Είναι η μεγαλύτερη πολεοδομική παρέμβαση που έχει γνωρίσει η σύγχρονη Αθήνα: μεγάλοι οδικοί άξονες του Κέντρου πεζοδρομούνται, νέες πλατείες ή χώροι πρασίνου εντάσσονται στη ζωή της πόλης, τα πολιτιστικά κοιτάσματα γίνονται κομμάτι του καθημερινού βίου. Ξεκίνησε επισήμως το 1997, όταν τα υπουργεία Πολιτισμού και ΠΕΧΩΔΕ συνέστησαν την EAXA A.E. (Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων Αθήνας). O αρχικός βηματισμός δεν ήταν ιδιαίτερα γοργός.
Το πρώτο έργο, η πεζοδρόμηση της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, πέρασε από σαράντα κύματα μέχρι να παραδοθεί, παρεμβάσεις που είχαν εξαγγελθεί κρίθηκαν τελικά ανέφικτες (π.χ. η βύθιση της Λεωφόρου Αμαλίας, έτσι ώστε να ενοποιηθεί η Διονυσίου Αρεοπαγίτου με τον αρχαιολογικό χώρο του Ολυμπιείου), η έναρξη σημαντικών έργων καθυστερούσε αδικαιολόγητα (ανάπλαση Πλ. Ομονοίας).
Σήμερα, η εικόνα εμφανίζεται βελτιωμένη: η ροή της ομαλής χρηματοδότησης από τα κοινοτικά ταμεία έχει αποκατασταθεί, η επιτακτική ανάγκη για ανανέωση του αστικού περιβάλλοντος, εν όψει του 2004, επιδρά θετικά. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα προβλήματα έχουν λυθεί. H δυσκολία προσαρμογής των γραφειοκρατικών μηχανισμών του κράτους στις ταχύτητες που απαιτούνται αλλά και η αντίσταση κατεστημένων νοοτροπιών (βλ. άρνηση του ΚΑΣ να δεχθεί την εφαρμογή βραβευμένης μελέτης) λειτουργούν ανασταλτικά.
Την ίδια ώρα, η αρχική στόχευση, η συγκρότηση, δηλαδή, ενός μείζονος αρχαιολογικού πάρκου, δείχνει να έχει προ πολλού ξεπεραστεί. Οι αναπλάσεις μεγάλων πλατειών (Ομόνοια, Σύνταγμα, Μοναστηράκι, Κουμουνδούρου) ή δρόμων (Αθηνάς, Μητροπόλεως, Αιόλου, Κολοκοτρώνη) δεν ενοποιούν αρχαιότητες? αναδεικνύουν τις επείγουσες ανάγκες της σύγχρονης πόλης και τη νέα δυναμική του εγχειρήματος. O ίδιος ο πρόεδρος της Εταιρείας, ο κ. Γιάννης Καλαντίδης, είχε επισημάνει σε ανύποπτο χρόνο την αλλαγή προσανατολισμού. Ετσι δεν αποκλείεται σε σύντομο χρονικό διάστημα η EAXA να μετονομαστεί σε Εταιρεία Ανάπλασης του Ιστορικού και Εμπορικού Κέντρου της Αθήνας? ένας τίτλος που θα αποδίδει με πολύ μεγαλύτερη ακρίβεια την αποστολή της. H επιτυχία του εγχειρήματος, πάντως, δεν θα κριθεί τον Αύγουστο του 2004, όταν όλα τα μάτια θα είναι στραμμένα πάνω μας. Και κυρίως δεν θα κριθεί από τα «μεγάλα» και τα «σπουδαία». Θα κριθεί από τα «μικρά», τα «ασήμαντα», τα «καθημερινά» που θα ανατρέψουν οριστικά το σημερινό καθεστώς απαξίωσης του αστικού μικροκλίματος αλλά και της ίδιας της ζωής στην πόλη.
Τι έχει ήδη γίνει
Εχει ολοκληρωθεί η σύνταξη σχεδόν όλων των μελετών. Απομένει μόνο η εκπόνηση των μελετών για την αναβάθμιση του Ψυρρή, του Μεταξουργείου και του Θησείου. Αναθεωρείται η αντίστοιχη μελέτη για την Πλατεία Κουμουνδούρου. Οι αρχαιολογικές ανασκαφικές τομές που προηγήθηκαν καθιστούν απαγορευτική την προβλεπόμενη «βύθιση» μέρους της πλατείας. Επίσης έχει δημοπρατηθεί ένα πολύ μεγάλο ποσοστό των προγραμματισμένων έργων. Μόνο το τελευταίο τρίμηνο δημοπρατήθηκαν 17 έργα, συνολικού προϋπολογισμού 13 δισ. δρχ.
Σε επίπεδο έργων έχουν ολοκληρωθεί δύο παρεμβάσεις: η (επιτυχημένη) πεζοδρόμηση της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου (συνεργάστηκαν τα αρχιτεκτονικά γραφεία «ΠΛΕΙΑΣ – Δημήτρης Διαμαντόπουλος και συνεργάτες μελετητές ΕΠΕ», «Κλαίρη Παλυβού», «Αναστάσιος Ζέρβας» και «Δ. Πανάγος, B. Παπανδρέου και M. Καλτσά O.E.») και η διαμόρφωση της οδού Αγίου Κωνσταντίνου που συνοδεύτηκε από την αύξηση του πλάτους των πεζοδρομίων και την ανακαίνιση των όψεων όλων των κτιρίων από το ύψος του Εθνικού Θεάτρου έως την Ομόνοια.
Αρχαιολογικοί χώροι και έργα
Ας δούμε τι ακριβώς περιλαμβάνεται ανά αρχαιολογικό χώρο στο πακέτο των έργων, που έχουν ήδη δημοπρατηθεί.
