Πονοκέφαλος, κουδούνισμα στα αυτιά, ναυτία, εμετός, κόπωση, υπνηλία, θολή όραση, σύγχυση και αποπροσανατολισμός. Τα συμπτώματα μιας εγκεφαλικής διάσεισης σε προειδοποιούν για το τι πρόκειται να ακολουθήσει. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα σε κάνει να είσαι και πιο προσεκτικός.
Στον αθλητισμό γενικότερα και στο ποδόσφαιρο ειδικότερα, οι περιπτώσεις εγκεφαλικής διάσεισης είναι όλο και πιο συχνές. Οι περισσότερες προκύπτουν ύστερα από σύγκρουση δύο παικτών, όταν ένας εξ αυτών (ή και δύο) χτυπούν στο κεφάλι, με αποτέλεσμα να αντιμετωπίσουν πρόβλημα.
Υπάρχουν, όμως, και περιπτώσεις που (φαίνεται πως) προκύπτουν από τις συνεχόμενες κεφαλιές στην μπάλα. Επιστημονικά δεν έχει αποδειχθεί κάτι τέτοιο στον απόλυτο βαθμό, αλλά σχετικές έρευνες συντείνουν προς αυτό το συμπέρασμα, παρότι η βαριά, δερμάτινη μπάλα έχει αποτελέσει προ πολλού παρελθόν από τα γήπεδα.
Θρύλοι όπως ο Λάσλο Κουμπάλα, ο Φέρεντς Πούσκας, ο Γκερτ Μίλερ ή ο Μπόμπι Τσάρλτον, οι οποίοι στις καριέρες τους έπαιξαν σχεδόν αποκλειστικά με το συγκεκριμένο… βαρίδιο, έφυγαν από τη ζωή ταλαιπωρημένοι από άνοια.
Δύο πρόσφατες έρευνες σε Σκωτία και Σουηδία δείχνουν ότι οι ποδοσφαιριστές κινδυνεύουν τέσσερις φορές περισσότερο από έναν μέσο άνθρωπο να προσβληθούν από Αλτσχάιμερ, Πάρκινσον ή άλλου είδους εγκεφαλικές – νευρολογικές παθήσεις.
Από το 2020 στη Μεγάλη Βρετανία, οι ποδοσφαιρικές ομοσπονδίες Αγγλίας, Σκωτίας και Βόρειας Ιρλανδίας έχουν απαγορεύσει τις κεφαλιές σε παιδιά έως δώδεκα ετών που είναι μέλη ομάδων τμημάτων υποδομής, εισάγοντας τις κεφαλιές σταδιακά από τα δώδεκα έως τα 16, προσαρμόζοντας ανάλογα και το μέγεθος της μπάλας.
Η FIFA έχει καθιερώσει πλέον σχετικό πρωτόκολλο στις διοργανώσεις της σύμφωνα με το οποίο, εάν ένας ποδοσφαιριστής τραυματιστεί στο κεφάλι και δεν νιώθει καλά, μπορεί να αντικατασταθεί χωρίς αυτή η αλλαγή να συνυπολογίζεται στις συνολικές αλλαγές της ομάδας του.
Ο Ραφαέλ Βαράν συνειδητοποιεί όλο και πιο έντονα ότι θα έπρεπε να είχε πάρει την πρωτοβουλία και να ζητήσει αλλαγή όταν δεν ένιωθε καλά, αλλά επέμενε να παραμένει στον αγωνιστικό χώρο, με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του, αλλά και στην απόδοσή του.
Ο 30χρονος Γάλλος κεντρικός αμυντικός της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ, παγκόσμιος πρωταθλητής με τους Τρικολόρ το 2018 και τέσσερις φορές πρωταθλητής Ευρώπης με τη Ρεάλ Μαδρίτης, αποκάλυψε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «L’Equipe» ότι υπήρξαν τουλάχιστον δύο περιπτώσεις στο παρελθόν όπου εγκεφαλικές διασείσεις επηρέασαν καθοριστικά την παρουσία του στο γήπεδο.
«Ναι, έχω υποστεί αρκετές εγκεφαλικές διασείσεις. Αν ανατρέξουμε στα τρία χειρότερα παιχνίδια της καριέρας μου, υπάρχουν τουλάχιστον δύο όπου είχα υποστεί εγκεφαλική διάσειση λίγες μέρες νωρίτερα», εξήγησε ο Βαράν, τον οποίο έχουν σημαδέψει τα δύο αυτά τα παιχνίδια.
Το πρώτο ήταν ο προημιτελικός του Παγκοσμίου Κυπέλλου του 2014 με τη Γερμανία. Είχε προηγηθεί εγκεφαλική διάσειση στο ματς για τη φάση των «16» με τη Νιγηρία, το οποίο ο Γάλλος στόπερ ολοκλήρωσε στον «αυτόματο πιλότο», παραδεχόμενος ότι «αν κάποιος μου μιλούσε εκείνη τη στιγμή, δεν ξέρω αν θα μπορούσα καν να του απαντήσω. Δεν θυμάμαι καν το παιχνίδι μετά από εκείνο το σοκ».
Μετά τον αγώνα ένιωσε οπτική κόπωση, αλλά δεν είπε τίποτα στους γιατρούς. Eπαιξε με τη Γερμανία, ένιωθε να μην πατάει καλά στο γήπεδο, χάνοντας την εναέρια μονομαχία με τον Ματς Χούμελς, στη φάση όπου σημειώθηκε το γκολ με το οποίο τα Πάντσερ απέκλεισαν τους Τρικολόρ.
