Μετ.: Αθηνά Μπαλοπούλου επίμετρο: Αρτεμις Σταμπουλοπούλου εκδ. Πόλις, σελ.427
Του Γιώργου Βέη*
Αν όντως αληθεύει ότι «μόνο στη φαντασία των ανθρώπων βρίσκει η κάθε αλήθεια μια ουσιαστική και αναμφισβήτητη υπόσταση» κι ότι «η φαντασία, όχι η επινόηση, είναι ο υπέρτατος δάσκαλος της τέχνης, όπως άλλωστε και της ζωής», σύμφωνα με τον καταστατικό ορισμό του Τζόζεφ Κόνραντ (1857-1924), που καταχωρείται στο «Προσωπικό Ημερολόγιό» του, τότε ο Τζακ Μαγκς δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια εφαρμογή των αυστηρών κανόνων που διέπουν τις λειτουργικές μυθοπλαστικές πραγματώσεις.
Σεβόμενος τις θεμελιώδεις αρχές του νεότροπου μυθιστορηματικού λόγου, ο έμπειρος συγγραφέας και δημοσιογράφος Πίτερ Κάρεϊ συνομιλεί αντιστικτικά, τόσο με τον δάσκαλο της σοβαρής αγγλικής λογοτεχνίας, τον Κάρολο Ντίκενς, και συγκεκριμένα με ό,τι συνέχει τις κλασικές πλέον Μεγάλες Προσδοκίες του (1860), όσο και με την αιρετική δημιουργό του Φρανκστάϊν (1818), την αιφνιδιαστική ανατόμο των πλέον παράτολμων ονείρων του ανθρώπου, την Μαίρη Σέλεϊ.
Ενας ακόμη απόβλητος
Ετσι ο κάταδικος Τζακ Μαγκς, που εκτοπίζεται από τη Μητέρα Αγγλία στην αποικία των βαρυποινιτών, την απρόβλεπτα γενναιόδωρη Αυστραλία, ένας ακόμη απόβλητος μεταξύ χιλιάδων, θα αποτελέσει με τη σειρά του το αναγκαίο και ικανό εκείνο πρόπλασμα της συνθετικής φαντασίας ενός εξαιρετικά φιλόδοξου, αλλά όχι και τόσο επαρκούς συγγραφέα, του Τομπάιας Οουτς: η μάταιη χαρτογράφηση της «Εγκληματικής Διάνοιας» του κοινωνικά απείθαρχου αυτού στοιχείου, η επώδυνη μελέτη του «μαγνητικού ρευστού» του, σύμφωνα με τις παρακινδυνευμένες οδηγίες ενός απογόνου του Παράκελσου, του νεοαλχημιστή Φραντς Αντον Μέσμερ (1734-1815), ο οποίος ώθησε τον υπνωτισμό στα μεταφυσικά του άκρα, αλλά και η ευρύτερη προβολή των εσώτερων ψυχικών ορμών του Μαγκς, προσδίδουν στην όλη αφηγηματική αλληλουχία ένα αξιολογότατο κειμενικό ρυθμό και μια εναργή ψυχογραφική αλήθεια.
Με καλώς οργανωμένη οικονομία των εκφραστικών του μέσων ο Πίτερ Κάρεϊ αναδεικνύει με ανάλογη επιτυχία τις σημαντικότερες πτυχές των υπολοίπων χαρακτήρων του έργου. Το αδιέξοδο δημιούργημα του Τζακ Μαγκς, ο «υιοθετημένος» γιος του, ένα γραφικό άθυρμα των συγκυριών, ο Χένρι Φιπς, που ζει άνετα στη Γενέτειρα, υποστηριζόμενος χρηματικά επί δεκαετίες από τον εξόριστο κατάδικο, ο οποίος με την πάροδο του χρόνου επιβλήθηκε οικονομικά στη φιλόξενη αυστραλιανή ήπειρο, η σύζυγος του Οουτς, αλλά και η αναπόφευκτη ερωμένη του, η Λίζι, η τελική σύντροφός του Μαγκς, η περιθωριακή αλλά στιβαρή ηθικά Μέρσι Λάρκιν και ο «προστάτης» του Οουτς, ο Πέρσιβαλ Κλάρενς Μπακλ, ένα πρότυπο της βικτωριανής υποκρισίας, επικυριαρχούν προοδευτικά στη συνείδηση του αναγνώστη ως γνήσια πλάσματα ενός συνεπούς με τις δεοντολογικές του αφετηρίες κειμενικού κόσμου.
Οι κύριες εννοιολογικές δομές
Το συμπτωματικό της ανθρώπινης ύπαρξης και η συνεπαγόμενη φαρσοκωμωδία της ζωής (πρβλ. εν προκειμένω την καίρια αποστροφή-κλειδί: «Σαν χρυσόμυγες στα χέρια άτακτων παιδιών-αυτό είμαστε», σελ. 280), οι απέλπιδες προσπάθειες του ανθρώπου/κτίσματος να αναβαθμιστεί σε απόλυτο Κτίστη/Θεό του Αλλου, η αντινομία που παρατηρείται στις σχέσεις προϊσταμένου/Συγγραφέα και υφιστάμενου/Λογοτεχνικού Ηρωα, καθώς επίσης και οι εμφανέστατες αδηφαγικές υστερικές τάσεις της ίδιας της βούλησής μας, οι οποίες ανακαλούν συχνά εμμέσως πλην σαφώς τις συναφείς εξαντλητικές μελέτες του πατέρα της ατομικής ψυχολογίας, του Αρθούρου Σοπενχάουερ(1788-1861), συνιστούν τις κύριες εννοιολογικές δομές του μυθιστορήματος. Κι όλα αυτά υποταγμένα στο σχέδιο της ισχυρής μυθιστορηματικής προαίρεσης του Πίτερ Κάρεϊ. Μια διαλεκτική σχέση καταστροφής/ακύρωσης και επανίδρυσης προτύπων/ανασχηματισμών παραστάσεων καθορίζει με σαφήνεια τη γενικότερη κειμενική δράση, χωρίς να παραβιάζει τις επιταγές του ορθού αφηγηματικού γούστου.
Ο Φιπς θα δοκιμάσει να δολοφονήσει τον Μαγκς, ενώ το πρωταρχικό χειρόγραφο της αντι-βιογραφίας του Μαγκς από τον Οουτς καταστρέφεται: ο κύκλος κλείνει με μια οριακή άρνηση. H επιλογική επιβίωση του Μαγκς στην E΄ Ηπειρο, φρονώ ότι θα πρέπει να θεωρηθεί κατ΄ αναλογίαν υπέρτατη ειρωνεία. H μετάφραση ικανοποίησε με ευσυνειδησία τις πολλές απαιτήσεις του πρωτοτύπου, ενώ το διεξοδικό επίμετρο στήριξε αποτελεσματικά την καθ΄ όλα ευπρόσωπη αυτή έκδοση, απόκτημα των φίλων της ουσιαστικής γραφής.
Ομως, αυτό το κράμα αναζωπυρωμένου πάθους, ταπεινότητας και χιούμορ, με το οποίο τώρα, στην ώριμη ηλικία του, αποδίδει φόρο τιμής στο μικρό αγόρι των παιδικών του χρόνων, δείχνει πως ο ίδιος κάθε άλλο παρά έχει ξεθωριάσει με το πέρασμα του χρόνου.
