O ιστορικός Φερντινάν Μπροντέλ, στο βιβλίο του «H Ιστορία των Πολιτισμών» έγραψε ότι η μουσουλμανική ιστορία είναι ένας κύκλος κατάκτησης, ανανέωσης και ήττας. «Ισως είναι στη μοίρα του Ισλάμ να προσελκύει και να χρησιμοποιεί τους πρωτόγονους ανθρώπους, οι οποίοι περιβάλλουν την επικράτειά του ή διασταυρώνονται σε αυτήν, αλλά μετά να γίνεται θύμα της βίαιης δύναμής τους. Τελικά, η τάξη αποκαθίσταται και οι πληγές επουλώνονται. O νικητής πρωτόγονος πολεμιστής υποτάσσεται ή εξαφανίζεται υπό την επίδραση της πανίσχυρης αστικής ζωής του Ισλάμ».
Κι είναι αλήθεια -καθώς θωρούμε πια με την απόσταση των γεγονότων τους Ταλιμπάν- πως αυτοί οι πρωτόγονοι πολεμιστές του Αφγανιστάν έκαναν τα πάντα για να αφαιρέσουν από το Ισλάμ όλη τη σημαντική κληρονομιά του, τη φιλοσοφία, την επιστήμη, τις τέχνες, την αισθητική και τον μυστικισμό. Κράτησαν μόνο τη θεολογία. Και στο όνομά της διέπραξαν τα ίδια εγκλήματα των προκατόχων τους.
Κι όμως, αυτή η κληρονομιά ήταν συνυφασμένη με το Αφγανιστάν, για το οποίο πριν από πολλά πολλά χρόνια, ένας σοφός Αφγανός γέροντας, θέλοντας να δικαιολογήσει το εκπληκτικό τοπίο με τα ερημωμένα βουνά και τις εύφορες πράσινες κοιλάδες με τα δένδρα φορτωμένα με φρούτα, επικαλέστηκε το δημιουργικό αδιέξοδο του Αλλάχ, όταν έφτιαχνε τον κόσμο. «Οταν ο Αλλάχ κατασκεύασε τον υπόλοιπο κόσμο είδε ότι είχαν απομείνει πολλά σκουπίδια, τμήματα, κομμάτια και πράγματα που δεν ταίριαζαν πουθενά αλλού. Τότε, τα μάζεψε όλα και τα έριξε στη γη. Αυτό ήταν το Αφγανιστάν». Ετσι πίστευε ο γέροντας και μαζί του συντάσσονταν οι ποιητές και οι κατακτητές που έβλεπαν εκείνη τη γη ως πηγή έμπνευσης ενός στρυφνού στίχου, αλλά κι ενός λαφύρου. («Οι Ταλιμπάν», του Αχμέντ Ρασίντ, εκδόσεις «Ενάλιος»)
Λάφυρο του Αφγανιστάν θεωρήθηκε από τον απόγονο του κατακτητή Ταμερλάνου, τον αυτοκράτορα Μπαμπούρ, η πόλη Χεράτ, στο δυτικό τμήμα της χώρας. Μόλις την αντίκρισε ο αυτοκράτορας από μακριά -στα μέσα του 14ου αιώνα- αναφώνησε: «Ολόκληρος ο κατοικημένος κόσμος δεν έχει πόλη όμοια με τη Χεράτ». Το ίδιο εντυπωσιακό ήταν και το Κανταχάρ, με τα εκπληκτικά ανατολικά παζάρια και τις αλέες με τα οπωροφόρα δένδρα στη μέση του πουθενά, του απέραντου κίτρινου της ερήμου που περιβάλλει την περιοχή.
Αλλά το Αφγανιστάν δεν είναι μόνον το χωνευτήρι του Ισλάμ. Είναι παράλληλα το μεγάλο χωνευτήρι της δωροδοκίας. Την περίοδο της βρετανικής και ρωσικής αντιπαλότητας, τότε που η ρωσική αυτοκρατορία εποφθαλμιούσε τη χώρα σε αντιπερισπασμό έναντι της βρετανικής ινδικής αυτοκρατορίας, ένας κρυφός πόλεμος έξυπνων ελιγμών και δωροδοκιών προς τους αρχηγούς των φυλών ήταν αυτός που διατήρησε ζωντανό το ίδιο το Αφγανιστάν, το οποίο εξελίχθηκε σε κράτος – πελάτη.
Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι μετά το τέλος του «Μεγάλου Παιγνιδιού», από το 1956 μέχρι το 1978, η Σοβιετική Ενωση προσέφερε στο Αφγανιστάν συνολικά 1,26 δισεκατομμύρια δολάρια για οικονομική βοήθεια και 1,25 δισ. για στρατιωτική βοήθεια, καθώς οι Σοβιετικοί εκείνη ακριβώς την περίοδο προσάρτησαν τη χώρα στη σφαίρα επιρροής τους. Οσο όμως κι αν ηχεί περίεργο, ακριβώς την ίδια εποχή, οι ΗΠΑ έδωσαν στο Αφγανιστάν συνολική βοήθεια ύψους 533 εκατ. δολαρίων, συμβάλλοντας ουσιαστικά στη μετατροπή της χώρας σε κράτος εισοδηματία που προσποριζόταν το 40% των εσόδων του από το εξωτερικό.