«Μιλούσα τέσσερα χρόνια για εκείνη τη φάση. Αυτό που ποτέ δεν ξέρουμε είναι τι θα είχε συμβεί εάν είχα δεχθεί άλλο ένα χτύπημα στο κεφάλι», επισημαίνει ο Βαράν, ο οποίος τότε ήταν είκοσι ετών και δεν τον ανησυχούσαν ιδιαίτερα αυτά τα χτυπήματα.
Σήμερα, δέκα χρόνια αργότερα, παντρεμένος και πατέρας τριών παιδιών πλέον, αντιμετωπίζει τελείως διαφορετικά παρόμοιες καταστάσεις. Σε τέτοιο σημείο, μάλιστα, που συμβουλεύει τον μεγάλο του γιο, τον επτάχρονο Ρούμπεν, ο οποίος παίζει μπάλα όπως ο μπαμπάς του, να μην κάνει κεφαλιές.
Eξι χρόνια μετά από εκείνη τη δυσάρεστη εμπειρία, είχε μια παρόμοια ατυχία σε αγώνα με τη Ρεάλ Μαδρίτης. Παίζοντας με τη Χετάφε για την ισπανική La Liga, δέχθηκε μια μπαλιά στο κεφάλι ύστερα από κόρνερ, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί να αποχωρήσει από τον αγωνιστικό χώρο, αφού δεν μπορούσε καλά καλά να σταθεί όρθιος.
«Ακολούθησα ένα πρωτόκολλο αποκατάστασης πέντε ημερών χωρίς μεγάλη φυσική καταπόνηση. Μετά είχαμε μερικές ημέρες ρεπό και θυμάμαι να νιώθω μια έντονη εσωτερική κόπωση, αλλά σκέφτηκα ότι είχε σχέση με φυσιολογική αποσυμπίεση που εμφανίζεται στο τέλος της σεζόν», εξηγεί για τα συμπτώματα που διαπίστωσε, αλλά δεν τους έδωσε σημασία.
«Οταν ξανάρχισα τις προπονήσεις, ακόμα δεν είχα συνέλθει από την κόπωση που είχε συνδεθεί με το σοκ που είχα υποστεί. Ενιωσα χωρίς ενέργεια προετοιμαζόμενος για τον αγώνα με τηνΜάντσεστερ Σίτι για το Champions League, αλλά δεν είχα συνειδητοποιήσει ότι είχε σχέση με το χτύπημα», θυμάται ο Βαράν, ο οποίος πιο ψύχραιμα σκέφτεται σήμερα ότι, αν είχε κάνει μια σειρά από εξετάσεις, θα είχε αναβάλει την επιστροφή του στις προπονήσεις και, όταν θα έπαιζε, θα είχε τα φυσιολογικά αποθέματα ενέργειας. Μετά, λοιπόν, ήρθε το τραυματικό (αυτή η έκφραση ταιριάζει απόλυτα) ματς με τους Πολίτες.
«Το ένιωσα από το ζέσταμα κιόλας, είπα στον εαυτό μου: Ξύπνα. Ηθελα σχεδόν να μου δώσω ένα χαστούκι για να συνέλθω», λέει χαρακτηριστικά ο Γάλλος, ο οποίος στον αγώνα ήταν αργός, ένιωθε σαν να ήταν θεατής και υπέπεσε σε δύο τραγικά λάθη που οδήγησαν σε ισάριθμα γκολ και, εντέλει, στον αποκλεισμό της ομάδας του.
«Αργότερα κατάλαβα ότι όλα είχαν σχέση με το σοκ που είχα υποστεί. Αυτά τα απίθανα λάθη δεν είχαν πέσει έτσι απλά από τον ουρανό», λέει για την πιθανότατα πιο εφιαλτική του ημέρα ως ποδοσφαιριστής που έχει δώσει πάνω από 600 ματς στην πολύ πετυχημένη καριέρα του.
Εστω και αργά, επέλεξε να μιλήσει. Και ένας από τους κορυφαίους κεντρικούς αμυντικούς των τελευταίων 15 ετών στον κόσμο, με προσωπική περιουσία που ξεπερνάει τα εκατό εκατομμύρια ευρώ, εκπέμπει σήμα SOS για τη σοβαρότητα τέτοιων χτυπημάτων, θεωρώντας ότι και οι (πολλές) κεφαλιές παίζουν τον δικό τους, αρνητικό ρόλο.
«Στη Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ μας έχουν συμβουλεύσει να μην κάνουμε πάνω από δέκα κεφαλιές ανά προπόνηση. Μετά από μια σειρά επαναλαμβανόμενων χτυπημάτων με το κεφάλι, το να πεις την επόμενη ημέρα από το ματς ότι είσαι κουρασμένος όταν όλα έχουν πάει καλά, είναι πιο δύσκολο», παραδέχεται, ζητώντας από τις ομάδες να τείνουν και αυτές χείρα βοηθείας στους αθλητές.
«Πολλές φορές, ως παίκτες, δεν το αντιλαμβανόμαστε, ούτε καν σκεφτόμαστε να κάνουμε μια εξέταση. Γι’ αυτό το να αναγνωρίσεις μια εγκεφαλική διάσειση και να την αντιμετωπίσεις σωστά συνιστά μια πραγματική πρόκληση. Είναι ένα πραγματικό πρόβλημα υγείας, μπορεί να είναι ζωτικής σημασίας. Τα πράγματα αλλάζουν σιγά σιγά, αλλά ακόμα μπορούμε να προχωρήσουμε σε αυτόν τον τομέα», συμπληρώνει ο Βαράν, για ένα πρόβλημα που πιθανόν να μην έχει απόλυτη λύση. Είναι δεδομένο, όμως, ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Αρκεί να εντοπιστεί και οι ποδοσφαιριστές να το μοιραστούν με τους κατάλληλους ανθρώπους.