Ολυμπιείο. Περίφραξη του χώρου, κατασκευή τεσσάρων φυλακίων και κατασκευή έργων υποδομής και ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων (ύδρευση, πυρόσβεση, αποχέτευση).
Φιλοπάππου. Περίφραξη του χώρου, διαμόρφωση του εστιατορίου «Διόνυσος», κατασκευή τουαλετών για τους επισκέπτες, διαμόρφωση υπαίθριου χώρου για εκθέσεις γλυπτικής, συντήρηση έργων μικρής κλίμακας και κατασκευή έργων υποδομής.
Κεραμεικός. Περίφραξη του χώρου, κατασκευή τριών φυλακίων, διαμόρφωση του κτιρίου εισόδου του αρχαιολογικού χώρου επί της οδού Ερμού, διαμόρφωση πρανών, κατασκευή τριών μικρών γεφυρών στον Ηριδανό.
Αρχαία Αγορά. Περίφραξη του χώρου από την πλευρά της Αδριανού, διαμόρφωση του πλατώματος της εισόδου του αρχαιολογικού χώρου επί της οδού Αδριανού, διαμόρφωση του πλατώματος δυτικά από το λιθόστρωτο Πικιώνη και την κατασκευή έργων υποδομής.
Ρωμαϊκή Αγορά και Βιβλιοθήκη Αδριανού. Κατασκευή δύο φυλακίων, κατεδάφιση και επανακατασκευή τμήματος κτιρίου ιδιοκτησίας του υπουργείου Πολιτισμού, διαμόρφωση της Πλατείας Μουσαίου και διαμόρφωση της οδού Πολυγνώτου.
Βόρεια και Νότια Κλιτύς Ακροπόλεως. Κατασκευή τριών στεγάστρων: των γλυπτών του Διονυσιακού Θεάτρου, του Χαλκουργείου και του Ασκληπιείου.
Ποιες παρεμβάσεις βρίσκονται σε εξέλιξη
Συνεχίζονται οι εργασίες για την ανάπλαση της Πλατείας Ομονοίας, σε εφαρμογή της βραβευμένης μελέτης των αρχιτεκτόνων Αριάδνης Βοζάνη, Γρηγόρη Δεσύλλα, Μαριαλένας Κατσίκα και Θοδωρή Τσιατά. Εντός των επομένων ημερών ολοκληρώνεται η πρώτη φάση του έργου που περιλαμβάνει τη διαμόρφωση και πλακόστρωση των πεζοδρομίων καθώς και των νέων χώρων που προβλέπεται να παραχωρηθούν στους πεζούς. Στη συνέχεια, θα ακολουθήσει η διαμόρφωση της κεντρικής επιφάνειας της πλατείας που αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το Πάσχα. Είχε προηγηθεί η καθαίρεση όλων των διαφημιστικών επιγραφών από τα κτίρια της πλατείας, ενώ σε εξέλιξη βρίσκεται αντίστοιχο πρόγραμμα στις οδούς Αγίου Κωνσταντίνου και Πειραιώς. Επίσης, συνεχίζεται η απομάκρυνση των υπαίθριων διαφημιστικών πινακίδων από το ιστορικό και εμπορικό κέντρο της Αθήνας. Στόχος, η καθαίρεση 10.000 επιγραφών! H EAXA έκανε πρόταση στον «Αθήνα 2004» το πρόγραμμα να επεκταθεί σε όλους τους δήμους του Λεκανοπεδίου έτσι ώστε το αποτέλεσμα να είναι συνολικότερο.
Σε εξέλιξη βρίσκεται η πεζοδρόμηση της οδού Αποστόλου Παύλου, που ξεκίνησε τις πρώτες ημέρες του νέου χρόνου. Αντικείμενο του έργου είναι η διαμόρφωση πεζοδρόμου και περιοχών πρασίνου σε μια ζώνη περίπου 910 μ. H συνολική επιφάνεια υπολογίζεται στα 10.000 τ.μ. και περιλαμβάνονται η Πλατεία Θησείου-Ηρακλειδών και το τριγωνικό αλσύλλιο στην απόληξη της Απ. Παύλου, στην περιοχή του σταθμού ΗΣΑΠ Θησείου. Οι εργασίες θα έχουν ολοκληρωθεί το φθινόπωρο.
Λίγο πριν από το τέλος του 2001, δημοπρατήθηκε το έργο της ανάπλασης της οδού Αθηνάς και αυτές τις ημέρες αναμένεται η ανακήρυξη του αναδόχου. Πρόκειται για μία από τις τέσσερις μείζονες παρεμβάσεις της Ενοποίησης σε ισάριθμους δρόμους του Κέντρου (αναμένονται έως τον Φεβρουάριο οι αντίστοιχες προκηρύξεις για τις οδούς Μητροπόλεως, Κολοκοτρώνη και Αιόλου). H μελέτη της κ. Ελένης-Αννας Χλέπα προτείνει την ανάπτυξη κινήτρων ώστε να εγκατασταθούν στα διάσπαρτα άδεια κτίρια του δρόμου χρήσεις που θα του δώσουν ζωή και μετά το κλείσιμο των εμπορικών καταστημάτων (όπως καφέ, εστιατόρια, ξενοδοχεία κ.ά.).
Σημαντικές επεμβάσεις προτείνονται για τις όψεις όλων των κτιρίων της οδού Αθηνάς, ενώ ιδιαίτερο βάρος πρόκειται να δοθεί στην ανάπλαση των μεσοτοιχιών με τη συνδρομή αρχιτεκτόνων και καλλιτεχνών. Επίσης, προγραμματίζεται η μείωση του οδοστρώματος κατά τρία μέτρα και αντίστοιχη αύξηση του πλάτους των πεζοδρομιών.