Η εξωτερική βοήθεια, όμως, ως κλασικό όπλο υποταγής και διαφθοράς, συνεχίστηκε και αργότερα, όταν οι ΗΠΑ και η Κίνα προσέφεραν πακτωλούς χρημάτων και πολεμοφοδίων στους μουτζαχεντίν, αυτούς που μάχονταν τους Σοβιετικούς. Τους μουτζαχεντίν που πρωτοστάτησαν σε μια άνευ προηγουμένου σκληρή και αιματηρή διαμάχη που στοίχισε 1,5 εκατ. αφγανικές ζωές και που μέσα από τις τάξεις τους αναδύθηκε μια δεύτερη γενιά μουτζαχεντίν που αυτή τη φορά βαπτίστηκαν Ταλιμπάν (σπουδαστές του Ισλάμ).
Οι Ταλιμπάν, λοιπόν, που εκ των υστέρων έχουμε την αίσθηση ότι απλώς πέρασαν από την ιστορία με την ταχύτητα ενός διάττοντος αστέρος και χάθηκαν κάπου στο χαοτικό Σύμπαν. Οι Ταλιμπάν, που οι πακιστανικές μυστικές υπηρεσίες σχεδίαζαν να τους δωροδοκήσουν με το ποσό των 5 εκατ. δολαρίων. Ναι, οι Ταλιμπάν που με δανεικά χρήματα έσφαζαν τους αντιπάλους και λεηλατούσαν πόλεις και χωριά με τις ευλογίες του μουλά Ομάρ.
Οσοι έζησαν από κοντά τη φρενίτιδα των σφαγιασμών στα στενοσόκακα του Μαζάρ ι Σαρίφ δεν βρίσκουν σήμερα λόγια να περιγράψουν τον τρόπο που έδρασαν οι Ταλιμπάν. Λέγεται ότι πυροβολούσαν οτιδήποτε εκινείτο, καταστηματάρχες, οδηγούς καροτσιών, γυναίκες, παιδιά που ψώνιζαν, ακόμη και κατσίκες και γαϊδάρους. Κι αντίθετα με όλες τις νουθεσίες του Ισλάμ, που απαιτεί άμεση ταφή των νεκρών, τα πτώματα σάπιζαν στους δρόμους και τα σκυλιά έτρωγαν ανθρώπινες σάρκες. «Πυροβολούσαν τους ανθρώπους τρεις φορές επί τόπου μέσα στα σπίτια τους, μία φορά στο κεφάλι, μία στο στήθος και μία στα γεννητικά όργανα κι ύστερα βίαζαν τις γυναίκες», δήλωσε στον Πακιστανό δημοσιογράφο ο Αχμέντ Ρασίντ ένας Τατζίκος από το Μαζάρ που κατάφερε να επιζήσει.
Προχθές, στο Τόκιο, σύσσωμη η διεθνής κοινότητα, μέχρι και η Ιαπωνία έβαλε βαθιά το χέρι στην τσέπη για να υποσχεθεί το ποσό των 4 δισ. δολαρίων για την ανοικοδόμηση του Αφγανιστάν, ένα ελαχιστο τμήμα των χρημάτων που απαιτούνται για να πάψει η χώρα να εξαρτά την οικονομία της από τη διακίνηση του οπίου.
Κι είναι οξύμωρο σχήμα τελικά όλη αυτή η φαρσοκωμωδία, αλλά με στοιχεία βαθιά δραματικά. Επί αιώνες, αυτό το γοητευτικό σταυροδρόμι της Ασίας που για τους χίπηδες της δεκαετίας του 60 λειτούργησε ως νωχελικό σημείο αναφοράς, οι Μεγάλες Δυνάμεις έκαναν τα πάντα για να το καταστρέψουν, διαθέτοντας απίστευτα ποσά και ύστερα έδιναν διπλάσια χρήματα για να το ξαναστήσουν τα πόδια του.
Γάλλος ιστορικός έγραφε τις προάλλες στο περιοδικό «Λε Πουέν» ότι στο μέλλον το Αφγανιστάν θα εξελιχθεί σε σημείο αντιπαράθεσης μεταξύ Κίνας, Ιράν και ΗΠΑ και πως τεράστια χρηματικά ποσά θα διατεθούν και από τις τρεις κυρίαρχες δυνάμεις προς ίδιον όφελος. Μόνο που ο Γάλλος ιστορικός τόλμησε να αναλογιστεί το ανθρώπινο κόστος που κάθε φορά το προσπερνάμε με ευκολία περισσή, έχοντας εθιστεί για τα καλά στα μεγάλα νούμερα, στο πολύ αίμα και στην κατ’ εξακολούθηση ταπείνωση των ανθρώπων. Οπουδήποτε στον κόσμο. Παντού και για πάντα. Κι αυτό δεν μπορεί να είναι προς ίδιον όφελος… Υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε η αδιάκοπη άνοδος του παιδευτικού επιπέδου μας, που νομίζουμε ότι μας λυτρώνει από την άγνοια και μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε πληρέστερα την προσφορά του πολιτισμού, να μας δημιουργεί τάσεις αναθεωρητικές της προσήλωσής μας στην παθητική αντιμετώπιση των γεγονότων. Εχουμε όμως έστω προσεγγίσει αυτή τη διαδικασία; Ή μήπως εξακολουθούμε να πιστεύουμε πως η ισορροπία της οικουμένης εξακολουθεί να στηρίζεται σε μικροσκοπικές πινέζες;
