Ο νεογοτθικός πύργος της οδού Θήρας

Ο νεογοτθικός πύργος της οδού Θήρας

4' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Σαν ένα σπίτι πετρωμένο στον χρόνο, ο πύργος της οδού Θήρας, όπως έχουμε μάθει να τον αποκαλούμε, είναι μια ευγενής παραδοξότητα της Αθήνας. Στέκει φωλιασμένος μέσα στις πρασινάδες, τους κάκτους, τις περικοκλάδες και τα ψηλόκορμα δέντρα του, και μοιάζει σαν ένα παραμυθόσπιτο που έπεσε από τα αστέρια και συνεχίζει να ζει ανάμεσα στις πολυκατοικίες που λίγο λίγο το περικύκλωσαν.

Είναι από τα ελάχιστα νεογοτθικά σπίτια της Αθήνας, αν όχι το μόνο, τουλάχιστον σε πυκνή, αστική γειτονιά. Κοντά στην πλατεία Αμερικής, και ανάμεσα στην Πατησίων και την Αχαρνών, λίγο πάνω από τη Φυλής, το σπίτι της οδού Θήρας 54 μας θυμίζει την ακμή αυτής της περιοχής, που σταδιακά συγκέντρωσε ένα σημαντικό ποσοστό του αστικού κόσμου της Αθήνας: καθηγητές, επιστήμονες, διανοούμενους, καλλιτέχνες, ανώτερους κρατικούς λειτουργούς, γιατρούς, δικηγόρους, επιχειρηματίες. Αυτή η αστική πυκνότητα και ποικιλία εκπροσωπήθηκε από μια βεντάλια αρχιτεκτονικών ρυθμών, συχνά υβριδικών και νεωτερικών, άλλοτε περισσότερο συμβατικών και προβλέψιμων, αλλά σε κάθε περίπτωση, υψηλής ποιότητας. Ολα τα σπίτια και οι πρώιμες πολυκατοικίες είχαν στυλιστική χάρη και καλά υλικά, και το σύνολο ήταν μοναδικό. Ηταν μια αθόρυβη αστική αναγέννηση που συνέβη στην Αθήνα, από τα τέλη του 19ου αιώνα έως περίπου το 1960-70.

Ο νεογοτθικός πύργος της οδού Θήρας-1
Ο νεογοτθικός πύργος της οδού Θήρας-2
Στο εσωτερικό διασώζεται η ατµόσφαιρα της αρχικής κατασκευής.

Ο πύργος της οδού Θήρας διατηρεί ορισμένους από αυτούς του παλιούς γείτονες. Ορισμένα εξαιρετικά δείγματα της περιόδου 1900-1940 είναι σκόρπια ολόγυρα και σε κάποιες περιπτώσεις σχηματίζουν μέτωπα ή μικρά σύνολα. Σε κάθε περίπτωση, είναι αδύνατον να μείνει κανείς αδιάφορος στο αστικό βάθος της περιοχής. Αυτό το σπίτι, όμως, στον αριθμό 54 της Θήρας, διατηρητέο από το 2006 από το υπουργείο Περιβάλλοντος, προκαλεί το βλέμμα με ένα τρόπο διαφορετικό. Η μοναδικότητά του το καθιστά αξιοθέατο και το ξεχωρίζει ανάμεσα σε άλλα, αξιόλογα, κτίσματα από την πρώτη περίοδο αστικοποίησης της περιοχής. Από ποιον αρχιτέκτονα σχεδιάστηκε δεν είναι γνωστό. Πιθανώς να τον έφερε από το εξωτερικό ο κτήτορας του σπιτιού, Τζώρτζης Αλφονσάτος – Τυπάλδος. Οι αναφορές του πάντως είναι σαφείς προς τον τύπο της εξοχικής επαύλεως της μπελ επόκ που έπαιρνε την ελευθερία δημιουργίας αρχιτεκτονικών follies ή αισθητικών παραδοξοτήτων που απέκλιναν από τον αστικό κανόνα του κλασικισμού ή εκλεκτικισμού.

