Δεν θα ανεγερθεί, λοιπόν, Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στο οικόπεδο της Ριζαρείου. H Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, εξετάζοντας τις προσφυγές εκπροσώπων του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων, του ελληνικού τμήματος του Διεθνούς Συμβουλίου Μνημείων και Τοποθεσιών καθώς και κατοίκων της περιοχής, έκρινε παράνομη τη δωρεάν παραχώρηση της συγκεκριμένης έκτασης (10 περίπου στρεμμάτων) στο Ιδρυμα Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή. Το ΣτΕ εξέτασε τη διοικητική νομιμότητα της πράξης, ως ώφελλε.
Εκτεθειμένη η Πολιτεία
Η ουσία της υπόθεσης αφορά την Πολιτεία, η οποία βρίσκεται εκτεθειμένη καθώς είχαν προηγηθεί βαρυσήμαντες κυβερνητικές εξαγγελίες. Συγκεκριμένα: στις 5 Σεπτεμβρίου 1998, ο υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βεςνιζέλος είχε δηλώσει ότι το Ιδρυμα πληροί τους όρους που του είχαν τεθεί. Δηλαδή, παρείχε αναλυτικό κατάλογο των έργων της συλλογής, τα οποία περιέρχονται στην κυριότητα του Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή, καθώς και όλες τις οικονομικές εγγυήσεις για την ανέγερση και τη λειτουργία του μουσείου. Ενα χρόνο αργότερα, στις 28 Ιουλίου του 1999, δημοσιεύονται στον Τύπο εξαγγελίες της κυβερνητικής επιτροπής η οποία διά στόματος Ελισάβετ Παπαζώη, τότε υπουργού Πολιτισμού, ανακοινώνει ότι «σε ένα μήνα περίπου, θα ολοκληρωθούν οι διαδικασίες μεταβίβασης του οικοπέδου της οδού Ριζάρη στο Ιδρυμα, για να αρχίσουν οι εργασίες οικοδόμησης του Μουσείου, βάσει της μελέτης του Κινεζοαμερικανού αρχιτέκτονα I.M. Πέι».
158 σπουδαία έργα
Οποια κι αν είναι η «απάντηση» του Ιδρύματος Γουλανδρή (προς το παρόν αρνείται να κάνει οποιαδήποτε δήλωση), το ελληνικό κράτος αφήνει να φύγει μέσα από τα χέρια του μία συλλογή παγκόσμιας εμβέλειας? ένα μοναδικό εικαστικό πανόραμα του 20ού αιώνα με 158 σπουδαία έργα των Ελ Γκρέκο, Σεζάν, Βαν Γκογκ, Γκογκέν, Πικάσο, Ματίς, Ροντέν, Μοντιλιάνι, Τζακομέτι, Κλέε, Μιρό, Καντίνσκι, Σαγκάλ, Γουόρχολ, Πόλοκ κ.ά., που θα καθιστούσε την Αθήνα πόλο έλξης για εκατομμύρια επισκέπτες. Συλλογή για την οποία έχουν θέσει υποψηφιότητα μεγάλα μουσεία του κόσμου, ανάμεσά τους και το Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης.
Η «K» καταγράφει τις αντιδράσεις σημαντικών εκπροσώπων του εικαστικού χώρου, την επόμενη μέρα της απόφασης.
Παύλος: Πέφτω από τα σύννεφα. Στην τελευταία μου συνάντηση με τον κ. Βενιζέλο είχα μείνει με την εντύπωση ότι όλα βαίνουν καλώς. Είχα την τύχη να γνωρίσω προσωπικά τον Βασίλη Γουλανδρή. Υπήρξε έργο ζωής για τον ίδιο, ο οποίος ασφαλώς είχε όλα τα μέσα να φτιάξει μία συλλογή αμύθητης αξίας, πνευματικής και υλικής. Αν και δεν εκπροσωπώ κανέναν πέραν του εαυτού μου, έχω αγωνιστεί για το θέμα, αν και είχα παραμείνει ηθελημένα μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας. Είχα συναντηθεί, μάλιστα, με όλους τους υπουργούς Πολιτισμού οι οποίοι είχαν εμπλακεί με το θέμα. Στην τελευταία συνάντηση με τον κ. Ευάγγελο Βενιζέλο είχα προσέλθει με όλα τα ντοκουμένα. Είχα αγοράσει τον δίτομο Catalogue Raisonne του Βαν Γκογκ. Εκεί υπήρχαν πέντε έργα που ανήκουν επισήμως στη συλλογή Γουλανδρή? δύο από τα πέντε ήταν σπάνιοι Βαν Γκογκ, μεγάλης κλίμακας. Μαζί μου είχα και τον κατάλογο του Μπρακ. Σας διαβεβαιώ ότι στη συλλογή υπάρχει έργο του Μπρακ, χωρίς το οποίο, οποιαδήποτε αναδρομική έκθεση θα ήταν λειψή. Με λίγα λόγια, για να μην σας κουράζω: η συλλογή καλύπτει με άνεση ολόκληρο τον 20ό αιώνα. Είναι έργα τα οποία δεν αγοράζονται σήμερα. Και το κυριότερο, δεν υπάρχουν στην αγορά.
Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι κάποιος έχει τα λεφτά, δεν μπορεί να τα βρει. Φοβάμαι ότι οι κύριοι του Συμβουλίου της Επικρατείας δεν γνωρίζουν περί τίνος ακριβώς πρόκειται. Ημουν τις προάλλες σε ένα φιλικό σπίτι, εδώ στο Παρίσι και συνομιλούσα με τον διευθυντή του μεγαλύτερου γαλλικού Μουσείου. Με ρώτησε τι γίνεται με την υπόθεση της συλλογής Γουλανδρή. Ξαφνιάστηκα για το ενδιαφέρον του. Αργότερα έμαθα ότι το συγκεκριμένο μουσείο αλλά και το Μετροπόλιταν της Νέας Υόρκης περιμένουν να ναυαγήσει η ιστορία της Αθήνας για να επωφεληθούν… Ρωτάνε στην Ελλάδα αν θα έρθει πραγματικά η συλλογή στο Μουσείο; Τι νομίζουν, δηλαδή; Οτι ξοδεύτηκαν πέντε εκατομμύρια δολάρια μόνο για την αρχιτεκτονική μελέτη, για να φτιάξουν καφενείο ή πιτσαρία;
Ηταν αναμενόμενο
Κώστας Τσόκλης: Λυπάμαι πολύ. Δεν νομίζω ότι έχω να πω κάτι παραπάνω. Πραγματικά, λυπάμαι πολύ. Αλλά θα έπρεπε να το περιμένουμε. Για μένα ήταν αναμενόμενο. Οι άνθρωποι δεν ενδιαφέρονται για τον πολιτισμό. Τα υπόλοιπα είναι περιττολογία».
Βασίλης Κανιάρης: Υπάρχει μία γενική δυσπεψία ως προς τη δημιουργία μουσείων στην Ελλάδα. Κοιτάξτε τι συμβαίνει με το Φιξ. Ακόμα είναι σ’ αυτά τα χάλια. Ειλικρινά, δεν καταλαβαίνω. Το γεγονός ότι συγκεντρώνονται τα πάντα στο κέντρο της πόλης, είναι ένα θέμα. H Αθήνα έχει ανάγκη και από πράσινο και από μουσεία. Αλλά προτιμώ ένα μουσείο παρά το τίποτα. Δεν είμαι αισιόδοξος. Τι να πω πια; Ας πάει το παλιάμπελο…
Γιώργος Ζογγολόπουλος: Αδιανόητο! Μας χαρίζουν κάτι κι εμείς το συζητάμε. Είναι σαν να μας δίνουν ένα μεγάλο δώρο κι εμείς να λέμε «όχι, ευχαριστώ». Ξέρετε, οι Εβραίοι κατασκεύασαν ένα Μουσείο χωρίς να έχουν καθόλου υλικό, ούτε έργα ούτε τίποτα. Σήμερα το Μουσείο αυτό ζει και βασιλεύει. Τι πρόβλημα έχουν με τα έργα; Ας υπάρξει το μουσείο και μετά συζητάμε για τα έργα. Τα μουσεία είναι κράχτες? θα έρχονται έργα, θα βγαίνουν έργα, θα ανταλλάσσονται εκθέσεις… Για μένα δεν υπάρχει θέμα πρασίνου. Αν είναι να θυσιαστεί λίγο πράσινο για να έχουμε έναν τέτοιο θησαυρό στα πόδια μας, ας θυσιαστεί. Αλλά απ’ ό,τι γνωρίζω, το μουσείο θα ήταν στο κέντρο του πάρκου, με πολύ πράσινο γύρω-γύρω. Αν ποτέ γίνει το μουσείο, είμαι έτοιμος να τους δωρίσω ένα μεγάλο μου έργο.
Αστείο να το σκέφτεται κανείς
Δημήτρης Μυταράς: Το πρόβλημα είναι οι περίοικοι, που δεν θέλουν φασαρίες στη γειτονιά τους. Είναι το ίδιο που συνέβη στο Νέο Ψυχικό, όπου ο Δήμος και οι κάτοικοι εναντιώθηκαν στη διαμπερή κυκλοφορία για να μην ενοχλούνται. Είναι αστείο να το σκέφτεται κανείς, αλλά στη Γαλλία η μικρότερη επαρχιακή πόλη έχει τρία και τέσσερα μουσεία τέχνης. Κι αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος για να εκπαιδευθεί ο κόσμος, το μεγάλο κοινό. H οικογένεια Γουλανδρή διαθέτει μία εξαιρετικά σημαντική συλλογή. Φοβάμαι ότι αν επρόκειτο να χτιστεί στην ίδια θέση πολυκατοικία, το πρόβλημα θα λυνόταν στο άψε-σβήσε.
Περί πρασίνου
Γιώργος Ρόρρης: Είναι πολύ λυπηρό. Θυμάμαι ότι είχα πάει στη «Μεγάλη Βρετανία» όταν γινόταν η παρουσίαση της αρχιτεκτονικής μελέτης από τον I.M. Πέι. Είχα πάει μαζί με άλλους συναδέλφους μου. Αυτό που συμβαίνει είναι αδιανόητο, είναι ντροπή. Αλλα κράτη θα έκαναν τα πάντα για να φέρουν μία τέτοια συλλογή στη χώρα τους. Θυμάμαι εκθέσεις στην Ανδρο με Βαν Γκογκ, Πικάσο κ.ά. Σέβομαι τα περί πρασίνου, αλλά σας παρακαλώ, περάστε από το Πεδίον του Αρεως και θα βγάλετε τα συμπεράσματά σας. Είναι μία καταπληκτικη ευκαιρία να αποκτήσουμε ένα θαυμάσιο μουσείο… Δεν ξέρω… Μου έρχεται να βάλω τα κλάματα. Στο εξωτερικό, για πολύ μικρότερες συλλογές, χτίζονται τεράστια μουσεία.
