Ποτέ δεν θα πω «α, αυτός είναι καλός καφές», επειδή στην πραγματικότητα δεν μπορώ να καταλάβω σημαντική διαφορά ανάμεσα σε δύο διαφορετικούς καφέδες της ίδιας κατηγορίας (για παράδειγμα, δύο φρέντο εσπρέσο διαφορετικής μάρκας ή από διαφορετικό χαρμάνι), ειδικά όταν τους πίνω σε διαφορετικές στιγμές. Ολοι καλοί μού φαίνονται. Πάνω κάτω ίδιοι. Τη δουλειά τους την κάνουν. Το ίδιο μου συμβαίνει με όλα τα ποτά. Καταλαβαίνω τις γεύσεις, μπορώ να διακρίνω μια μπίρα ενός είδους από μια μπίρα εντελώς άλλου είδους, αλλά δεν μπορώ να αντιληφθώ εύκολα διαφορές ανάμεσα σε παρόμοιες lager, ας πούμε. Το να μου αναφέρει ο σερβιτόρος τη λίστα με τις διαφορετικές μάρκες μπίρας που έχει το μαγαζί είναι χάσιμο χρόνου και για τους δυο μας.
Για πάρα πολύ καιρό, νόμιζα ότι όλες και όλοι είναι σαν εμένα και ότι η όλη ιδέα της «γευσιγνωσίας» είναι δείγμα ότι κοροϊδευόμαστε μεταξύ μας σε μαζικό επίπεδο, μια οικουμενική παραίσθηση ή μια παγκόσμια απάτη. Που, βεβαίως, δεν είναι τίποτε από όλα αυτά. Αλλά κοιτάξτε να δείτε: σε κάποιο βαθμό, εν μέρει, είναι. Πατώντας το λινκ θα βρείτε ένα εκτενέστατο και εξαιρετικά ενδιαφέρον αφιέρωμα στη σχετική βιβλιογραφία, μια απαρίθμηση πάρα πολλών ερευνών που έγιναν με ποτά –κυρίως κρασιά– που αποδεικνύουν ξανά και ξανά την ανικανότητα των περισσότερων ανθρώπων να ξεχωρίσουν το «καλό» από το «φτηνό» κρασί ή να αξιολογήσουν «καλύτερα» κρασιά ως καλύτερα, όταν δεν γνωρίζουν εκ των προτέρων την τιμή τους. Είναι ένα συναρπαστικό, αποκαλυπτικό ταξίδι στον ανθρώπινο εγκέφαλο και στον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνονται τα γούστα μας (εξαιρετικά περίπλοκο θέμα) και παίρνουμε αποφάσεις.
Από όλες τις έρευνες που παρατίθενται, τα ευρήματα που μου άρεσαν περισσότερο ήταν τα εξής:
– Οι άνθρωποι βαθμολογούν πιο θετικά τη γεύση της κόκα κόλα όταν την πίνουν από ποτήρι που έχει απάνω το λογότυπο «Coca-Cola».
– Σε ένα πείραμα, ερευνητές έδωσαν άθλιο, πικρό καφέ σε ανθρώπους και τους ζήτησαν να βαθμολογήσουν τη γεύση του. Σε ένα άλλο γκρουπ, έδωσαν τον ίδιο καφέ, αλλά πρώτα τους είπαν τις λέξεις «δεν είναι πικρός». Οι βαθμολογίες που έδωσε το δεύτερο γκρουπ ήταν πολύ υψηλότερες.
– Ερευνητές έδωσαν σε 54 μέλη του προσωπικού του τμήματος Οινολογίας του Πανεπιστημίου του Μπορντό (!) ένα κόκκινο κρασί και τους ζήτησαν να το αξιολογήσουν. Οι ειδικοί το αξιολόγησαν κανονικά, χρησιμοποιώντας όλες και όλοι την ορολογία που χρησιμοποιούν πάντα για το κόκκινο κρασί. Ολες και όλοι. Λεπτομέρεια: οι ερευνητές τούς είχαν σερβίρει λευκό κρασί, στο οποίο είχαν προσθέσει άγευστη χρωστική.
The real reason people can’t distinguish expensive wine from cheap wine is because they can’t distinguish any wine from any other wine – at least at rates that are no better than chance.
Από ό,τι αποδεικνύεται από όλα αυτά τα αλλεπάλληλα πειράματα, οι αισθήσεις της γεύσης και της οσμής είναι πολύ λιγότερο ανεπτυγμένες από ό,τι νομίζουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι είστε όλοι τρελοί, ούτε ότι νομίζετε πως καταλαβαίνετε τις διαφορές ανάμεσα στα κρασιά και στις μπίρες καλύτερα από εμένα, ενώ στην πραγματικότητα είστε εξίσου άσχετες και άσχετοι. Δεν είστε. Φυσικά και καταλαβαίνετε διαφορές. Αλλά αυτές δεν είναι αντικειμενικές διαφορές που καταγράφονται στη γλώσσα και τη μύτη σας, αλλά μια περίπλοκη σύνθεση αισθήσεων από πολλά, διαφορετικά ερεθίσματα που δημιουργούν στον εγκέφαλό σας μια απόλυτα πραγματική αλλά εντελώς τεχνητή αντίληψη. Σε ένα άλλο τεστ, οι ερευνητές έδωσαν στους συμμετέχοντες να πιουν από τρία ποτήρια με τρία διαφορετικά κρασιά, ενημερώνοντάς τους εκ των προτέρων και για την τιμή του κάθε κρασιού. Ταυτόχρονα, τους είχαν συνδεδεμένους σε μηχάνημα που κατέγραφε την εγκεφαλική λειτουργία τους καθώς δοκίμαζαν. Αυτό που οι συμμετέχοντες δεν ήξεραν ήταν ότι τα δύο από τα τρία ποτήρια στην πραγματικότητα περιείχαν το ίδιο κρασί. Φυσικά, όλες και όλοι οι συμμετέχοντες βαθμολόγησαν τα τρία ποτήρια διαφορετικά, με τα ακριβότερα να παίρνουν τον υψηλότερο βαθμό και τα φτηνότερα να παίρνουν τον χαμηλότερο. Αλλά η εικόνα της εγκεφαλικής λειτουργίας ήταν σε όλες τις περιπτώσεις αλλιώτικη: η αντίδραση του εγκεφάλου στη γεύση από τα ποτήρια με το ίδιο κρασί ήταν ολόιδια – ο εγκέφαλος ήξερε ότι οι γεύσεις αυτές ήταν ολόιδιες. Αλλά, ταυτόχρονα, άλλα μέρη του εγκεφάλου ήξεραν ότι στα δύο ποτήρια αντιστοιχούν διαφορετικές τιμές. Η διαμόρφωση της άποψης κάθε ατόμου που συμμετείχε στο πείραμα δεν προέκυπτε από την αντικειμενική αίσθηση που μεταφερόταν από τη γλώσσα και τη μύτη στον εγκέφαλο, αλλά από πολύ περισσότερα ερεθίσματα και κριτήρια. Η τελική γνώμη μπορεί να ήταν αντικειμενικά «λάθος», αλλά, αν το καλοσκεφτεί κανείς, δεν ήταν λιγότερο αληθινή. Οι άνθρωποι αυτοί στ’ αλήθεια πίστευαν μέσα στον πυρήνα του είναι τους ότι το ακριβότερο κρασί ήταν πιο γευστικό από τα άλλα. Πράγμα που μας διδάσκει, νομίζω, πολλά και ενδιαφέροντα πράγματα για τη φύση των πραγμάτων και τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε τον κόσμο μας.
Ξανά: το ότι οι απόψεις ειδικών ή μη για τα ακριβά κρασιά ή τους ιδιαίτερους καφέδες δεν βασίζονται σε πραγματικά, αντικειμενικά κριτήρια, δεν σημαίνει ότι δεν είναι πραγματικές. Το ότι ένας έμπειρος γευσιγνώστης δεν μπορεί να καταλάβει ποιο είναι το κρασί των 10 ευρώ και ποιο των 200 ευρώ σε ένα blind tasting δεν σημαίνει ότι, όταν δοκιμάζει το κρασί των 200 ευρώ, έχοντας δει την ετικέτα, το χρώμα (και την τιμή) δεν λέει αλήθεια λέγοντας ότι του αρέσει. Αλήθεια λέει. Αλλά αυτές οι ιστορίες είναι μια καλή αφορμή για να σκεφτούμε λίγο στ’ αλήθεια τι πραγματικά σημαίνει «αλήθεια». Από ό,τι αποδεικνύεται ο κάθε άνθρωπος έχει τη δικιά του. Ολες ισχύουν.
Even after you’ve read this article, and even after you’ve bought that expensive bottle of wine, and even though you know you’re getting tricked, the high price is still going to make the wine taste well above average.
διαβάστε το άρθρο για πολύ περισσότερα παραδείγματα 🍷
Αλλες δύο έρευνες που διάβασα πρόσφατα και έχουν ενδιαφέρον
Οταν οι συγγραφείς βιβλίων ή μελετών έχουν μεσαίο όνομα, οι απόψεις των άλλων για την εγκυρότητα και την ποιότητα της δουλειάς τους είναι πιο θετικές.
Οσο υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης έχουν οι επενδυτές της Γουόλ Στριτ, τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες να δημιουργηθούν «φούσκες» στην αγορά.