Ο νεογοτθικός πύργος της οδού Θήρας-3

Ο πύργος είναι νεογοτθικός σε ύφος, με τα οικόσημα και τα στοιχεία φρουριακής αρχιτεκτονικής που τονίζονται χάρη στο ρομαντικό περιβάλλον που δημιουργούν τα δέντρα ολόγυρα. Είναι πολύ πιθανόν η επιλογή της νεογοτθικής αισθητικής να μην ήταν απλώς μια εκκεντρικότητα (όπως πιθανώς ήταν στην προγενέστερη, και προ πολλού κατεδαφισμένη, οικία Σαριπόλου, Πατησίων και Χαλκοκονδύλη) αλλά μία φυσική προέκταση της προγονικής ιστορίας των κτητόρων. Το σπίτι χτίστηκε το 1914 (εποχή πυκνής ανοικοδόμησης στην περιοχή γύρω από την Πατησίων και την Αχαρνών) από την οικογένεια Τυπάλδου που είχε καταγωγή από την Κεφαλονιά. «Η ρίζα της οικογένειας κρατάει από τη Νάπολη», λέει η κυρία Σίλια Καλλιμάνη, που είναι η ιδιοκτήτρια και μοναδική κληρονόμος του πύργου. Το σπίτι μαζί με τον κήπο, σε μια σπάνια συνύπαρξη για την περιοχή, της κληροδοτήθηκε το 2013 από τον θείο της, γεωπόνο Παναγή Τυπάλδο – Ξυδιά, που είχε εκφράσει την επιθυμία του το σπίτι να αποκτήσει τον χαρακτήρα που η ανιψιά του ονειρευόταν. Γι’ αυτό και προέβλεψε να μην υπάρχει διασπασμένη ιδιοκτησία. «Αναλογιζόμενη το παρελθόν του πύργου, την αγάπη όλων αυτών που τον κατοίκησαν για τα γράμματα και τις τέχνες και την τρομερή μετάλλαξη της περιοχής, προέκυψε σχεδόν αμέσως η ανάγκη/έννοια του “Καθημερινού Πολιτισμού”», λέει η κυρία Σίλια Καλλιμάνη, που επιθυμεί να συνδέσει το σπίτι με τη σύγχρονη ζωή υπέρ της κοινωνίας. Η αναζήτηση κάποιου φορέα που θα πιστέψει στο όραμα αυτό και θα σεβαστεί την ιδιοκτησία είναι το ζητούμενο. Η Περιφέρεια Αττικής, πάντως, εκδήλωσε πρόσφατα έντονο  ενδιαφέρον.

Ο νεογοτθικός πύργος της οδού Θήρας-4
Οξύκορφα παράθυρα, προστώο ανάμεσα σε θηριώδεις κάκτους, περίτεχνα θυρώματα και κλιμακοστάσια χαρακτηρίζουν τον περίκλειστο κόσμο που επιζεί στον πύργο της οδού Θήρας. Η κατάσταση είναι οριακή, απαιτείται άμεσα σωστική παρέμβαση και προστασία.

Τα χαμένα βιβλία

Οι Τυπάλδοι ήταν άνθρωποι του εμπορίου, των γραμμάτων και της επιστήμης. Οπως διηγείται η κυρία Σίλια Καλλιμάνη, το σπίτι ήταν γεμάτο βιβλία σε τέσσερις γλώσσες από τα υπόγεια ώς τη σοφίτα, από το πάτωμα ώς την οροφή, βιβλία επιστημονικά, ιστορικά, λογοτεχνικά. Αυτή η παρακαταθήκη είναι κατανοητή όταν επισκέπτεται κανείς τον πύργο αλλά όχι δυστυχώς απτή καθώς το σπίτι, ακατοίκητο επί σειράν πολλών ετών, έχει υποστεί σημαντικές φθορές, κλοπές και λεηλασίες. Πολλά βιβλία εκλάπησαν ή καταστράφηκαν. Θυμάμαι πριν από λίγα χρόνια (2014) είχα παρευρεθεί στο πρώτο δημόσιο άνοιγμα του πύργου, με μια εξαιρετική γιορτή υψηλού πολιτισμού στον κήπο. Ηταν η πρώτη απόπειρα κοινωνικοποίησης του σπιτιού. Εκτοτε, έχουν γίνει αρκετές εκδηλώσεις στον κήπο και η υπόθεση του πύργου της οδού Θήρας άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο γνωστή και να αποκτά φίλους και υποστηρικτές.

Ο νεογοτθικός πύργος της οδού Θήρας-5

Η κυρία Σίλια Καλλιμάνη εμμένει στο όνειρό της να δει το σπίτι αυτό εστία πολιτισμού, που θα βοηθήσει την περιοχή και θα αποτελεί πρότυπο αναβίωσης και σωστής αποκατάστασης. Η μοναδικότητα του κτιρίου γεννά υπεραξία. Η μακρά διαδρομή της οικογένειας Τυπάλδου με τα οικόσημα και τις επιδόσεις στην επιστήμη είναι μια κληρονομιά που ανήκει και στην ευρύτερη περιοχή της Πατησίων. Ενας από τους Τυπάλδους, ήταν και ο σκαπανέας της επιστήμης της μελισσοκομίας, Αγγελος Τυπάλδος – Ξυδιάς, συγγραφέας πολλών βιβλίων, ανάμεσά τους και «Η νομαδική μελισσοκομία εν Ελλάδι» (εκδ. Ελληνικής Γεωργικής Εταιρείας, 1928) και σημείο αναφοράς για τις νεότερες γενιές ερευνητών και μελισσοκόμων.

*Φωτογραφίες: Νίκος Βατόπουλος

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή