Ενας κόσμος σε αναβρασμό, άτομα και κοινωνίες που χάνουν τον προσανατολισμό τους, εσωτερική εξορία και κοινωνική μετανάστευση. Και οι 16 ταινίες του διεθνούς διαγωνιστικού προγράμματος, σκηνοθετικά «βλέμματα» από την κεντρική Ευρώπη και τα Βαλκάνια ώς την Ιαπωνία και την Αμερική, συγκλίνουν σε έναν συγγενή προβληματισμό. Μπορεί να αλλάζει η διατύπωση, το «συντακτικό» των εικόνων, να διαφέρουν ως προς το ύφος και την αισθητική, αλλά μέσα από τη διαφορά αναδεικνύονται οι κοινοί φόβοι και οι αμφιλεγόμενες προοπτικές.
Ο Αλβανός σκηνοθέτης Φατμίρ Κότσι, καταγράφοντας το χάος μιας χώρας σε πλήρη διάλυση, στα «Τίρανα έτος μηδέν» απέσπασε τον Χρυσό Αλέξανδρο, στη διάρκεια της προχθεσινής τελετής λήξης του 42ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου.
Ο Ισραηλινός Ντόβερ Κοσασβίλι «επιτίθεται» στην απαρχαιωμένη παράδοση του προξενιού, κρίνοντας με πικρό σαρκασμό την αντιδραστική πλευρά του οικογενειακού θεσμού, στην ταινία του «Καθυστερημένο προξενιό», που απέσπασε τον Αργυρό Αλέξανδρο. Δύο ταινίες, δύο βραβεία, που χειροκροτήθηκαν θερμά από το κοινό της αίθουσας, όπως και οι υπόλοιπες επιλογές της επταμελούς κριτικής επιτροπής.
Συνυπέγραψαν
Ο Βρετανός σκηνοθέτης Τζον Μπούρμαν (πρόεδρος), ο Αργεντινός κριτικός και θεωρητικός του κινηματογράφου Εντουάρντο Κιντίν, ο Ελληνας σκηνογράφος και σκηνοθέτης του θεάτρου Γιάννης Κόκκος, οι επίσης σκηνοθέτες Πάβελ Παβλικόφσκι (Πολωνός, περυσινός Χρυσός Αλέξανδρος) και Νούρι Μπιλγκέ Τζεϊλάν (Τούρκος) καθώς και η Γιουγκοσλάβα ηθοποιός Ανα Σοφρένοβιτς και η Ελληνίδα συγγραφέας Σώτη Τριανταφύλλου, συνυπέγραψαν ένα κείμενο, με ενδιαφέρουσες επισημάνσεις: «Το περιεχόμενο των διαγωνιζόμενων ταινιών ήταν πολύ πιο δυνατό από τη μορφή, ενώ απουσίαζε τελείως ο ποιητικός κινηματογράφος. Εκτιμήσαμε το πνεύμα και το χιούμορ που διέπνεε πολλές από τις επιλεγμένες ταινίες. Μας εντυπωσίασαν οι πολλές εξαιρετικές ερμηνείες και το πάθος των σκηνοθετών για το θέμα τους.
Τέλος, ενώ η πλειονότητα των ανδρικών χαρακτήρων ήταν άνδρες αδύναμοι, άβουλοι ή αλκοολικοί, οι γυναίκες ήταν γεμάτες πάθος, ευφυία και αγάπη, αντικατοπτρίζοντας με ακρίβεια τη σημερινή κοινωνία».
Η τελευταία παρατήρηση θα μπορούσε να μεταφερθεί αυτούσια και στο ελληνικό πρόγραμμα, καθώς στην πλειοψηφία των εγχώριων παραγωγών ξεχώρισαν οι γυναικείοι χαρακτήρες.
Η τελετή
Σταρ, της προχθεσινής βραδιάς ήταν, αδιαμφισβήτητα, ο Φατμίρ Κότσι. Μικροκαμωμένος, νευρώδης, με ξυρισμένο κεφάλι, ο Αλβανός σκηνοθέτης, ήταν χαρούμενος, σχεδόν, ενθουσιασμένος. Τα 12,5 εκ. δρχ. του Χρυσού Αλέξανδρου, είναι μια σημαντική οικονομική απολαβή, όπως και η ηθική τόνωση από ένα κοινό που χειροκροτούσε με ιδιαίτερη θέρμη. «Πρώτη φορά είδα σε Φεστιβάλ τόσους πολλούς ανθρώπους να έρχονται να δουν ταινίες», σχολίασε ο Φ. Κότσι, και δεν επρόκειτο για φιλοφρόνηση προς τον διευθυντή Μισέλ Δημόπουλο, που στεκόταν πλάι του. Ο συνωστισμός στις αίθουσες μεταφράζεται σε αριθμούς: 65. 705 εισιτήρια κόπηκαν στο δεκαήμερο της φετινής δοργάνωσης (9 – 18 Νοεμβρίου) σε σχέση με τα 53. 310 εισ. της περσινής χρονιάς.
Η ντίβα της τελετής ήταν η πρωταγωνίστρια του «Καθυστερημένου προξενιού» Ρονίτ Ελκαμπέτζ. Εντυπωσιακή παρουσία, ντυμένη με μια μαύρη εκκεντρική τουαλέτα, ανέβηκε στη σκηνή τρεις φορές, για να παραλάβει τον Αργυρό Αλέξανδρο και τα βραβεία σεναρίου και ερμηνείας (εξ ημισείας με τη Γιαπωνέζα Μάγιου Οζάουα για τη «Μια έφηβη»). Σε κάθε εμφάνισή της είχε και μια καλή κουβέντα να πει, πότε για το Φεστιβάλ πότε για τη χώρα μας. «Η Ελλάδα είναι για μένα πηγή έμπνευσης, ιδιαίτερα η αρχαία τραγωδία», υπογράμμισε, ενώ αναφέρθηκε και στη μεγάλη επιτυχία που σημειώνει η ταινία στα ταμεία του Ισραήλ: «Προβάλλεται ήδη δύο εβδομάδες και τα εισιτήρια έχουν εξαντληθεί». Ο σκηνοθέτης Ντόβερ Κοσασβίλι δεν μπόρεσε να έρθει στη Θεσσαλονίκη.
Τα Βαλκάνια, είχαν ισχυρή παρουσία στα προχθεσινά βραβεία. Τη διάκριση για τον ανδρικό ρόλο μοιράστηκαν ο Σέρβος ηθοποιός Βουκ Κόστιτς για την ερμηνεία του στον γιουγκοσλάβικο «Κινούμενο στόχο» του Σριντάν Γκολούμποβιτς (που κινείται στα όρια της αστυνομικής περιπέτειας) και ο Αλεξάντρου Παπαντοπόλ για τη συμμετοχή του στη «Γερή μπάζα» του Ρουμάνου Κρίστι Πουίου (ένα road movie με κοινωνικές προεκτάσεις).
Η συγκίνηση και η αμηχανία του νεαρού Κόστιτς ήταν τόση («είναι σα να βγαίνει αληθινό ένα όνειρο», είπε με ασταθή φωνή) που του… στέρησαν το βραβείο. Το μικρό γλυπτό έπεσε από τα χέρια του και έσπασε, ενώ το κοινό, για να τον ενθαρρύνει και να τον παρηγορήσει, του πρόσφερε ένα δυνατό χειροκρότημα. Ο Αλεξάντερ Παπαντοπόλ επιβεβαίωσε αυτό που όλοι υποψιαζόμαστε: «Είμαι υπερήφανος για τις ελληνικές ρίζες μου», δήλωσε.
Τα τελευταία χρόνια δεν υπάρχει διεθνές Φεστιβάλ χωρίς ισχυρό ασιατικό αποτύπωμα. Ετσι, και στην προχθεσινή τελετή, η ταϊβανέζικη ταινία «Είδωλο στον καθρέφτη» του Χσιάο Γιαν – Τσουάν (πρωτότυπη και ρομαντική κομεντί που αναλύει τις ανορθόδοξες σχέσεις ενός ζευγαριού με τον έξω κόσμο σε μια επιθετική ασιατική μεγαλούπολη) απέσπασε τα βραβεία σκηνοθεσίας και καλύτερης καλλιτεχνικής επίτευξης που παρέλαβε ο διευθυντής φωτογραφίας Λιν Τσε Τσουνγκ.
Το «μισό»
Οσο για το «μισό» βραβείο γυναικείας ερμηνείας που πήρε η Γιαπωνέζα «Εφηβη» Μάγιου Οζάουα, παρέλαβε ο σκηνοθέτης της Ειτζι Οκούντα, αφού η ίδια η ηθοποιός «ήταν στο σχολείο της αυτήν την ώρα»! Η ταινία αναφέρεται στο ερωτικό πάθος ενός μεσήλικα για ένα κορίτσι. Τυραννισμένος έρωτας, εσωτερικό πάθος δύο γενιών με διαφορετική ιδιοσυστασία. Δημοφιλέστερη από τις διαγωνιζόμενες παραγωγές αναδείχθηκε ο «Κινούμενος στόχος», η οποία στην ψηφοφορία των θεατών του 42ου Φεστιβάλ (βραβεία κοινού Dewars) συγκέντρωσε 4.400 ψήφους, ενώ η Διεθνής Ενωση Κριτικών Κινηματογράφου (FIPRESCI) έδωσε το δικό της βραβείο στη «Γερή μπάζα» («έργο υποδειγματικό ως προς τη δημιουργική χρήση ελάχιστων πόρων για το γύρισμα μιας ταινίας έξυπνης, διασκεδαστικής και κοινωνικά ευαίσθητης», σύμφωνα με το σκεπτικό).
Το βραβείο ερμηνείας 2ου ανδρικού ρόλου, ύψους 2 εκατ. δραχμών, απονέμεται στον Σπύρο Σταυρινίδη, για την ερμηνεία στην ταινία «Αιώνιος φοιτητής».
Οι διακρίσεις στο 42ο Διεθνές Φεστιβάλ
Χρυσός Αλέξανδρος: «Τίρανα έτος μηδέν», Αλβανία (12,5 εκατ. δρχ.).
Αργυρός Αλέξανδρος: «Καθυστερημένο προξενιό», Ισραήλ (7,5 εκατ. δρχ.).
Βραβείο σκηνοθεσίας: Χσιάο Για-Τσουάν («Είδωλο στον καθρέφτη»), Ταϊβάν.
Βραβείο σεναρίου: Ντοβέρ Κοσασβίλι («Καθυστερημένο προξενιό»), Ισραήλ.
Βραβείο Α΄ γυναικείου ρόλου: εξ ημισείας στις: Μάγια Οζάουα («Μια έφηβη», Ιαπωνία) και Ρονίτ Ελκαμπέτζ («Καθυστερημένο προξενιό»).
Βραβείο Α΄ ανδρικού ρόλου: εξ ημισείας στους: Αλεξάντρου Παπαντοπόλ («Γερή μπάζα», Ρουμανία) και Βουκ Κόστιτς («Κινούμενος στόχος», Γιουγκοσλαβία).
Βραβείο καλύτερης καλλιτεχνικής επίτευξης: «Είδωλο στον καθρέφτη».