Ζωή Σαμαρά: «Τα άδυτα του σημείου. Προοπτικές του θεατρικού κειμένου» Εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», 2002, σελ. 140.
H Ζωή Σαμαρά είναι φιλόλογος, ποιήτρια και καθηγήτρια στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπου διδάσκει Θεωρία της Λογοτεχνίας και του Θεάτρου. Εχει στο ενεργητικό της σημαντικό συγγραφικό έργο σε διάφορους τομείς της λογοτεχνίας και τρεις ποιητικές συλλογές.
Στο νέο της βιβλίο με τίτλο «Τα άδυτα του σημείου, παρουσιάζει μια άκρως «θεατρική» θεωρία του θεάτρου, η οποία είναι άρρηκτα δεμένη με τα ίδια τα έργα (κείμενο και παράσταση) που μελετά. Παίζοντας με τον αναγνώστη της, η συγγραφέας τον πληροφορεί ότι ο σωστός τίτλος θα ήταν «Το άβατο του σημείου», δηλαδή ο μυστικός χώρος του σημείου, εκεί που το σημείο κρύβεται για να μην αποκαλύψει τα μυστικά του στον αμύητο αναγνώστη, αυτόν που αγνοεί τις τελετουργικές αρχές και προεκτάσεις του θεάτρου. O αναγνώστης του βιβλίου, γράφει η ίδια σε περίληψη στη γαλλική στο τέλος, είναι αποδέκτης μιας παράδοξης πρόσκλησης: καλείται να συμμετάσχει σε μια αναζήτηση που οφείλει να τον οδηγήσει σε αποτυχία, καθώς γνωρίζει πως όταν φτάσει στα άδυτα του σημείου, θα αποκαλύψει τα μυστικά του και θα θέσει σε αμφισβήτηση τη μαγεία του.
Για να ξεκινήσουμε μια αναζήτηση χωρίς τέλος, η Σαμαρά προτείνει μια ανατρεπτική ανάγνωση, που κυμαίνεται ανάμεσα στο φαντασιακό και στην αποδόμηση. H θεωρία του θεάτρου (αλλά και της τέχνης γενικά) προσωποποιείται και διατηρεί διαρκώς στη μνήμη της την ετυμολογική της έννοια: είναι φιλοσοφική αναζήτηση, θέα, θέαση, αλλά συγχρόνως χαρακτηρίζεται από μια «θεωρία», είναι δηλαδή μαγική, προφητική.
Βασικός άξονας του βιβλίου είναι το φαινόμενο που η συγγραφέας αποκαλεί σύμπλεγμα της Αλκμήνης: το θεατρικό κείμενο, σαν άλλη Αλκμήνη, απαρνιέται την αιωνιότητα (την ιδιότητα του γραπτού κειμένου), για να μεταβληθεί σε εφήμερη παράσταση. Πολλά έχουν γραφτεί για την τάση του γραπτού προς το εφήμερο. H Σαμαρά, ωστόσο, αποδεικνύει ότι η κίνηση αυτή είναι ιδιαίτερα σύνθετη και προσδιορίζει την ίδια τη φύση του θεάτρου. Πρόκειται για επιθυμία του κειμένου, η οποία συχνά αυτοανατρέπεται. Ετσι, το κείμενο διατηρεί συχνά τα χαρακτηριστικά του γραπτού, όπως στην περίπτωση ποιητικών θεατρικών έργων. Αντιθέτως, τα έργα με θεματική τη θεατρικότητα θέτουν ευθύς εξαρχής το γραπτό στην υπηρεσία της προφορικότητας. H Αλκμήνη μεταμορφώνεται σε Νάρκισσο, που αντανακλάται σαν σε καθρέφτη, ή σε Αράχνη, που παρασύρει στον ιστό της τον αναγνώστη/θεατή, εκπρόσωπο της θεάς Αθηνάς. H γοητεία που ασκεί πάνω στο θέατρο το εφήμερο είναι συχνά εφήμερη. Αυτό συμβαίνει γιατί το θέατρο είναι προϊόν των καλλιτεχνικών συμβάσεων και ταυτόχρονα της ανατροπής αυτών των συμβάσεων.
Καθώς, σύμφωνα με την κεντρική ιδέα του βιβλίου, η θεωρία πηγάζει από το θέατρο και όχι το αντίθετο, παρουσιάζονται έργα του ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου, με πλήθος αναφορών σε παραστάσεις της Θεσσαλονίκης. Από τους σύγχρονους Ελληνες δραματουργούς εξετάζονται, μεταξύ άλλων, ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, η Μαργαρίτα Λυμπεράκη και ο Γιώργος Μανιώτης.
Το βιβλίο αποτελεί σπουδαία συμβολή στην έρευνα της Θεωρίας του Θεάτρου και πλουτίζει αναμφίβολα τη σχετική βιβλιογραφία.
3. Μύθος και τέχνη. Εδώ μελετώνται συστηματικά η μυθοπλαστική φύση της τέχνης, η κοινωνική φύση και στόχευση της τέχνης.